*C-4 A Carlos *Age 3;1.18 *No. of utterances 291 *MLU 2.28 *C4-1 S jas uwach k'o chupam? %mor jas uwach k'o chupam? %eng %spa que hay adentro. N jun pop kalcha'. %mor jun pop k-at/cha'. %eng %spa un animal diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N pop kacha. %mor pop k-0/cha'. %eng %spa animal diga. Ca pot. = pop. %mor pop. %eng %spa animal. S b'ote. %mor b'ote. %eng %spa bote. Rik lana a Carlos, kasutinik. %mor lana a Carlos, kasutinik. %eng %spa venga hacerlo Carlos, da vueltas. C k'o algolon. %mor k'o algolon. %eng %spa hay algodon. S kach'ob'oh jas uwach k'o chupam. %mor kach'ob'oh jas uwach k'o chupam. %eng %spa sabes que es lo que hay adentro. S makawiltaj, kach'ob'oh. %mor makawiltaj, kach'ob'oh. %eng %spa no lo ves, sabes. Ca wile, xawile. = wile, xawile. %mor wile, xawile. %eng %spa en donde esta. S pares chailampena'. %mor pares chailampena'. %eng %spa por eso lo veras. Rik la ma kal ch'awku at rukle kut. %mor la ma kal ch'awku at rukle kut. %eng %spa y no habla ud. cuando. Rik kelik. %mor kelik. %eng %spa sale. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Rik peor we rin ch'aw b'i in. %mor peor we rin ch'aw b'i in. %eng %spa peor si yo hable. Rik ko je la. %mor ko je la. %eng %spa por alla. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N kunub'al le la' kacha'. %mor /kun-b'al le la' k-0/cha'. %eng %spa tal ves es remedio. Ca lub'al. = kunub'al. %mor /kun-b'al. %eng %spa remedio. S xaq chawila mpe le, kunub'al. %mor xaq ch-0-aw/il-a mpe le, /kun-b'al. %eng %spa solo miralo es remedio. S taje' b'olita. %mor taje' b'olita. %eng %spa no, bolita. Ca b'olita. = b'olita. %mor b'olita. %eng %spa bolita. S xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa vistes. C b'olita. %mor b'olita. %eng %spa bolita. S le', le le ma utz tuje', xe wile naj k'olib'al re ri. %mor le', le le ma utz tuje', xe wile naj k'olib'al re ri. %eng %spa ese no esta, bueno, solos donde se guarda. *C4-2 Ca ah. = ah. %mor ah. %eng %spa que. S le'. %mor le'. %eng %spa ese. Ca k'o: chi nub'olita le'. = k'o: chi nub'olita le'. %mor /k'o: chi nu-b'olita le'. %eng %spa ya tengo bolita. Rat chin kayowik? %mor chin k-0/ya'-ow-ik? %eng who INCOMP-3A/give-FA-TIV. %spa quien lo da. Rat chin xyawik? %mor chin x-0/ya'-ow-ik? %eng who INCOMP-3A/give-FA-TIV. %spa quien lo dio. N e xaq ta ne b'olita le. %mor e xaq ta ne b'olita le. %eng %spa no es solamente bolita. S xawiloh. %mor x-0-aw/il-oh. %eng %spa vistes. Ca wiloh. = xwilo. %mor *x-0-inw/il-o. %eng %spa lo vi. S a katetz'an chiri'? %mor a k-at/etz'an chiri'? %eng %spa lo juegas. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S chatetzan b'a le', chate tz'anok. %mor chatetzan b'a le', chate tz'anok. %eng %spa juega pues, juega. N chixetz'ana, chixte'an ruk la san e. %mor ch-ix/etz'an-a, ch-ix/etz'an r-uk' le: a san e. %eng %spa juegen, juegan con santos. N uyala. %mor uyala. %eng %spa expresion. S ama weta'm kate tz'anik Carlos? %mor ama weta'm kate tz'anik Carlos? %eng %spa sabes jugar Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S amaweta'am, tasaj e wa. %mor amaweta'am, tasaj e wa. %eng %spa sabes, venga aca. S chatetz'ana chiri' le. %mor chatetz'ana chiri' le. %eng %spa juega aqui. S katetzan chirij le. %mor katetzan chirij le. %eng %spa juega con el. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. N kinchob' ta la le in kab'ix la le. %mor k-0-in/ch'ob' ta la le in k-0/b'i:-x la le. %eng %spa yo no lo sabria, lo dice eso. C aka ch'ob' le etz'anem? %mor aka ch'ob' le etz'anem? %eng %spa sabes el juego. S le, le xawiloh? %mor le, le xawiloh? %eng %spa ese ya vistes. Rik tzi ka chin kachawalare le. %mor tzi ka chin kachawalare le. %eng %spa ? S xawilo Carlos? jas ub'i le riri Carlos? %mor xawilo Carlos? jas ub'i le riri Carlos? %eng %spa ya vistes Carlos, como se llama esto Carlos. S jas ub'i'? %mor jas ub'i'? %eng %spa como se llama. Ca b'olitah. = b'olitah. %mor b'olitah. %eng %spa bolita. *C4-3 S b'olita, kach'ob'oh joropa raqan. %mor b'olita, k-0-a/ch'ob'-oh joropa r-aqan. %eng %spa bolita, sabes cuantos son. N seis. %mor seis. %eng %spa 6. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N seis. %mor seis. %eng %spa 6. Ca seis. = seis. %mor seis. %eng %spa 6. S seis. %mor seis. %eng %spa 6. C seis. %mor seis. %eng %spa 6. S xawilo Carlos? a katetz'anik. %mor x-0-aw/il-o Carlos? a k-at/etz'an-ik. %eng %spa ya vistes Carlos, vas a jugar. Ca ntz'anik. = kinetz'anik. %mor *k-in/etz'an-ik. %eng %spa voy a jugar. S b'ay, chatetz'ana b'a at e'. %mor b'ay, ch-at/etz'an-a b'a at e'. %eng %spa vaya entonces juega ud. S kat kowinik kaq'a q'o jek con lale. %mor kat kowinik kaq'a q'o jek con lale. %eng %spa puedes, bananas, y haces asi. S le, ka punto yij jun b'olo chike. %mor le, ka punto yij jun b'olo chike. %eng %spa vamos apuntar otra bola. S je ka an lale chare le, le. %mor je ka an lale chare le, le. %eng %spa asi le vas hacer. S chana b'a'. %mor ch-0-a/b'an-a b'a'. %eng %spa hagalo pues. Ca inkowin taj. = kinkowin taj. %mor *k-in/kowin ta-j. %eng %spa no puedo. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca inkowin taj. = kinkowin taj. %mor *k-in/kowin ta-j. %eng %spa no puedo. S chana mpe che laq'ab'. %mor ch-0-a/b'an-a mpe che le: a-q'ab'. %eng %spa hagalo con tu mano. S na mpe le. %mor *ch-0-*a/b'an-a mpe le. %eng %spa hagalo. Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa en donde esta. S nampe chele juni'. %mor nampe chele juni'. %eng %spa hagalo con el uno. S la kute kut kowinike. %mor la kute kut kowinike. %eng %spa ya vistes puedes. S katkowin ya le'. %mor k-at/kowin ya le'. %eng %spa puedes ve. Ca inkowinik. = kinkowinik. %mor *k-in/kowin-ik. %eng %spa puedo. S juntir. %mor juntir. %eng %spa ya vistes. Ca inkowin taj. = kinkowin taj. %mor *k-in/kowin ta-j. %eng %spa no puedo. *C4-4 S nojimal, nojimal. %mor nojimal, nojimal. %eng %spa poco a poco, poco a poco. S kute ruk'. %mor kute ruk'. %eng %spa juegas con el. S le, ah xe jun. %mor le, ah xe jun. %eng %spa a se fue uno. C ............ %mor ............ %eng %spa ............ C xe jun put, je. %mor xe jun put, je. %eng %spa se fue uno en la calle. C xe jun, con. %mor xe jun, con. %eng %spa se fue uno. S ri', ri le: keb' ale ri'. %mor ri', ri le: keb' ale ri'. %eng %spa aqui, aqui tu 2 centavos. S kak'olo, xawilol. %mor kak'olo, xawilol. %eng %spa lo guardas, vistes. Ca i oxit ale:. = oxib' ale. %mor oxib' ale. %eng %spa son 3 esos. S jun. %mor jun. %eng %spa que. Ca orit ale:. = oxib' ale. %mor oxib' ale. %eng %spa son 3 esos. S naj awetz'ab'al. %mor naj aw/etz'an-b'al. %eng %spa es tu juguete. Ca n, jah? = n, jah? %mor n, jah? %eng %spa que. S naj awetz'ab'al, awe at. %mor naj awetz'ab'al, awe at. %eng %spa es tu juguete, es tuyo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S awe at? %mor awe at? %eng %spa es tuyo. C awe at. %mor awe at. %eng %spa es tuyo. Ca we' in. = we in. %mor w-e in. %eng %spa es mio. C lelemet. %mor lelemet. %eng %spa la botella. S le k'olib'al, la b'olita. %mor le k'olib'al, la b'olita. %eng %spa en lugar en donde guardas tus bolitas. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S k'olib'al la b'olita, xawiloh? %mor k'olib'al la b'olita, xawiloh? %eng %spa para guardar tus bolitas. S a k'a ko linaj taq' awetz'ab'al Carlos? %mor a k'a /k'o: le: inaj taq' aw/etz'an-b'al Carlos? %eng %spa todavia tienes tus juguetes Carlos. Ca tz'aqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa se perdieron. C tz'aqik. %mor tz'aqik. %eng %spa se perdieron. S jawii xab'a tzaq wih, jawii xab'atzaq wih? %mor jawii xab'a tzaq wih, jawii xab'atzaq wih? %eng %spa en donde los perdistes, en donde los perdistes. *C4-5 Ca wi 'in kute li'. = we 'in k'ut le ri' ri'. %mor w-e 'in k'u-t le ri' ri'. %eng %spa es mio esto. S m awe at, jun b'ot, jun b'ot. %mor m awe at, jun b'ot, jun b'ot. %eng %spa es tuyo un bote, un bote. Rik in kis lo chuech. %mor in kis lo chuech. %eng %spa se termino el mio. N amaluy, tzij kute. %mor amaluy, tzij kute. %eng %spa de veras. C a utz le jun ale, naltiox. %mor a utz le jun ale, naltiox. %eng %spa esta bueno eso, gracias. C ke'ewih? %mor ke'ewih? %eng %spa en donde va. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jawii ka'e wih le b'olita? %mor jawii k-0/b'e: wih le b'olita? %eng %spa en donde se va la bolita. Ca b'e chili'. = b'a chiri ri. %mor *x-0/b'e: chiri ri. %eng %spa se fue aqui. Rik la pach. %mor la pach. %eng %spa tu padre. Ca le la le', chi b'olita. = le la le', chi b'olita. %mor le la le', chi b'olita. %eng %spa ese, es bolita. C jachike uwach la le'? %mor jachike uwach la le'? %eng %spa que es eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jachike uwach lele'? %mor jachike uwach lele'? %eng %spa que es eso. C a kach'ob', nojimal tat. %mor a kach'ob', nojimal tat. %eng %spa sabes, poco a poco se¤or. S kach'awik le wari'. %mor kach'awik le wari'. %eng %spa habla esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kach'awik pa a Carlos? jah? %mor kach'awik pa a Carlos? jah? %eng %spa habla verdad Carlos, que. S xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa vistes. N jas k'u wach la le: a Carlos? %mor jas k'u wach la le: a Carlos? %eng %spa y que es eso Carlos. N dah? %mor dah? %eng %spa muchacho. C k'o:le: jun chik, kana le jun b'olita. %mor k'o:le: jun chik, kana le jun b'olita. %eng %spa esta el otro, hagamos la otra bolita. S a Carlos ku je tz'anik. %mor a Carlos ku je tz'anik. %eng %spa Carlos juguemos. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S utz te kuri kuje tz'anik? utz. %mor utz te kuri kuje tz'anik? utz. %eng %spa despues jugamos con el. S ruk', kak'aq k'u la we at. %mor ruk', kak'aq k'u la we at. %eng %spa vas a tirar al tuyo. *C4-6 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kak'aq jun awe at. %mor k-0-a/k'aq jun aw-e at. %eng %spa tiras un tuyo. Ca kaq ta 'in. = kimk'aq ta iw. %mor *k-0-*in/k'aq ta in. %eng %spa yo no lo voy a tirar. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca kaq taj. = kink'aq taj. %mor *k-0-*in/k'aq ta-j. %eng %spa yo no voy a tirar. S jasche'? %mor jasche'? %eng %spa porque. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jasche? chanampe, chakeqa k'uloqe. %mor jasche? chanampe, chakeqa k'uloqe. %eng %spa porque hagalo, tiralo pues. S are kaketej le wari', ne'. %mor are kaketej le wari', ne'. %eng %spa vas a puntar esto. S cha'ana k'ut. %mor cha'ana k'ut. %eng %spa hagalo pues. S b'ay, cha ana k'ut Carlos. %mor b'ay, cha ana k'ut Carlos. %eng %spa hagalo pues Carlos. S are kaketej le juni, ah je. %mor are kaketej le juni, ah je. %eng %spa vas a puntar esto, a si. S xawilo le. %mor xawilo le. %eng %spa ya vistes. C tzak la jun, a Carlos. %mor tzak la jun, a Carlos. %eng %spa se cayo uno, Carlos. C le musica ruk' le b'oletas. %mor le musica ruk' le b'oletas. %eng %spa la musica con las bolitas. C a kach'ob' le etz'anem, ruk' le b'oletas. %mor a kach'ob' le etz'anem, ruk' le b'oletas. %eng %spa sabes el juega, con las bolitas. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. N Carlos cha'. %mor Carlos /cha'. %eng %spa Carlos dice. C kach'ob'? %mor kach'ob'? %eng %spa sabes. N jas kuwach lale', dah? %mor jas kuwach lale', dah? %eng %spa y que es eso muchacho. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N jas kuwach lelele'? le kasutinik? %mor jas kuwach lelele'? le k-0/suti-n-ik? %eng %spa y que es eso que da vueltas. C jas kuwach? jas kuwach lale'? %mor jas kuwach? jas kuwach lale'? %eng %spa que es eso? y que es eso. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. C es nu cinta. %mor es nu cinta. %eng %spa es mi cinta. S ma kuxe'j ta rib'. %mor ma kuxe'j ta rib'. %eng %spa no se asusta. *C4-7 N ma ja? %mor ma ja? %eng %spa que. S ma kuxej ta rib'. %mor ma kuxej ta rib'. %eng %spa no se asusta. N kuxe'j ta rib' pero ma kach'aw taj e? %mor k-0-u/xe'-j ta r-ib' pero ma k-0/ch'aw ta-j e? %eng %spa no se asusta pero no habla. N alaj le kach'aw pa ja. %mor alaj le k-0/ch'aw pa ja. %eng %spa en la casa como habla. Rik jaswach? %mor jaswach? %eng %spa que es. C xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa ya vistes. Ca itza. = utza. %mor utza. %eng %spa esta bien. C ah, xtzaq jun. %mor ah, xtzaq jun. %eng %spa se cayo uno. S jampa kuq'ij kab'an le jun kem. %mor jampa kuq'ij kab'an le jun kem. %eng %spa cuantos hacen un tejido Felipa. S al Lip? %mor al Lip? %eng %spa ...... N ya, yamero kel jun seman. %mor ya, yamero k-0/el jun seman. %eng %spa ya casi una semana. C k'otaj, k'otaj. %mor k'otaj, k'otaj. %eng %spa no hay, no hay. N pari sab'ado xinwaqanisaj. %mor pari sab'ado x-0-inw/aqan-isa-j. %eng %spa el sabado lo comenze hacer. C ah, pa le jun chik, le jun qab' chik. %mor ah, pa le jun chik, le jun qab' chik. %eng %spa ah en el otro, en tu otra mano. R kulik. %mor kulik. %eng %spa sentado. S ma ronojel q'ij taj kab'anoh? %mor ma ronojel q'ij taj kab'anoh? %eng %spa no todos los dias los haces. N xanik'aj taq q'ij, in k'o ne piskuela. %mor xanik'aj taq q'ij, in /k'o: ne pa iskuela. %eng %spa solo medio dia, estoy en la escuela. S xa nik'aj q'ij nu'anom kab'ij. %mor xa nik'aj q'ij nu'anom kab'ij. %eng %spa solo mediodia lo he hecho. S oxib' q'ij ri. %mor oxib' q'ij ri. %eng %spa pasado ma¤ana son 3 dias. S uqab' k'o lale'? %mor uqab' k'o lale'? %eng %spa y su manga eso. N uq'ab', ak'o ka'ana ta San? %mor u-q'ab', a /k'o k-0-a/b'an-a ta San? %eng %spa es su manga, tu haces tambien Santos. S k'ola. %mor k'ola. %eng %spa hay7. C chaya le lamet pa le. %mor chaya le lamet pa le. %eng %spa ponga la botella en. C la katkowin kaya. %mor la katkowin kaya. %eng %spa puedes poner. N jas uwach le ka'ano? cha. %mor jas u-wach le k-0-a/b'an-o? /cha'. %eng %spa que es lo que haces dice. *C4-8 S xaq jujun kolor kin'anoh. %mor xaq jujun kolor kin'anoh. %eng %spa de solo un color lo hago. C chawila, chawila. %mor chawila, chawila. %eng %spa mira, mira. N ama xa pa re le jun taq saq? %mor ama xa pa re le jun taq saq? %eng %spa como no son los blancos? S le katon? %mor le katon? %eng %spa camisas. N je? %mor je? %eng %spa asi. S no, kin'an ta chik. %mor no, kin'an ta chik. %eng %spa no ya no los hago. S are chile le kolores kimb'ano. %mor are chile le kolores kimb'ano. %eng %spa los de a colores los hago. S mare ta lale'. %mor mare ta lale'. %eng %spa no son esos. N mare taj. %mor mare taj. %eng %spa no son. S xaq juna kolor, naranjada, morado. %mor xaq juna kolor, naranjada, morado. %eng %spa solo de un color, naranjo o morado. S y le rax. %mor y le rax. %eng %spa y el verde. N a katon k'ut? %mor a katon k'ut? %eng %spa y es camisa. S katon taj, xa, ntaq sirvietas. %mor katon taj, xa, ntaq sirvietas. %eng %spa no son camisas, son solo servilletas. S le kiki'an le su't lal tomab'. %mor le kiki'an le su't lal tomab'. %eng %spa las servilletas hacen los muchachos. C k'o le june'. %mor k'o le june'. %eng %spa esta el uno. S xa intaq wich'ab', jetaq ale. %mor xa intaq wich'ab', jetaq ale. %eng %spa son peque¤os, asi. N ah, pares. %mor ah, pares. %eng %spa a por eso. S xa jujun kuarta lola luwach. %mor xa jujun kuarta lola luwach. %eng %spa talves solo de una cuarta. S y le raqan kuadrado ya. %mor y le raqan kuadrado ya. %eng %spa y es cuadrado. S are k'u le kin'an in. %mor are k'u le kin'an in. %eng %spa y eso es lo que yo hago. S kijeb' kamuch che le jun b'iyaj. %mor kijeb' kamuch che le jun b'iyaj. %eng %spa de 4 pedazos lo divides de 1 solo. N .... %mor .... %eng %spa .... S le kinya in le yarda, kinya b'atz'. %mor le kinya in le yarda, kinya b'atz'. %eng %spa yo les doy por yarda,pero yo doy. S a uno diez. *** %mor a uno diez. %eng %spa ......... naj je wach ale, uno diez. *** %mor je wach ale, uno diez. %eng %spa asi es, 1.10. C la b'oleta. %mor la b'oleta. %eng %spa tu boleta. *C4-9 S un o diez kinya we, nk'o. %mor un o diez kinya we, nk'o. %eng %spa en 1.10 lo doy y ud. S le at, janipa kakem b'ej wire le? %mor le at, janipa kakem b'ej wire le? %eng %spa en cuanto lo tejes esto. N uno noventa. %mor uno noventa. %eng %spa 1.90. S ja? %mor ja? %eng %spa asi. N uno noventa. %mor uno noventa. %eng %spa 1.90. Rik a xel k'u le jun uq a San? %mor a xel k'u le jun uq a San? %eng %spa y ya salio la manga Santos. S maja. %mor maja. %eng %spa todavia no. N ahora le xa ma kob'em una sinkwenta. %mor ahora le xa ma /kob'-em una sinkwenta. %eng %spa ahora lo que es encargado 1.50. C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa hay. C a qachet? %mor a qachet? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S xa trenta len che le jun. %mor xa trenta len che le jun. %eng %spa solo 30 centavos para uno. S le q'in b'al re. %mor le q'in b'al re. %eng %spa y para pones los hilos. N pareso. %mor pareso. %eng %spa por eso. S le kaq'ino le. %mor le kaq'ino le. %eng %spa lo arreglas el hilo. N jah? %mor jah? %eng %spa que. S la at, katq'inowik? %mor la at, katq'inowik? %eng %spa tu lo haces el hilo. N no da, xax ma kob'ex le juni chuwe. %mor no da, xax ma /kob'e-x le jun i chi-w-e. %eng %spa no muchacho solo me lo encargaron. N ma we 'in taj. %mor ma w-e 'in ta-j. %eng %spa no es mio. C kawesaj le b'oletas. %mor kawesaj le b'oletas. %eng %spa saca las bolitas. C kawesaj le b'oletas. %mor kawesaj le b'oletas. %eng %spa saca las bolitas. N chawesaj le b'olita cha'. %mor ch-0-aw/esa-j le b'olita /cha'. %eng %spa saca las bolitas dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N chawesaj le b'olita. %mor ch-0-aw/esa-j le b'olita. %eng %spa saca las bolitas. Ca le: b'olita? = le: b'olita? %mor le: b'olita? %eng %spa las bolitas. *C4-10 N je'. %mor je'. %eng %spa si. N n kach'aw tia le naj k'o ruk' e. %mor n k-0/ch'aw tia le naj /k'o: r-uk' e. %eng %spa no habla lo que esta con el. C k'o: chi jun. %mor /k'o: chi jun. %eng %spa hay otro. Ca k'o: ta chik. = k'o: ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa no hay. C k'o: taj? %mor /k'o: ta-j? %eng %spa no hay. Ca taj. = k'o taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. C k'o: taj? %mor /k'o: ta-j? %eng %spa no hay. Ca taj. = k'o taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. S cha k'aqa pe chupam a Carlos. %mor cha k'aqa pe chupam a Carlos. %eng %spa tira adentro Carlos. S je ka'an e wari. %mor je ka'an e wari. %eng %spa a si lo haces mira. C jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa en donde esta. S je ka'an e wari, a puls la q'ab'? %mor je ka'an e wari, a puls la q'ab'? %eng %spa asi lo haces si tiene punteria tu mano. S chi k'aqaj chupam. %mor chi k'aqaj chupam. %eng %spa a llegar adentro. S la k'ute? chanampe al le. %mor la k'ute? chanampe al le. %eng %spa ya vistes hagalo ud. S xawilo ri? no, chik'aj ka'an wi. %mor xawilo ri? no, chik'aj ka'an wi. %eng %spa ya vistes arriba lo haces. C chik'aj. %mor chik'aj. %eng %spa arriba. S le le. %mor le le. %eng %spa ese. N chikaj ka'an wi. %mor chi-kaj k-0-a/b'an wi. %eng %spa arriba lo haces. S chak'oloq kanoq, naj katale'ik. %mor ch-0-a/k'ol-oq kan-oq, naj k-0/tale'-ik. %eng %spa guardalo, y parate. S la kute? %mor la kute? %eng %spa ya vistes. S le a Carl, chawilampe. %mor le a Carl, chawilampe. %eng %spa Carlos, miralo. S kawilo le ri, kawilo? le? %mor kawilo le ri, kawilo? le? %eng %spa ves esto, mira. S chawila chik'u le june'. %mor chawila chik'u le june'. %eng %spa mira al otro. Ca xaq. = xaq. %mor xaq. %eng %spa ya. C k'o chi june', chaqakik. %mor k'o chi june', chaqakik. %eng %spa hay otro, tiralo. Ca e laq aje te. = e laq aje te. %mor e laq aje te. %eng %spa ? *C4-11 S ja? chata k'aloq, tak'aloq. %mor ja? chata k'aloq, tak'aloq. %eng %spa parate, parate. S mas, kachikaj k'ut ka'an rari. %mor mas, kachikaj k'ut ka'an rari. %eng %spa mas arriba haga esto. S kak'aq chupam le', le'. %mor kak'aq chupam le', le'. %eng %spa cae adentro de esto. S kat kowin wina'? %mor kat kowin wina'? %eng %spa vas a poder. S xawilo le', b'ay kun. %mor xawilo le', b'ay kun. %eng %spa ya vistes baya. S kata k'e'ik, tak'e'ik. %mor kata k'e'ik, tak'e'ik. %eng %spa se para, para. S le', jeka'an le ri chare le Carlos e. %mor le', jeka'an le ri chare le Carlos e. %eng %spa asi hagalo Carlos. S chakatkowin wi chare le, b'ay. %mor chakatkowin wi chare le, b'ay. %eng %spa para que puedas con el. S la k'ute', xawilo le. %mor la k'ute', xawilo le. %eng %spa ya vistes, ya vistes. C utz a Carlos, ah a utz. %mor utz a Carlos, ah a utz. %eng %spa esta bien Carlos, esta bien. S kachikaj jechika'an la le. %mor kachikaj jechika'an la le. %eng %spa hasta arriba, a le haces. S chare le le le. %mor chare le le le. %eng %spa si pues a ese. S xawilo le'? %mor xawilo le'? %eng %spa ya vistes. C k'o chi jun. %mor k'o chi jun. %eng %spa haya otro. Ca yah, yah. = yah, yah. %mor yah, yah. %eng %spa ya. S jawi k'u wi la b'olita? %mor jawi k'u wi la b'olita? %eng %spa en donde esta tu bolita. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S jawi k'u wih?, jawi k'u wih? %mor jawi k'u wih?, jawi k'u wih? %eng %spa en donde esta, en donde esta. S jawii k'u wi la b'olita? %mor jawii k'u wi la b'olita? %eng %spa en donde esta tu bolita. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. N Carlos cha', chatch'awok. %mor Carlos /cha', ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa Carlos dice, habla. C jawi k'o wi le juni b'olet? %mor jawi k'o wi le juni b'olet? %eng %spa y donde esta la bolita. C jawi k'o wi le: b'oleta? %mor jawi k'o wi le: b'oleta? %eng %spa en donde esta la bolita. C k'o: pa'aq'ab'. %mor k'o: pa'aq'ab'. %eng %spa esta en tu mano. S kaqa k'am b'i uj a Carlos. %mor kaqa k'am b'i uj a Carlos. %eng %spa lo vamos hacer nosotros Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. *C4-12 S k'aqak'am b'i uj. %mor k'aqak'am b'i uj. %eng %spa lo vamos a llevas nosotros. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S in kaqaya kan chawe. %mor in kaqaya kan chawe. %eng %spa no te lo vamos a dejar. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S in kaqaya kanoq. %mor in kaqaya kanoq. %eng %spa no lo vamos a dejar. Ca taweh. = taweh. %mor taweh. %eng %spa esta bien. S tawen? %mor tawen? %eng %spa esta bien. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S a utz kaqaya kanoq? %mor a utz kaqaya kanoq? %eng %spa esta bien, si lo dejamos. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S rib'a. %mor rib'a. %eng %spa aqui esta. N ....... %mor ....... %eng %spa ....... Ca b'e 'in. *** = kinb'e'k. %mor *k-*in/b'e:-ik. %eng %spa yo me voy. N a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N jas che n katch'aw ta ruk' a Sa'n? %mor jas che n k-at/ch'aw ta r-uk' a Sa'n? %eng %spa porque no hablas con Santos. Ca inch'awik. = kinch'awik. %mor *k-in/ch'aw-ik. %eng %spa hablo. S k'ota chik. %mor k'ota chik. %eng %spa no hay. C k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. Ca kelik e:. = kelik e:. %mor k-0/el-ik e:. %eng %spa sale ve. C jawih? %mor jawih? %eng %spa en donde. Ca k'o: paq'ab'. = k'o: paq'ab'. %mor /k'o: pa a-q'ab'. %eng %spa esta en tu mano. C jachike qab'? k'olik. %mor jachike qab'? k'olik. %eng %spa en que mano esta. Rik xaqe jun xuriqa loq. %mor xaqe jun xuriqa loq. %eng %spa solo uno le dio lo fue encontrar. Rik a Carlos? %mor a Carlos? %eng %spa Carlos. Ca oy. = oy. %mor oy. %eng %spa ay. *C4-13 Rik jas ku wach lenaj pun puse'. %mor jas ku wach lenaj pun puse'. %eng %spa y que es ese vejiga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik jas kuwach ale'? %mor jas kuwach ale'? %eng %spa que es eso. Ca la e'. = la e'. %mor la e'. %eng %spa ese. Rik je'. %mor je'. %eng %spa si. Ca uju', ju'uj. = jun wuj. %mor jun wuj. %eng %spa un papel. Rik e jun wuj chi. %mor e jun wuj chi. %eng %spa otro papel. S jachin xyow chawe Carlos? %mor jachin x-0/ya'-ow chi-aw-e Carlos? %eng who COMP-3A/give-FA to-2E-POSS carlos. %spa quien te lo dio Carlos. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. S chin xyowik? %mor chin x-0/ya'-ow-ik? %eng who COMP-3A/give-FA-TIV. %spa quien lo dio. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. S jachin xyow le ri Carlos. %mor jachin xyow le ri Carlos. %eng %spa quien dio esto Carlos. S chin xyow chaweh? %mor chin x-0/ya'-ow chi-aw-eh? %eng who COMP-3A/give-FA to-2E-POSS. %spa quien te lo dio. Ca at. = at. %mor at. %eng %spa ud. S nu taj. %mor nu taj. %eng %spa no fui yo. C le at. %mor le at. %eng %spa ud. S ma intaj, jachin, jas pu b'i lale. %mor ma intaj, jachin, jas pu b'i lale. %eng %spa no fui yo, quien y como se llama eso. Rik are lal nit choqa chare a Carlos. %mor are lal nit choqa chare a Carlos. %eng %spa fue la nita digale Carlos. Rik are: lal nit chaqa chare. %mor are: lal nit chaqa chare. %eng %spa fue la nita digale. Ca le: lal lita. = are: lal nita. %mor are: lal nita. %eng %spa fue la nita. S lal lita. %mor lal lita. %eng %spa la nita. C nita. %mor nita. %eng %spa nita. S chuje tz'anab'a a Carlos. %mor chuje tz'anab'a a Carlos. %eng %spa juguemos pues Carlos. S kin punta yij in la waqan. %mor kin punta yij in la waqan. %eng %spa voy a puntar tu pie. S le. %mor le. %eng %spa ese. C k'otaj, k'o le waqib', pa le met. %mor k'otaj, k'o le waqib', pa le met. %eng %spa no hay, estan los 6 en la botella. *C4-14 Rik laj tu pantalon yamero kalik. %mor laj tu pantalon yamero kalik. %eng %spa miren su pantalon yamero sale. S chate tz'anoq a Carlos. %mor chate tz'anoq a Carlos. %eng %spa juega Carlos. S kaja: k'ula la pantalon. %mor kaja: k'ula la pantalon. %eng %spa y se desgasta tu pantalon. S ya pan che la nan, ku k'alo'. %mor ya pan che la nan, ku k'alo'. %eng %spa dalo a tu mama que lo guarde. Ra a Carlos chin k'u xyow le b'olita? %mor a Carlos chin k'u x-0/ya'-ow le b'olita? %eng FAM carlos who EMPH COMP-3A/give-FA the marble. %spa Carlos quien te dio tu bolita. Ca k'o taj, e: le mu's. = k'o: taj le: mu's. %mor /k'o: ta-j le: mu's. %eng %spa fue el ladino. Ra eh, jas kub'i a Carlos? %mor eh, jas kub'i a Carlos? %eng %spa como se llama Carlos. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. S sachinok ruk' le: wa'ri'. %mor sachinok ruk' le: wa'ri'. %eng %spa con quien, con esto. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. S chaya pan la b'olita che la wanab'. %mor chaya pan la b'olita che la wanab'. %eng %spa dale la bolita a tu hermana. S chaya pa nok chaya panaq. %mor chaya pa nok chaya panaq. %eng %spa daselo, daselo. Ca wik. = wileh. %mor wileh. %eng %spa en donde esta. C kotaj. %mor kotaj. %eng %spa no hay. Ca jun chik. = jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. C kotaj. %mor kotaj. %eng %spa no hay. Ra mariy tzin. %mor mariy tzin. %eng Ca k'o chupam. = k'o chupam. %mor /k'o: chi-u-pam. %eng %spa esta adentro. Ra ..... %mor ..... %eng %spa ...... Ca a pelipa. = a pelipa. %mor a pelipa. %eng %spa Felipe. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. S Carlos in kule k'olb'al re. %mor Carlos in kule k'olb'al re. %eng %spa Carlos en su donde guardas, esto. S in le rij jawi kuwi. %mor in le rij jawi kuwi. %eng %spa en donde esta. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. S jah wile'? %mor jah wile'? %eng %spa que, en donde. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. *C4-15 S maretaj, le jun chik. %mor maretaj, le jun chik. %eng %spa no es el otro. S le jun chik. %mor le jun chik. %eng %spa el otro. S jawii xayawih? %mor jawii xayawih? %eng %spa en donde lo dejastes. Ra le yeb'al le b'olita. %mor le yeb'al le b'olita. %eng %spa en donde guardas las bolitas. Ca le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa alli. S jawii xayawih? %mor jawii xayawih? %eng %spa en donde lo dejastes. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. S no, maretaj, le: jun chik. %mor no, maretaj, le: jun chik. %eng %spa no es, el otro. Ca e: un chik. = le: jun chik. %mor le: jun chik. %eng %spa el otro. S awi x'e wih? %mor awi x-0/b'e: wih? %eng %spa en donde se fue. Ca wil aj. = xwil taj. %mor *x-0-inw/il ta-j. %eng %spa no lo vi. S jawi pu xa awuh? xuk'ol lanen. %mor jawi pu x-0-a/ya' wih? x-0-u/k'ol le: a-nan. %eng %spa en donde lo pusistes, lo guardo tu mama. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S xuk'oloh. %mor x-0-u/k'ol-oh. %eng %spa lo guarde. Ca xukolo taj. = xuk'ol taj. %mor x-0-u/k'ol-!o ta-j. %eng %spa no lo guardo. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca ol taj. = kuk'ol taj. %mor *k-0-*u/k'ol ta-j. %eng %spa no lo guardo. N k'o awuk' chaqa charech. %mor /k'o: aw-uk' /choq-a chi-r-e-ch. %eng %spa esta contigo digale. S jawi rayawi. %mor jawi rayawi. %eng %spa en donde lo pusistes. N k'o: awuk' choq chareh. %mor /k'o: aw-uk' /choq chi-r-eh. %eng %spa esta contigo digale. Ca ko' awuk'. = k'o: awuk'. %mor /k'o: aw-uk'. %eng %spa esta contigo. S k'o tu wuk' in. %mor /k'o: ta w-uk' in. %eng %spa no esta conmigo. N kintis nu put kamik jun korte le wech. %mor k-0-in/tis nu-put kamik jun korte le wech. %eng %spa voy a casar mi ropa hoy, un corte es el mio. Rat utz'a. %mor utz'a. %eng %spa esta bien. *C4-16 S ki ta nij b'ala wach li wi ix al lip? %mor ki ta nij b'ala wach li wi ix al lip? %eng %spa uds., estiran el de uds. Felipa. N kaq'atenij kut. *** %mor k-0-qa/teni-j ku-t. %eng %spa lo estiramos pues. S y ku wema kitanij. %mor y ku wema kitanij. %eng %spa y si no lo estiran. N ......... %mor ......... %eng %spa ......... Ra y ku lo we at da. %mor y ku lo we at da. %eng %spa y el tuyo muchacho. S jela. %mor jela. %eng %spa asi. N tawij chi ku re cha. %mor /tawi-j chi ku r-e /cha'. %eng %spa lo estira el de el dice. S tanij pues, tzine kintanij wi. %mor tanij pues, tzine kintanij wi. %eng %spa lo estiro pues, siempre lo estiro. S una ves jun tzalan, katane. %mor una ves jun tzalan, katane. %eng %spa una madera lo estira. S kintananej pus naj je uwach. %mor kintananej pus naj je uwach. %eng %spa de esto de anchura. S le kemob', te kuri ka'e chuach. %mor le kemob', te kuri ka'e chuach. %eng %spa y el Quemob y despues su ancho. N Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. C ak'o le jun b'oleta chik? %mor ak'o le jun b'oleta chik? %eng %spa esta la otra bolita. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C a k'o jun b'oleta chik? %mor a /k'o: jun b'oleta chi-k? %eng %spa tienes otra bolita. Ca k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. C k'o taj? %mor /k'o: ta-j? %eng %spa no hay. Ca kolik, kolik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa esta, esta. C jawii. %mor jawii. %eng %spa en donde. Ca chile'. = chiri'. %mor chiri'. %eng %spa alli. C jas kab'anoh? %mor jas kab'anoh? %eng %spa que haces. Ra saj, ri'y. %mor saj, ri'y. %eng %spa venga, aqui esta. S q'ilampena', qilampena'. %mor q'ilampena', qilampena'. %eng %spa veamos, veamos. Ra kolik ix k'oriri'. %mor kolik ix k'oriri'. %eng %spa esta hace tiempo. Ra xax sak'ixb'ik, y le x'an. %mor xax sak'ixb'ik, y le x'an. %eng %spa solo se rajo, y la. S le iyala, utz ka k'uje wila jalom. %mor le iyala, utz ka k'uje wila jalom. %eng %spa ese, para que este bien en donde este tu cabeza. *C4-17 Ca te'l. = al Te'l. %mor al Te'l. %eng %spa roto. Ra m te'l chi'. %mor m te'l chi'. %eng %spa roto dice. Ra al mari'y kacha'. %mor al mari'y kacha'. %eng %spa maria diga. Ca li'. = al mariy. %mor al mariy. %eng %spa maria. Ra le'. %mor le'. %eng %spa ese. C jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. Ra yamero kel la pantalon e'. %mor yamero kel la pantalon e'. %eng %spa ya casi sale tu pantalon. Ra chakojo la pas. %mor chakojo la pas. %eng %spa usa tu faja. Ra k'otaj, k'otaj, k'otaj. %mor k'otaj, k'otaj, k'otaj. %eng %spa no lo usa, no lo usa, no lo usa. Ra xewih? %mor xewih? %eng %spa solo. N k'o ruk' la san, k'o ruk' la san. %mor /k'o: r-uk' le: a san, /k'o: r-uk' le: a san. %eng %spa esta con santos, esta con Santos. C jas. %mor jas. %eng %spa que. S jasach le rij. %mor jasach le rij. %eng %spa que es lo que tiene encima. Ca nn. = nn. %mor nn. %eng %spa que. S la kut tz'aq chi jun viaje le. %mor la ku-t /tzaq chi jun viaje le. %eng %spa ya viste que se cayo otra ves. S jawi xaya wih? %mor jawi x-0-a/ya' wih? %eng %spa en donde lo pusiste. N ama xa ko ruk' le pelipe chaq pam. *** %mor ama xa /k'o: r-uk' le pelipe chaq pam. %eng %spa N charech. %mor %eng %spa a el. C k'o le b'oleta. %mor k'o le b'oleta. %eng %spa esta la bolita. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C k'ole b'oleta. %mor k'ole b'oleta. %eng %spa esta la bolita. S jawi xayawi a Carlos. %mor jawi xayawi a Carlos. %eng %spa en donde lo pusistes Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jawi x'ewih? %mor jawi x'ewih? %eng %spa en donde se fue. C jawi x'ewih? %mor jawi x'ewih? %eng %spa en donde se fue. S jawi r'ewih? %mor jawi r'ewih? %eng %spa en donde se fue. *C4-18 C jawi xewih? %mor jawi xewih? %eng %spa en donde se fue. N k'olik a Carlos, ukam le: Felipe. %mor /k'o:-l-ik a Carlos, u/k'am le: Felipe. %eng %spa esta Carlo, Felipe lo tiene escondido. N jatzukij ruk'. %mor j-0-a/tzuku-j r-uk'. %eng %spa anda a buscarlo con el. S le ri'. %mor le ri'. %eng %spa aqui esta. Ca taj. *** = in k'o taj. %mor *in /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. S jawi xaya wi. %mor jawi x-0-a/ya' wi. %eng %spa en donde lo pusistes. Ra k'o ruk' a san e'. %mor /k'o: r-uk' a san e'. %eng %spa esta con Santo9s. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra k'o ruk' a sane'. %mor k'o ruk' a sane'. %eng %spa esta con Santos. S xama b'olita la le ko wukine. %mor xama b'olita la le ko wukine. %eng %spa es bolita lo que tengo yo. S xawilo . %mor xawilo . %eng %spa vistos. S jawii xaya wih? %mor jawii x-0-a/ya' wih? %eng %spa en donde lo pusistes. Ca in mu's chi mpe'. = in mu's chi mpe'. %mor in mu's /chi' mpe'. %eng %spa dice que soy ladino dice. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca e taj. = ka'e taj. %mor *k-0/b'e: ta-j. %eng %spa no voy. Ra chajaqa luqab'. %mor ch-0-a/jaq-a le: u-q'ab'. %eng %spa habra tu mano. S jawi xe wi. %mor jawi x-0/b'e: wi. %eng %spa en donde se fue. Ra chajiqa luqab'. %mor ch-0-a/jiq-a le: u-q'ab'. %eng %spa habrale su mano. Ra k'olike, la' le' le le. %mor k'olike, la' le' le le. %eng %spa lo tiene. S pel, pel chi, le. %mor pel, pel chi, le. %eng %spa Felipe venga a. S kanampena. %mor kanampena. %eng %spa traerlo. Ra ri' a Carlos. %mor ri' a Carlos. %eng %spa aqui esta Carlos. S no xa kin b'e wa' a. %mor no xa kin b'e wa' a. %eng %spa no creo que me voy. C xe'ek. %mor xe'ek. %eng %spa se fue. S y ko b'a le: jun a b'ateria. %mor y ko b'a le: jun a b'ateria. %eng %spa y tienes tu bateria. C juna b'uteria. %mor juna b'uteria. %eng %spa una tu bateria. S k'ob'a'. %mor k'ob'a'. %eng %spa lo tienes. Ca n chaq chike: keb'. *** = xetz'aq chi le keb'. %mor *x-*e/tzaq chi le keb'. %eng %spa solo 2. Ca chaq chik e keb'. = xetz'aq chi le keb'. %mor *x-*e/tzaq chi le keb'. %eng %spa se cayen los 2. Ca jelale'. = jelale'. %mor jelale'. %eng %spa *C4-19 N chin yowinaq kan chawe. %mor chin /ya'-ow-inaq kan chi-aw-e. %eng who /give-FA-PERF thus to-2E-POSS. %spa quien te lo ha dejado. N chaq chare a San. %mor /choq chi-r-e a San. %eng %spa digale Santos. S jah? %mor jah? %eng %spa que. N are le Felipe tzi ya ka chan. %mor are le Felipe tzi /ya' ka chan. %eng %spa fue Felipe el quien lo dio. N chin yowina: chawe choq chareh. %mor chin /ya'-ow-ina: chi-aw-e /choq chi-r-eh. %eng who /give-FA-PERF to-2E-POSS /say to-3E-POSS. %spa te lo ha dejado. Ca e xowih. = chin yowik. %mor *chin x-0/ya'-ow-ik. %eng who COMP-3A/give-FA-TIV. %spa quien lo dio. S a Carlos jachin xsipan le jan ab'ateria. %mor a Carlos jachin x-0/sipa-n le jun a-b'ateria. %eng FAM carlos who COMP-3A/give-FA the one 2E-batery %spa Carlos quien te regalo la bateria. Ca at. = at. %mor at. %eng %spa ud. S no in taj. %mor no in ta-j. %eng %spa no fui yo. Ca e: le: mu's. = are: le: mu's. %mor are: le: mu's. %eng %spa fue el ladino. S are le mus jas ub'i'? %mor are le mus jas ub'i'? %eng %spa fue el ladino como se llama. Ca nn. = nn. %mor nn. %eng %spa que. S jas ub'i le jun? %mor jas ub'i le jun? %eng %spa como se llama el uno. N a Felipe kalcha'. %mor a Felipe k-at/cha'. %eng %spa Felipe diga. Ca le: jun chik b'oleta. = le: jun chik b'oleta. %mor le: jun chik b'oleta. %eng %spa la otra bolita. C n k'o taj. %mor n /k'o: ta-j. %eng %spa no hay.; Ca jun chik, b'oleta. = jun chik, b'oleta. %mor jun chik, b'oleta. %eng %spa otro bolita. S uma k'o pa wuk. %mor uma k'o pa wuk. %eng %spa acaso no esta contigo. Ra ri', ri', ri'. %mor ri', ri', ri'. %eng %spa aqui esta. S a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. C joropa b'oletas? %mor joropa b'oletas? %eng %spa cuantas bolitas. S a Carlos, a k'a k'o ku lano's? %mor a Carlos, a k'a /k'o: ku le: a-no's? %eng %spa Carlos, y esta el chompipe. Ca in ko taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no esta. S jawii xe wih? %mor jawii x-0/b'e: wih? %eng %spa en donde se fue. Ra k'olik. %mor k'olik. %eng %spa esta. Ca tzaqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa se cayo. S xtz'aqik, jawi xatzaq wih. %mor x-0/tzaq-ik, jawi x-0/tzaq wih. %eng %spa se cayo, en donde se cayo. Ca tza chele. = xtzaq chuleh. %mor *x-0/tzaq chuleh. %eng %spa se cayo en la tierra. S in ku lavion. %mor in ku le: a-vion. %eng %spa y el avion. *C4-20 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S y k' lavion? %mor y k' le: a-vion? %eng %spa y tu avion. Ca tzaqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa se cayo. S xtzaq chik cha'. %mor x-0/tzaq chi-k /cha'. %eng %spa se cayo otra vez dice. C ronojel tzaqik. %mor ronojel tzaqik. %eng %spa todos se cayeron. S ak'olom? %mor a a/k'ol-om? %eng %spa lo tienes guardado. Ca m k'ol taj. = ma k'olom taj. %mor ma /k'ol-*om ta-j. %eng %spa no lo tengo guardado. S ma k'olom taj. %mor ma /k'ol-om ta-j. %eng %spa no lo tiene guardado. C oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ca jo' chik. = jo' chik. %mor /jo' chi-k. %eng %spa esta otra vez. S Carlos, ri'. %mor Carlos, ri'. %eng %spa Carlos. Ra li naj awuj. %mor li naj awuj. %eng %spa tu cuadernito. Ca wuj chik. = wuj chik. %mor wuj chik. %eng %spa otro cuadernito. Ra wile'. %mor wile'. %eng %spa en donde esta. Ca jun chik. = jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. S k'otachik, ah xk'isik, xk'isik. %mor k'otachik, ah xk'isik, xk'isik. %eng %spa ya no esta, se acabo, se acabo. Ca jun chik. = jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. S nk'ota chik. %mor nk'ota chik. %eng %spa no hay. Ca jun chik. = jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. S nk'ota chik. %mor nk'ota chik. %eng %spa no hay. *xkis le nabe uwach le cinta C-4. *C4-21 S Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S utz b'anon kanoq. %mor utz b'anon kanoq. %eng %spa se ha quedado bien. Ra chin chaq'e? %mor chin chaq'e? %eng %spa de quien es. Ca we' in. = we' in. %mor we' in. %eng %spa es mio. Ra awe chin ta kut. %mor awe chin ta kut. %eng %spa es tuyo, en donde. Ra wile nik'aj e. %mor wile nik'aj e. %eng %spa estan los demas. Ra nk'otaj. %mor nk'otaj. %eng %spa no estan. Ra k'olik. %mor k'olik. %eng %spa estan. Ra2 k'otaj. %mor k'otaj. %eng %spa no esta. C ah Carlos. %mor ah Carlos. %eng %spa Carlos. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. C saj jewa, Carlos. %mor saj jewa, Carlos. %eng %spa venga aca, Carlos. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. N Carlos cha. %mor Carlos /cha'. %eng %spa Carlos dice. C le wi', le wi', jun nim. %mor le wi', le wi', jun nim. %eng %spa un grande. Ca julik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa estan. Ca akama b'ik. = chak'ama b'ik. %mor *ch-0-a/k'am-a b'i-k. %eng %spa llevalo. S wi, maloq. %mor wi, maloq. %eng %spa donde, traigalo. S kink'am b'ik? %mor kink'am b'ik? %eng %spa lo llevo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S a kink'am b'ik? %mor a kink'am b'ik? %eng %spa lo voy a llevar. Ca noh. = noh. %mor noh. %eng %spa que. S jawi ri kink'am b'ik? %mor jawi ri kink'am b'ik? %eng %spa en donde lo llevo. S a utz kink'am b'ik? %mor a utz kink'am b'ik? %eng %spa esta bien si lo llevo. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa que. S a kasipaj jun wech? %mor a kasipaj jun wech? %eng %spa me regalas un mio. Ca jachikeh? = jachikeh? %mor jachikeh? %eng %spa porque. S le b'olita. %mor le b'olita. %eng %spa tu bolita. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. *C4-22 S pero tzi de una vez kink'am b'ik. %mor pero tzi de una vez kink'am b'ik. %eng %spa pero me lo voy a llevar de una vez. S una vez, a kasipaj? awen. %mor una vez, a kasipaj? awen. %eng %spa lo voy a regalar, esta bien. C kak'am b'ik. %mor kak'am b'ik. %eng %spa lo llevas. Ra aluux. %mor aluux. %eng %spa pedro. C kink'am b'ik. %mor kink'am b'ik. %eng %spa lo llevo. Ra aluuux, alux, alux, alux. %mor aluuux, alux, alux, alux. %eng %spa Pedro, Pedro. Ca xe'ek. = xe'ek. %mor x-e/b'e:-ik. %eng %spa se van. Ra a lux, Carlos. %mor a lux, Carlos. %eng %spa Pedro, Carlos. C jachin? %mor jachin? %eng %spa quien? Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jachin k'o chupam le: wuj? %mor jachin k'o chupam le: wuj? %eng %spa quien esta adentro. S le, le, le wuj e', lib'ra. %mor le, le, le wuj e', lib'ra. %eng %spa el libro, libro. S ri'. %mor ri'. %eng %spa vi aqui. Ra ka'an ta k'ut a Carlos. %mor ka'an ta k'ut a Carlos. %eng %spa no lo hagas Carlos. Ra we xe tuk'am b'ik, e b'ay. %mor we xe tuk'am b'ik, e b'ay. %eng %spa si te lleva y bay. Ra luxe'. %mor luxe'. %eng %spa luz. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra ntaq b'ote. %mor ntaq b'ote. %eng %spa solo bote. S le naj lib'ra. %mor le naj lib'ra. %eng %spa libra. C le: lib'ra. %mor le: lib'ra. %eng %spa el libro. S linaj awuj, qak'am loq Carlos. %mor linaj awuj, qak'am loq Carlos. %eng %spa tu libro traigalo Carlos. C jun awuj. %mor jun awuj. %eng %spa un tu libro. S ta saj impe jewa'. %mor ta saj impe jewa'. %eng %spa venga aca. Ra ay, inaj tz'ikin. %mor ay, inaj tz'ikin. %eng %spa ay un pajarito. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra inaj wakaxe. %mor inaj wakaxe. %eng %spa una vaquita. S chata k'alimpe'. %mor chata k'alimpe'. %eng %spa parate. S k'o: lo la wolita. %mor k'o: lo la wolita. %eng %spa aguarda tu bolita. S k'olik le seis raqan e'. %mor /k'o:-l-ik le seis r-aqan e'. %eng %spa estan los 6. Ca lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa estan. *C4-23 S lik. %mor lik. %eng %spa esta. Ra yalok. %mor yalok. %eng %spa dalo. S jab'ij che la nan, chuk'olo'. %mor jab'ij che la nan, chuk'olo'. %eng %spa digale a tu mama que lo guarde. S chak'olo nan choqo chare. %mor ch-0-a/k'ol-o nan /choq-a chi-r-e. %eng %spa guardalo mama digale. Ca chakolok nan. = chak'olo nan. %mor ch-0-a/k'ol-o nan. %eng %spa guardalo mama. N eu. %mor eu. %eng %spa bien. S akach'ob'oh jas uwach le riri' Carlos. %mor akach'ob'oh jas uwach le riri' Carlos. %eng %spa sabes que es esto. S le riri'? %mor le riri'? %eng %spa esto. Ca ak'. = ak'. %mor ak'. %eng %spa gallina. S le ak', ak' tak'une'. %mor le ak', ak' tak'une'. %eng %spa la gallina, no es gallina. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le ak'e: riri'? %mor le ak'e: riri'? %eng %spa es gallina esto. Ca chaya chuwach. = chaya chuwach. %mor ch-0-a/ya' chi-u-wach. %eng %spa pongale adelante. S pares kinya'o. %mor pares k-0-in/ya'-o. %eng %spa por eso lo doy. S a kach'ob' jas uwach le wari'? %mor a kach'ob' jas uwach le wari'? %eng %spa sabes que es esto. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S junaq taj, b'ur katcha'. %mor junaq taj, b'ur katcha'. %eng %spa no es coche es un burro. Ca b'ul, utch jun b'ul. = b'ur, utz jun b'ur. %mor b'ur, utz jun b'ur. %eng %spa es burro, un ta burro. S le juni'? %mor le juni'? %eng %spa este. N chaya ka le qaq xe le tz'i'. %mor ch-0-a/ya' ka le q-aq xe le tz'i'. %eng %spa deja el coche debajo del perro. N k'olik e'. %mor /k'o:-l-ik e'. %eng %spa esta. Ca tz'i'. = tz'i'. %mor tz'i'. %eng %spa perro. Ra katinaqe, taqin kapoqowik. %mor katinaqe, taqin kapoqowik. %eng %spa esta quemada, esta hirviendo. S no', patax katcha'. %mor no', patax katcha'. %eng %spa no, pato digo. Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S le, la kach'ob'oh jachike le'? %mor le, la kach'ob'oh jachike le'? %eng %spa sabes cual es. Ca jun chikop. = jun chikop. %mor jun chikop. %eng %spa un animal. S le riri, chikop. %mor le riri, chikop. %eng %spa este lo se. S kach'ob'o jas uwach chi chikop? %mor kach'ob'o jas uwach chi chikop? %eng %spa sabes que animal es. Ca a chuwach aleh. = jas uwach aleh? %mor jas uwach aleh? %eng %spa que es eso. *C4-24 S xiik katcha'. %mor xiik katcha'. %eng %spa gavilan diga. Ca xik'. = xik'. %mor xik'. %eng %spa gavilan. Ra xik' chi'. %mor xik' chi'. %eng %spa gavilan dice. S le riri'? %mor le riri'? %eng %spa este. Ra tz'i'. %mor tz'i'. %eng %spa perro. S no', kawilo le'. %mor no', kawilo le'. %eng %spa no, ves ve. Ra ay, jun mono le'. %mor ay, jun mono le'. %eng %spa ay un mono. Ca jun monoh. = jun monoh. %mor jun monoh. %eng %spa un mono. S chimpanze' katcha'. %mor chimpanze' katcha'. %eng %spa chimpanze diga. Ca jimpasek. = jimpasek. %mor jimpasek. %eng %spa chimpanze. N chimpanze' cha'. %mor chimpanze' /cha'. %eng %spa chimpanze. S le, le riri, kach'ab'oh? %mor le, le riri, kach'ab'oh? %eng %spa si esto, sabes. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa el burro. S no', b'urtaj. %mor no', b'urtaj. %eng %spa no es burro. Ca och ut. = jasa k'ut. %mor jasa k'u-t. %eng %spa que es. S jun camelloh. %mor jun camelloh. %eng %spa un camello. Ca jun kimb'uelah. = jun kamelo. %mor jun kamelo. %eng %spa un camello. S jah, xawilo. %mor jah, xawilo. %eng %spa vistes. Ca jun kimeloh. = jun kimeloh. %mor jun kimeloh. %eng %spa camello, un camello. S jah, xawilo. %mor jah, xawilo. %eng %spa vistes. Ca jun kimeloh. = jun kimeloh. %mor jun kimeloh. %eng %spa un camello. S n, le kach'ob'oh le'? %mor n, le kach'ob'oh le'? %eng %spa ese, sabes. Ca jun chikop. = jun chikop. %mor jun chikop. %eng %spa un animal. S jun marin, kawiloh. %mor jun marin, kawiloh. %eng %spa un astropodo, ves. Ca jun ma'in. = jun ma'in. %mor jun ma'in. %eng %spa un artropodo. S n, le, kach'ob'o jas ub'i le ri'? %mor n, le, kach'ob'o jas ub'i le ri'? %eng %spa sabes que es esto. S kab'ij xatukel chik, le ri. %mor kab'ij xatukel chik, le ri. %eng %spa dices solo tu, este. S chab'o? %mor chab'o? %eng %spa sabes. Ca tz'i'. = tz'i'. %mor tz'i'. %eng %spa perro. S no', b'ur. %mor no', b'ur. %eng %spa no es burro. Ca b'ul. = b'urro. %mor b'urro. %eng %spa burro. S le, jun ak'e'. %mor le, jun ak'e'. %eng %spa y una gallina ve. *C4-25 Ca ak', ak'e'k'ut el le'. = ak' k'ut le: ri'. %mor ak' k'ut le: ri'. %eng %spa gallina, asi esto es gallina. S kawaj jun lapizera. %mor kawaj jun lapizera. %eng %spa quieres un lapicero. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jun lapizera katcha. %mor jun lapizera katcha. %eng %spa un lapicero dices. S ma we intaj. %mor ma we intaj. %eng %spa no es mio. C jun lapizera. %mor jun lapizera. %eng %spa un lapicero. Ca jah?, jah? = jah?, jah? %mor jah?, jah? %eng %spa que, que. S ma we intaj. %mor ma we intaj. %eng %spa no es mio. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S a katz'ib'anik? b'ay. %mor a k-at/tz'ib'a-n-ik? b'ay. %eng QYN INCOMP-2A/write-ABS-TIV. %spa escribes. vaya. Ca innimanik. = kintz'ib'anik. %mor *k-in/tz'ib'a-n-ik. %eng INCOMP-1A/write-ABS-TIV. %spa vas a escribir esto. S le', katz'ib'aj le ri', b'ur katcha. %mor le', k-0-a/tz'ib'a-j le ri', b'ur k-at/cha'. %eng there INCOMP-3A-2E/write-TTV the this, burro INCOMP-2A/say. %spa vas a escribir esto, burro diga. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. S le, chakojompe lub'i'. %mor le, chakojompe lub'i'. %eng %spa ponga su nombre. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kakoj ub'i', b'ur, le. %mor kakoj ub'i', b'ur, le. %eng %spa ponga su nombre burro. Ca wach x'ut e: june', le le. = jas uwach k'ute: june'. %mor jas uwach k'ute: june'. %eng %spa que es este uno. S junam. %mor junam. %eng %spa es igual. Ca junam? = junam? %mor junam? %eng %spa es igual. S m, b'ur katcha'. %mor m, b'ur katcha'. %eng %spa burro diga. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. S b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. N kuxe'j rib'. %mor k-0-u/xe'-j r-ib'. %eng %spa tiene miedo. S y le juni? kach'ob'oh? %mor y le juni? k-0-a/ch'ob'-oh? %eng %spa y esto sabes. Ca nik', taj. = janik', kinch'ob' taj. %mor janik', *k-0-*in/ch'ob' ta-j. %eng %spa saber, no se. S kakoj impe lub'i', patax kalcha. %mor kakoj impe lub'i', patax kalcha. %eng %spa pongale su nombre pato diga. Ca tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. Ca chi jun. = a k'o: chi jun? %mor a /*k'o: chi jun? %eng %spa hay otro. S no', ma k'o ta chik. %mor no', ma k'o ta chik. %eng %spa no hay otro. Ca a ch ut e: li'. = k'o: chi k'ut e: ri. %mor /*k'o: chi k'u-t e: ri. %eng %spa esta bien. S n, kach'ob'oh jas uwach? %mor n, kach'ob'oh jas uwach? %eng %spa sabes que es. *C4-26 Ca o ch ut e: li'. = jas uwach k'ut e: ri'. %mor jas uwach k'ut e: ri'. %eng %spa esta bien. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca le:, le:. = le:, le:. %mor le:, le:. %eng %spa ese. S kach'ob'oh? no' utza kin k'ut ta chawach. %mor kach'ob'oh? no' utza kin k'ut ta chawach. %eng %spa sabes que no te ense¤o bien. S wita kink'utuh. %mor wita kink'utuh. %eng %spa si te ense¤ara. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S utza Carlos, a utz. %mor utza Carlos, a utz. %eng %spa esta bien Carlos, esta bien. S kinxib'oj a chawe pero chu ku al. *** %mor k-0-in/xib'i-j a chi-aw-e pero chu ku al. %eng %spa si te lo dije, pesa a escondidas. N jachin e: k'o: chila' a Carlos? dah. %mor jachin e: /k'o: chila' a Carlos? dah. %eng %spa quien esta Carlos alli Carlos. S a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. Ca a chat a le', a chut ale'. = a chat a le', a chut ale'. %mor a chat a le', a chut ale'. %eng %spa que es eso, que es eso. S jun marrin kacha'. %mor jun marrin kacha'. %eng %spa un artropodo diga. Ca jun majin. = jun manrin. %mor jun manrin. %eng %spa un artropodo. S marrin kaqakaj kan chiri'. %mor marrin kaqakaj kan chiri'. %eng %spa artropodo, vamos a poner aqui. Ca o chut ale'. = o chut ale'. %mor o chut ale'. %eng %spa que es eso. S marrin, rrin. %mor marrin, rrin. %eng %spa es artropodo. Ca a sutale'. = jas uwach k'ut a leh. %mor jas uwach k'ut a leh. %eng %spa que es eso. S jun su't. %mor jun su't. %eng %spa una servilleta. Ca a su't. = jas uwach k'ut. %mor jas uwach k'ut. %eng %spa que es eso. N su'l lare lal pel chi'. %mor su'l le: are le: al pel /chi'. %eng %spa es pa¤uelo de Felipe diga. S no' usu't taj. %mor no' usu't taj. %eng %spa no es su pa¤uelo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S masu'l taj. %mor masu'l taj. %eng %spa no es su pa¤uelo. Ca wach ut. = jas uwach k'ut. %mor jas uwach k'ut. %eng %spa que es pues. S wuj. %mor wuj. %eng %spa papel. Ca wuj. = wuj. %mor wuj. %eng %spa papel. S n. %mor n. %eng %spa que. Ca e le: la nu wuj in. = in k'u le: nu wuj in. %mor in k'u le: nu wuj in. %eng %spa S a kawaj kaq'a q'o'o? %mor a kawaj kaq'a q'o'o? %eng %spa quieres que lo pintemos. Ca a noh chija lale'. = tzije la le'. %mor tzije la le'. %eng %spa perro, por alli. *C4-27 S Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. N are karaj lare cha. %mor are k-0-r/aj le: are /cha'. %eng %spa eso quiere el dice. Ca utz ne le: nu tat. = utz ne lintat. %mor utz ne lintat. %eng %spa es bueno mi papa. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca utz' ne le: nutat. = utz ne lintat. %mor utz ne lintat. %eng %spa es bueno mi papa. S jas uwach le ku'ano. %mor jas uwach le ku'ano. %eng %spa que es lo que hace. N xuk'ol lutat cha'. %mor x-0-u/k'ol le: u-tat /cha'. %eng %spa lo guardo su papa dice. Rik k'o:ju nu wuj la re' cha' laj kusik'ij. %mor k'o:ju nu wuj la re' cha' laj kusik'ij. %eng %spa el tiene un papel que lo le:. Rik uwach cha'. %mor uwach cha'. %eng %spa dice. S rih. %mor rih. %eng %spa que. Rik chiri chi kutcha'. %mor chiri chi kutcha'. %eng %spa aqui, aqui pues dice. S la kut chi' k'o chi jun cheri'. %mor la kut chi' /k'o: chi jun cheri'. %eng %spa ya vistes que hay otro aqui. Ra a ko chi jun e. %mor a /k'o: chi jun e. %eng %spa hay otro ve. Ca o chik ale'. = k'o chi la le'. %mor /k'o: chi-!k la le'. %eng %spa esta alli. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca mono. = mono. %mor mono. %eng %spa mono. S eso a k'ute'. %mor eso a k'ute'. %eng %spa eso, ya vistes. Ca o chik ale'. = k'o chi lale. %mor /k'o: chi-!k lale. %eng %spa esta alli. Ca mono. = mono. %mor mono. %eng %spa mono. S n, mono. %mor n, mono. %eng %spa mono. Ca keb'e: mono. = ekeb' de mono. %mor ekeb' de mono. %eng %spa son 2 monos. S le june', kach'ob'oh? %mor le june', kach'ob'oh? %eng %spa el uno ve, sabes. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. S no, ma b'ur taj, uma kuwil le b'ur. %mor no, ma b'ur taj, uma kuwil le b'ur. %eng %spa no, no es burro, no ves al burro. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. S ama kawil le b'ur? %mor ama kawil le b'ur? %eng %spa no ves al burro. Rik ma puxij le rij pat. %mor ma puxij le rij pat. %eng %spa no lo rompas, vete. S are b'ur wa' le: wa'. %mor are b'ur wa' le: wa'. %eng %spa esto, es el burro. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S akach'ob' ku wach le june', le. %mor akach'ob' ku wach le june', le. %eng %spa y sabes que es ese. *C4-28 S camello. %mor camello. %eng %spa camello. Ca kamel. = kamel. %mor kamel. %eng %spa camello. S xawilo, a utz kaqaq'o'. %mor xawilo, a utz kaqaq'o'. %eng %spa camello, esta bien que lo pintemos. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S n. %mor n. %eng %spa que. C kawil la le. %mor kawil la le. %eng %spa ves esto. S le, k'o crayones. %mor le, k'o crayones. %eng %spa hay crayones. S ri le croyone a Carlos. %mor ri le croyone a Carlos. %eng %spa aqui esta el crayon Carlos. C jas uwach lale'. %mor jas uwach lale'. %eng %spa que es eso. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S le cray'on. %mor le cray'on. %eng %spa es crayon. Ca i le'. = i le'. %mor i le'. %eng %spa y ese. S le', le jun camello. %mor le', le jun camello. %eng %spa ese, el camello. S kaq' kanaq le' le'. %mor kaq' kanaq le' le'. %eng %spa lo vamos a pintar. S kach'ob'oh jas ub'i' le. %mor kach'ob'oh jas ub'i' le. %eng %spa sabes como se llama. S je k'u ka an la le chare le. %mor je k'u ka an la le chare le. %eng %spa asi hace con al. S kaq'o at. %mor k-0-a/q'o' at. %eng %spa lo pintas tu. Ca q'ah. = kinq'o'oh. %mor *k-0-*in/q'o'-oh. %eng %spa lo pintyo. S kawaj kawetamaj? %mor k-0-aw/aj k-0-aw/etama-j? %eng %spa quieres aprender. Ca kintomaj. = kinwetamaj. %mor k-0-inw/etama-j. %eng %spa lo pinto. S b'ay kaq'o'o chi b'a jun awe at. %mor b'ay k-0-a/q'o'-o chi b'a jun aw-e at. %eng %spa vaya vas a pintar el tuyo. S ma in ta chik kinq'owik. %mor ma in ta chi-k k-in/q'o'-ow-ik. %eng NEG 1A NEG more-T INCOMP-1A/paint-FA-TIV. %spa yo ya no lo voy a pintar. S sino at chik, le chaq'o'o. %mor sino at chik, le chaq'o'o. %eng %spa sino tu lo vas a pintar. S le jun de ri ri ri le jun de ri'. %mor le jun de ri ri ri le jun de ri'. %eng %spa este uno, este uno. S no xaq xe wi le wari'. %mor no xaq xe wi le wari'. %eng %spa no solamente esto. S xaq xewi le jun riri'. %mor xaq xewi le jun riri'. %eng %spa solamente esto. S kaq'o'o, kawil jas u'anom le jun i. %mor k-0-a/q'o'-o, k-0-aw/il jas u/b'an-om le jun i. %eng %spa lo pintas miras como esto esto. S je ku ka:n chare, xawilo. %mor je ku k-0-a/b'an chare, x-0-aw/il-o. %eng %spa asi lo hace, lo ves. S no pero chiri ri chiri ka an wiri. %mor no pero chiri ri chiri ka an wiri. %eng %spa no pero aqui, aqui lo haces. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C4-29 S chiri ka'an wi ri'. %mor chiri ka'an wi ri'. %eng %spa aqui lo haces. Ca ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. S ko ka'ano, koka'ano. %mor ko ka'ano, koka'ano. %eng %spa lo haces fuerte, lo haces fuerte. S je ka an la le chare le. %mor je ka an la le chare le. %eng %spa asi lo haces, asi lo haces. S le. %mor le. %eng %spa ese. C juntiro(kab'ano). %mor juntiro(kab'ano). %eng %spa todo lo haces. S le', xawilo maka'ote le chiri. *** %mor le', xawilo maka'ote le chiri. *** %eng %spa ya vistes que no hay aqui. S xaq xewi le chiri', le' xawilo. %mor xaq xewi le chiri', le' x-0-aw/il-o. %eng %spa solamente aqui ve, vistes. Ca witoh. = xinwiloh. %mor *x-0-inw/il-oh. %eng %spa lo oi. S b'ay, nab'ale'. %mor b'ay, nab'ale'. %eng %spa vaya hagalo. Ca b'e. = b'e. %mor b'e. %eng %spa ese. C natur. %mor natur. %eng %spa no lo desates. S xawilo le', xawilo le'. %mor xawilo le', xawilo le'. %eng %spa ya vistes, ya vistes. Ca wach ut ale'. = jas k'u wach la le'. %mor jas k'u wach la le'. %eng %spa que es lo que eso. S crayon. %mor crayon. %eng %spa crayon. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S n awe at. %mor n awe at. %eng %spa es tuyo. Ca we'in. = wech in. %mor wech in. %eng %spa es mio. Ca we'ine: juni'. = awe'in le juni'. %mor awe'in le juni'. %eng %spa y es mio este. S ni awe at juntiro. %mor ni awe at juntiro. %eng %spa es tuyo todo. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S n wen pirika, pirika kaq'o kut. %mor n wen pirika, pirika kaq'o kut. %eng %spa bueno, pero lo vas a pintar. S pirika kaqw'u'o, chaq'a le mono. %mor pirika kaqw'u'o, chaq'a le mono. %eng %spa pero lo vas a pintar el mono. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chaq'o'o le mono. %mor chaq'o'o le mono. %eng %spa pinta al mono. Ca keb'e: mona. = ekeb' de mono. %mor ekeb' de mono. %eng %spa son 2 los monos. S pares chaqo'o. %mor pares chaqo'o. %eng %spa pero eso lo pintas. C jachike ukolor, kolor. %mor jachike ukolor, kolor. %eng %spa de que color, color. C kakoj pa le mono. %mor kakoj pa le mono. %eng %spa le usas al mono. S qo'o kute, xewi le jun kaqo'o ri. %mor qo'o kute, xewi le jun kaqo'o ri. %eng %spa pinta, solamente el uno pintas. *C4-30 S pero kawil k'una, kawil kuna. %mor pero kawil k'una, kawil kuna. %eng %spa pero tienes que ver, tienes que ver. S lu palaj, maq'o'oh. %mor lu palaj, maq'o'oh. %eng %spa su caro, no lo pintes. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kawil kunah, chaq'o'o le wari'. %mor kawil kunah, chaq'o'o le wari'. %eng %spa tienes que ver, pinta esto. S no makaq'o la chi le wari'. %mor no makaq'o la chi le wari'. %eng %spa no ya no pintes esto. S jun chi wi lu kolore'. %mor jun chi wi lu kolore'. %eng %spa de otro color. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jun chiwi lu kolor le juni. %mor jun chiwi lu kolor le juni. %eng %spa es de otro color este. S chuwale mono le'. %mor chuwale mono le'. %eng %spa fuente al mono. S are ukolor mono wa le: wa'. %mor are ukolor mono wa le: wa'. %eng %spa es de este color el mono, esto. Ca le junih, le nu mono. = le junih, le nu mono. %mor le junih, le nu mono. %eng %spa este, mi mono. S pares le mono, la kut le mono. %mor pares le mono, la kut le mono. %eng %spa por eso el mono, si pues el mono. S le ka'an le ri chare ri'. %mor le ka'an le ri chare ri'. %eng %spa asi lo haces. Ca ach ut ale'. = k'o: chi k'ut ale'. %mor /*k'o: chi k'u-t ale'. %eng %spa que es eso. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca ch ut ale'. = jas k'ut ale'. %mor jas k'ut ale'. %eng %spa que es eso. S kach'ob'oh jas ub'i late'. %mor kach'ob'oh jas ub'i late'. %eng %spa sabes como se llama esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S parafina. %mor parafina. %eng %spa parafina. Ca parafina. = parafina. %mor parafina. %eng %spa parafina. S xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa ya vistes. Ca le le jun chike'. = le le jun chike'. %mor le le jun chike'. %eng %spa el, el otro ve. S pares le jun chike xaje ka'an la le chare. %mor pares le jun chike xaje ka'an la le chare. %eng %spa por eso el otro, solo asi le haces. S kawesaj inkaqupij taj. %mor kawesaj inkaqupij taj. %eng %spa lo sacas, no lo quiebras. Ra la kut petikeasane. %mor la kut petikeasane. %eng %spa ya vistes que viene santos. S wile. %mor wile. %eng %spa donde esta. Ra lal lipa, katzenala chawech. %mor lal lipa, katzenala chawech. %eng %spa Felipe se rie de ti. Rik le xtzen chares la li. %mor le xtzen chares la li. %eng %spa se rie de. S xa katzan, xakatzen la wuk'. %mor xa katzan, xakatzen la wuk'. %eng %spa se rie, se rie contigo. Ra tzij wi. %mor tzij wi. %eng %spa se rie. *C4-31 S xa tzij wi ri katzen loq'i. %mor xa tzij wi ri katzen loq'i. %eng %spa solo es verdad que se esta riendo. Ra tzij wi kontodo junu li ch'aqap. %mor tzij wi kontodo junu li ch'aqap. %eng %spa es verdad con una muchacha del otro lado. S jawi kuwi le? %mor jawi kuwi le? %eng %spa en donde esta. Ra xe'ek xe qe ik. %mor xe'ek xe qe ik. %eng %spa se fue, dio la vuelta. S Carlos je ka'an le ri charech. %mor Carlos je ka'an le ri charech. %eng %spa Carlos asi le haces a esto. S kaqo chikane jun chik. %mor kaqo chikane jun chik. %eng %spa pinta al otro. Rik jaya chi kan le q'aq' xe le tzi'. %mor jaya chi kan le q'aq' xe le tzi'. %eng %spa anda a dejarle el fuego debajo del mixtamal. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le, kawilo le xawiloh. %mor le, k-0-aw/il-o le x-0-aw/il-oh. %eng %spa mira, mira ve. Ca m wiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa veo. S ka'an k'awe at, ka'anoh. %mor k-0-a/b'an k'a aw-e at, k-0-a/b'an-oh. %eng %spa vas hacer el tuyo, lo haces. Ca anoh. = kinanoh. %mor *k-0-*in/b'an-oh. %eng %spa lo hago. S b'uen, xqotoj kan le mono. %mor b'uen, xqotoj kan le mono. %eng %spa bueno, ya pintamos al mono. S q'unal, kuj qax chichirile. %mor q'unal, kuj qax chichirile. %eng %spa pasamos aqui ve. S k'uj qax chi che le xiih. %mor k'uj qax chi che le xiih. %eng %spa pasamos con el gavilan. S wilampe, azul ruk rax. %mor wilampe, azul ruk rax. %eng %spa mira ve, azul con verde. S ruk kate, le xawilo le. %mor ruk kate, le xawilo le. %eng %spa con el hasta ahora lo vistes. S kujkawin chareh? %mor k-uj/kowin chi-r-eh? %eng %spa podemos con el. Ca inkowinik. = kinkowinik. %mor *k-in/kowin-ik. %eng %spa puedo. S le q'an le raqan e'. %mor le q'an le raqan e'. %eng %spa es amarillo su pie. S le xawiloh? %mor le xawiloh? %eng %spa ya vistes. Ca n, n. = n, n. %mor n, n. %eng %spa que. S jun taq' pak jun taq, raqan. %mor jun taq' pak jun taq, raqan. %eng %spa y unos sus pies. S le kaqa'an chi le cafe. %mor le kaqa'an chi le cafe. %eng %spa lo vamos a pintar con el cafe. C ak'o aq'an, awaqan at. %mor ak'o aq'an, awaqan at. %eng %spa tienes amarillo, tu pie. S waqan kucha' pero mawix k'aq taj. %mor waqan kucha' pero mawix k'aq taj. %eng %spa mi pie diga, no se u¤as. S kacha'. %mor kacha'. %eng %spa diga. *C4-32 Ca wix. = wixkaq. %mor wixkaq. %eng %spa si te pega. S le', xawilo, le, chaq'o chi. %mor le', xawilo, le, chaq'o chi. %eng %spa ya vistes, sientalo. S le jun xiki'. %mor le jun xiki'. %eng %spa el otro. S chaq'o chi le jun chiriri'. %mor chaq'o chi le jun chiriri'. %eng %spa pinta el otro aqui. S chaq'o lupalaj e'. %mor ch-0-a/q'o' le: u-palaj e'. %eng %spa pinta su cara. Ca k'o: chi jun chik. = kinq'o'o chi jun chik. %mor *k-0-*in/q'o'-o chi jun chi-k. %eng %spa voy a pintar el otro. S pares k'o chi jun chik. %mor pares k'o chi jun chik. %eng %spa por eso hay otro., S chawiyextaj na. %mor ch-0-aw/iye'-xtaj na. %eng %spa espera. S como k'iya ukolor. %mor como k'iya u-kolor. %eng %spa por es de muchos colores. Ca m? = m? %mor m? %eng %spa que. S m, k'iya ukolor lu xiik. %mor m, k'iya ukolor lu xiik. %eng %spa es de muchos colores su ala. Ca utz june', le', utz june, le. = utz june', le', utz june, le. %mor utz june', le', utz june, le. %eng %spa hay otro ve, esta bien ese ve. S le', le:'. %mor le', le:'. %eng %spa ese, ese. Ca i. = i. %mor i. %eng %spa y. S le', le', k'o u, jasa ukolor. %mor le', le', k'o u, jasa ukolor. %eng %spa y ese que color ve. S kiwilimpe la, como oxib' ukolor. %mor kiwilimpe la, como oxib' ukolor. %eng %spa van a como son 3 colores. S le'. %mor le'. %eng %spa ese. Ca wiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa lo veo. S le', k'iya ukolor, le xiik. %mor le', k'iya ukolor, le xiik. %eng %spa mira, tiene muchos colores el gavilan. Ca m, ah. = k'iyah. %mor k'iyah. %eng %spa que. S a utz kuj qaya kan juna xiik. %mor a utz kuj qaya kan juna xiik. %eng %spa esta bien te venimos a dejar. S e Carlos? %mor e Carlos? %eng %spa un tu gavilan Carlos. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S pero we ne xatutijo. %mor pero we ne x-at-u/tij-o. %eng %spa pero talves te come. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S pero we ne xatutijo. %mor pero we ne x-at-u/tij-o. %eng %spa peor si te come. Ca tataj. *** = kinetij taj. %mor *k-0-*in/tij ta-j. %eng %spa no me come. S che le ma k'atu tij ta le xiik. %mor che le ma k'atu tij ta le xiik. %eng %spa es que no te come este gavilan. S como solo ti'ij karaj. %mor como solo ti'ij karaj. %eng %spa solo carne quiere. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. *C4-33 S m. %mor m. %eng %spa que. Ca k'o ta ne' qatij uj. = n k'o ta ne qati'juj. %mor n /k'o: ta ne qa-ti'ij. %eng %spa nosotros no tenemos carne. S ama k'o iti'ix. %mor ama k'o iti'ix. %eng %spa no tienen carne uds. Ca k'isik. = xk'isik. %mor *x-0/k'is-ik. %eng %spa se acabo. S kisi ti'i', le, xawilo le jun xiki'. %mor kisi ti'i', le, xawilo le jun xiki'. %eng %spa se acabo su carne, ya ven al otro ve. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S n, kaqaq'o'o chi le jun letra. %mor n, kaqaq'o'o chi le jun letra. %eng %spa vamos a pintar la otra letra. S le jun "A" le riri. %mor le jun "A" le riri. %eng %spa este es una A. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S jun "A", kaqa'o chi jun q'an i. %mor jun "A", kaqa'o chi jun q'an i. %eng %spa una "A" vas a pintar de este amarillo. S jun q'an lub'i le wari, le. %mor jun q'an lub'i le wari, le. %eng %spa este se llama amarillo. S la k'ut laj katzen le jun xik. %mor la k'ut laj katzen le jun xik. %eng %spa ya vistes se rie mucho el gavilan. S chawileh. %mor chawileh. %eng %spa de ud. Ca e. = e. %mor e. %eng %spa que. S n katzenike, saj k'ut. %mor n katzenike, saj k'ut. %eng %spa se rie, venga. S le kaq'a chiri ri. %mor le kaq'a chiri ri. %eng %spa lo que pintaste aqui. S xaq jutaq xil kin b'an kan in. %mor xaq jutaq xil kin b'an kan in. %eng %spa solo un poco voy a hacer yo. S te ka'an ub'anik at le. %mor te ka'an ub'anik at le. %eng %spa despues lo vas arreglar ese. S jutaq xil kinb'ano, pero b'ien. %mor jutaq xil kinb'ano, pero b'ien. %eng %spa solo un poco haga, pero, bien. S hecho kab'ano, xatoh? %mor hecho kab'ano, xatoh? %eng %spa hecho, lo hago. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S b'ien hecha kab'anoh. %mor b'ien hecha kab'anoh. %eng %spa lo haces bien hecho. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S m, kaq'o jun ukolor le juni'. %mor m, kaq'o jun ukolor le juni'. %eng %spa vas pintar de un color esto. S le jun kuenta rii. %mor le jun kuenta rii. %eng %spa este casa. S le je kaq'an le ri chare. %mor le je kaq'an le ri chare. %eng %spa asi lo vas hacer. N jas kuwach lale a Carlos? %mor jas kuwach lale a Carlos? %eng %spa y que es eso Carlos. S le'. %mor le'. %eng %spa ese. N a Carlos? %mor a Carlos? %eng %spa Carlos. S kaq'o k'u at juntira le ri. %mor kaq'o k'u at juntira le ri. %eng %spa ud. va a pintar todo esto. *C4-34 S xato? jah? %mor xato? jah? %eng %spa oistes?, que? Ca nki, wachuta le'. = jas k'uwach ale'? %mor jas k'uwach ale'? %eng %spa S ja'. %mor ja'. %eng %spa que. Ca wachuta le'? = jas kuwach a'le'? %mor jas kuwach a'le'? %eng %spa S ka'an awe at? %mor k-0-a/b'an aw-e at? %eng %spa vas a hacer tuyo. Ca anoh. = kin'anoh. %mor *k-0-*in/b'an-oh. %eng %spa lo hago. S b'uen, chiri b'a, le kiyu nena. %mor b'uen, chiri b'a, le kiyu nena. %eng %spa bueno aqui son muchas los. S lawe ate, le, kaqo na le b'ur. %mor lawe ate, le, kaqo na le b'ur. %eng %spa tuyos, vas a pintar el burro. S kaq'ona le patax, kaq'ona le marin. %mor kaq'ona le patax, kaq'ona le marin. %eng %spa vas a pintar el pato, pintas al artropodo. S kaq'ona le mono, kaq'ona le jun ri. %mor kaq'ona le mono, kaq'ona le jun ri. %eng %spa vas a pintar al mono, vas a pintar esto. S chike, le' kaq'o' oh. %mor chike, le' kaq'o' oh. %eng %spa cual vas a pintar. C la chikop. %mor la chikop. %eng %spa tu animal. Ca inq'o'oh. = kinq'o'oh. %mor *k-0-*in/q'o'-oh. %eng %spa lo pinto. Ca le: june:. = le: june:. %mor le: june:. %eng %spa a esto. S pares, chaq'o'o b'are'. %mor pares, ch-0-a/q'o'-o b'a are'. %eng %spa por eso, pintalo. Ca inq'oh. = kinq'o'oh. %mor *k-0-in/q'o'-oh. %eng %spa lo pinto. S chaq'o'o chuwa latemi'. %mor chaq'o'o chuwa latemi'. %eng %spa lo vas a pintar sobre la silla. S chaq'o'o chuwa la teme'. %mor chaq'o'o chuwa la teme'. %eng %spa lo vas a pinta sobre la silla. Ca le', le: b'ul. = le le: b'ur. %mor le le: b'ur. %eng %spa el burro. S pares, b'ur le'. %mor pares, b'ur le'. %eng %spa por eso el burro. S chaq'o'o k'u le b'ur e'. %mor ch-0-a/q'o'-o k'u le b'ur e'. %eng %spa pinta al burro. Ca e k'o: wih? = jawi k'o: wih? %mor jawi /k'o: wih? %eng %spa en donde esta. S le', le: b'ur, are le: wa'ri. %mor le', le: b'ur, are le: wa'ri. %eng %spa el burro es esto. S no, chiri kaq'o wih. %mor no, chiri kaq'o wih. %eng %spa no aqui pintalo. Ca le. = le. %mor le. %eng %spa ese. S le, koko, ko ka'anoh. %mor le, koko, ko ka'anoh. %eng %spa lo haces duro, duro, duro. Ca le:. = le:. %mor le:. %eng %spa ese. C ah je'. %mor ah je'. %eng %spa a si. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa vistes. *C4-35 S cha q'o uwach k'u le riri. %mor cha q'o uwach k'u le riri. %eng %spa haga esto pues. S le b'eh no pero mare la. %mor le b'eh no pero mare la. %eng %spa el camino no pero no es eso. S chi le wa tkakojo. %mor chi le wa tkakojo. %eng %spa con esto lo vas a pintar. S kach'ob'oh jachin chike? %mor kach'ob'oh jachin chike? %eng %spa sabes cual. S kach'ob'oh? %mor k-0-a/ch'ob'-oh? %eng %spa sabes. Ca k'o utz jun i'. = k'o utz jun i'. %mor /k'o: utz jun i'. %eng %spa hay uno. S no, na utz taj. %mor no, na utz taj. %eng %spa no, esta bien. S kach'ob'oh jachin chike? %mor kach'ob'oh jachin chike? %eng %spa vas, cual de ellos. S chatzuku, chatzuku chiri ri. %mor chatzuku, chatzuku chiri ri. %eng %spa busca, buscalo aquik. S kach'ob'o? a utz ewari. %mor kach'ob'o? a utz ewari. %eng %spa sabes si esta bien esto. S a utz ewari a utz ewari. %mor a utz ewari a utz ewari. %eng %spa esta bien esto, esta bien esto. S a utz ewari. %mor a utz ewari. %eng %spa esta bien esto. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. S tzukuj b'ale'. %mor tzukuj b'ale'. %eng %spa buscalo pues. Ca e k'o wih. = jawi k'o: wih? %mor jawi /k'o: wih? %eng %spa en donde esta. S lu kolor, akachab'o jas. %mor lu kolor, akachab'o jas. %eng %spa su color, sabes de. S u kolor le wari? %mor u kolor le wari? %eng %spa que color es esto. S a k'o chiri'? %mor a k'o chiri'? %eng %spa hay aqui. Ca wach ut a le'. = wach ut a le'. %mor wach ut a le'. %eng %spa un achote. S le'. %mor le'. %eng %spa ese. Ca wach ut a le'. = wach ut a le'. %mor wach ut a le'. %eng %spa un achote. C jun raxa lapis le'. %mor jun raxa lapis le'. %eng %spa un lapiz verde. S chakoj jompe le juni'. %mor chakoj jompe le juni'. %eng %spa usa este uno. S le juni, chakoj jompe', anampe'. %mor le juni, chakoj jompe', anampe'. %eng %spa esto uno, usalo, hagalo. Ca wileh. = wileh. %mor wileh. %eng %spa lo hago. S no', ka chuwa le wuj kaq'on wi. %mor no', ka chi-u-wa le wuj k-0/q'o'-n wi. %eng no just at-3E-face the paper INCOMP-3A/paint-ABS LOC. %spa no hasta en el papel pinta. S xawilo le. %mor x-0-aw/il-o le. %eng %spa vistes ve. S a la k'ute. %mor a la k'ute. %eng %spa ya vistes. Ca le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa ese. S la k'ute', xawilo le'? %mor la k'ute', xawilo le'? %eng %spa ya vistes pinta. *C4-36 S le junam lu kolor e'. %mor le junam lu kolor e'. %eng %spa igual color ve. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa vistes. Ca junam e'. = junam e'. %mor junam e'. %eng %spa es igual. C junam. %mor junam. %eng %spa es igual. S jas kub'i le ri'? %mor jas kub'i le ri'? %eng %spa y como se llama esto. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. S m, a kachab'o jas uwach e ri'. %mor m, a kachab'o jas uwach e ri'. %eng %spa sabes que es esto. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. S le, le raxe'. %mor le, le raxe'. %eng %spa ese, el verde. Ca le: raxi'. = le: raxi'. %mor le: raxi'. %eng %spa el verde. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. Ra q'ayes kacha'. %mor q'ayes kacha'. %eng %spa hierba diga. Ca q'ayes. = q'ayes. %mor q'ayes. %eng %spa hierba. S b'ay, kaq'o chi. %mor b'ay, kaq'o chi. %eng %spa vaya, pinta. Ra chaq'o'o chi k'u linaj pataxii. %mor chaq'o'o chi k'u linaj pataxii. %eng %spa pinta este pato. Ra kaq'o'o cha'. %mor kaq'o'o cha'. %eng %spa lo pintas dice. Ca o chuta le'. = o chuta le'. %mor o chuta le'. %eng %spa achota. S pares chaq'o'o. %mor pares chaq'o'o. %eng %spa por eso, sabes. S kach'ob'oh jas uwach ukolor. %mor kach'ob'oh jas uwach ukolor. %eng %spa sabes como es el color. Ca patax i'. = patax i'. %mor patax i'. %eng %spa el pato. S es. %mor es. %eng %spa es. Ra na, are le ri kaq'o'o. %mor na, are le ri kaq'o'o. %eng %spa no esto pinta. C oh, le ja', le ja'. %mor oh, le ja', le ja'. %eng %spa o la casa, la vi. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S no', como patax xax rax. %mor no', como patax xax rax. %eng %spa no como el pato, se puso verde. S xarik, ore k'ule le le jaron. %mor xarik, ore k'ule le le jaron. %eng %spa y el agua. *C4-37 S xax xkaqarik. %mor xax x-0/kaq-ar-ik. %eng %spa se puso rojo. S ore k'u kaq'o chi cha kaq. %mor ore k'u kaq'o chi cha kaq. %eng %spa ahora lo pintas de rojo. S jewari, cha'ana k'ut. %mor jewari, cha'ana k'ut. %eng %spa por aqui, hagalo pues. S no, utz b'ala, are le letra. %mor no, utz b'ala, are le letra. %eng %spa no, esta bien, la letra. S wene, le ka'ana le'. %mor wene, le ka'ana le'. %eng %spa talves, cuando hacer. Ca jat tikel, jot. = jat tikel, jot. %mor /jat tikel, jot. %eng %spa ? S chaq'o'o k'ut. %mor ch-0-a/q'o'-o k'u-t. %eng %spa pintalo pues. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S le letra ri, xaq xe wi le wari. %mor le letra ri, xaq xe wi le wari. %eng %spa la letra aqui, solamente esto. S no, pero chiri ri'. %mor no, pero chiri ri'. %eng %spa no pero aqui. S kataranej chiri ri xawiloh. %mor k-0-a/tarane-j chiri ri x-0-aw/il-oh. %eng %spa no sigues aqui, vistes. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S xawiloh? %mor x-0-aw/il-oh? %eng %spa vistes. Ca inwiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa lo veo. S jas ub'i'? %mor jas ub'i'? %eng %spa como se llama? S jas ub'i le xq'otaj awumal? %mor jas u-b'i' le x-0/q'o'-taj aw-umal? %eng what 3E-name the COMP-3A/paint-PASS2 2E-cause. %spa como se llama lo que pintastes. S jas ub'i le: patax? %mor jas u-b'i' le: patax? %eng %spa como se llama el pato. Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S jas uwach le wari'? %mor jas uwach le wari'? %eng %spa que es esto. Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. C no'. %mor no'. %eng %spa no. S y k'u le wari'? kach'ob'oh. %mor y k'u le wari'? kach'ob'oh. %eng %spa y esto sabes. Ra jaron. %mor jaron. %eng %spa agua. Ca jon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa agua. S chaq'o'o chik'u le jun wanoni. %mor chaq'o'o chik'u le jun wanoni. %eng %spa pinta ahora la abeja. Ca k'u wih. = jawi k'u wih? %mor jawi k'u wih? %eng %spa en donde esta. S le: juni'. %mor le: juni'. %eng %spa este uno. Ca le: juni' k'o wi le: lapis. = jawi k'o wi le: lapis. %mor jawi /k'o: wi le: lapis. %eng %spa en donde esta el lapiz. S le' k'o je wari', ri' lal lapis. %mor le' k'o je wari', ri' lal lapis. %eng %spa aqui esta, el lapiz. Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa en donde esta. *C4-38 S q'an kakoj chare', le'. %mor q'an kakoj chare', le'. %eng %spa amarillo, usalo. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S xaq juxil y la tzaqik. %mor xaq juxil y la tzaqik. %eng %spa te cae. Ca le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa ese. S xa k'ute' katkowin ya le'. %mor xa k'ute' k-at/kowin ya le'. %eng %spa ya vistes, puedes ve. Ca kowinik. = kinkowinik. %mor *k-*in/kowin-ik. %eng %spa puedo. S pares. %mor pares. %eng %spa por eso. C ..... %mor ..... %eng %spa ..... Ca ko, ka jun chik. = a k'o: jun chik. %mor a /k'o: jun chi-k. %eng %spa esta el otro. S le jun ujalom, chik. %mor le jun ujalom, chik. %eng %spa su otro cabeza. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S jun kaq'e, kach'ob'oh jachin chike. %mor jun kaq'e, kach'ob'oh jachin chike. %eng %spa en rojo sabes cual es. S le kaq, kach'ob'oh? %mor le kaq, kach'ob'oh? %eng %spa el rojo sabes. Ca kaq. = kaq. %mor kaq. %eng %spa rojo. S je' kach'ob'oh, jawi ku wile? %mor je' kach'ob'oh, jawi ku wile? %eng %spa si sabes, en donde esta. S jawi kuwi Carlos, kach'ob'oh. %mor jawi kuwi Carlos, kach'ob'oh. %eng %spa en donde esta Carlos, sabes. C ah aje', la le'. %mor ah aje', la le'. %eng %spa a si, por alli. S no' a kach'ob'oh? %mor no' a kach'ob'oh? %eng %spa no sabes. Ca utz ale'. = utz ale'. %mor utz ale'. %eng %spa esta bien eso. Ra no' utz e ri'. %mor no' utz e ri'. %eng %spa no esta bien esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra le kaqi'. %mor le kaqi'. %eng %spa el rojo. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S b'ien xawiloh? %mor b'ien xawiloh? %eng %spa bien lo vistes. Ca utz ale'. = utz ale'. %mor utz ale'. %eng %spa esta bien eso. S no xaq xewi lu jalom raq'o'ori'. %mor no xaq xewi lu jalom raq'o'ori'. %eng %spa solamente la cabeza lo pintas eso. Ca jalom, le'. = jalom, le'. %mor jalom, le'. %eng %spa su cabeza ve. S no chiriri xaq xewi le chiriri. %mor no chiriri xaq xewi le chiriri. %eng %spa no aqui ve, solamente aqui. Ca le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa ese, ese. *C4-39 Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S la k'ute', no ma re la b'a ne. %mor la k'ute', no ma re la b'a ne. %eng %spa ya vistes, no era. S u jolom xa q'o at. %mor u jolom xa q'o at. %eng %spa su cabeza, pinta tu. S karaj china jun ukolor chik. %mor karaj china jun ukolor chik. %eng %spa quiere otro color. S utza chakojo chu b'ile jun riri. %mor utza chakojo chu b'ile jun riri. %eng %spa esta bien pinta el otro. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S xaq xe wi pulu jolomi'. %mor xaq xe wi pulu jolomi'. %eng %spa solamente en su cabeza. Ca lu jolomi. = lu jolomi. %mor lu jolomi. %eng %spa su cabeza. S no mareta wa lu jolomi'. %mor no mareta wa lu jolomi'. %eng %spa no no este su cabeza. S are u jolom le ri. %mor are u jolom le ri. %eng %spa es su cabeza esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra le riri cha'. %mor le riri cha'. %eng %spa esto dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ra le riri cha', le riri'. %mor le riri cha', le riri'. %eng %spa esto dice, esto. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. Ra are k'ula le'. %mor are k'ula le'. %eng %spa es ese. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S b'ay xawilo le', b'ay xariqa. %mor b'ay xawilo le', b'ay xariqa. %eng %spa vaya, vistes vaya encontrastes. S chi le mono le'. %mor chi le mono le'. %eng %spa al mono. Ca le: le: mona. = le: le: mona. %mor le: le: mona. %eng %spa el mono. S ja chin chike lu kolor. %mor ja chin chike lu kolor. %eng %spa cual es su color. S kakojo, jachin chike. %mor kakojo, jachin chike. %eng %spa lo usas, cual es. Ra ja. %mor ja. %eng %spa que. S chinchike lu kolor kakojo. %mor chinchike lu kolor kakojo. %eng %spa cual color lo vas a usar. S jachinchike le utz kakojo. %mor jachinchike le utz kakojo. %eng %spa cual es el mejor lo usas. Ca we le jun i'. = we le jun i'. %mor w-e le jun i'. %eng %spa es mio este. S nni chaq'o u kut, chaq'o o kut. %mor nni chaq'o u kut, chaq'o o kut. %eng %spa pinta pues, pinta pues. S le'. %mor le'. %eng %spa ese. Ca wa'li'. = wari. %mor wari. %eng %spa esto. S utza la le'. %mor utza la le'. %eng %spa esta bien eso. *C4-40 Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. C le u palaj. %mor le u palaj. %eng %spa su cara. Ca le', uwache', uwache'. = luwache'. %mor luwache'. %eng %spa su ojo, su ojo. Ca uwache'. = luwache'. %mor luwache'. %eng %spa su cara. C le: xikin. %mor le: xikin. %eng %spa su oido. Ca le: xikin. = le: xikin. %mor le: xikin. %eng %spa su oido. C xikin. %mor xikin. %eng %spa oido. Ca junchike'. = junchike'. %mor junchike'. %eng %spa otro. S pares. %mor pares. %eng %spa por eso. C junchike. %mor junchike. %eng %spa otro. S pares. %mor pares. %eng %spa por eso. C junchike. %mor junchike. %eng %spa otro. Ca jun uxikin impele'. = jun uxikin impele'. %mor jun uxikin impele'. %eng %spa no su oido mira. Ra chaq'o'o lintaq raqani'. %mor chaq'o'o lintaq raqani'. %eng %spa pintas sus pies. Ca le: raqan. = le: raqan. %mor le: raqan. %eng %spa su pie. C a le jun chike'. %mor a le jun chike'. %eng %spa el otro ve. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. C le junchike, le raqan. %mor le junchike, le raqan. %eng %spa el otro, su pie. C ano xaq le raqan, le raqan. %mor ano xaq le raqan, le raqan. %eng %spa no su pie, su pie. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S xawiloh, la k'ut kat kowin kute. %mor xawiloh, la k'ut kat kowin kute. %eng %spa vistes, ya vistes, puedes ver. S jas uwach le jun riri, le jun. %mor jas uwach le jun riri, le jun. %eng %spa que es esto, este. S ponopiki'. %mor ponopiki'. %eng %spa esta abultado. Ca mona. = mona. %mor mona. %eng %spa mono. S mona, na le xaq xewi le riri. %mor mona, na le xaq xewi le riri. %eng %spa mono solamente esto. S jas ub'i le wari'. %mor jas ub'i le wari'. %eng %spa como se llama esto. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. Ra upalaj. %mor upalaj. %eng %spa su cara. S kaq'upijtaj kacha'. %mor kaq'upijtaj kacha'. %eng %spa no lo cortas dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kaq'u pij taj. %mor kaq'u pij taj. %eng %spa no lo quiebres. Ca tawena. = tawena. %mor tawena. %eng %spa esta bien. *C4-41 S chaq'o'o chi ku le jun juni'. %mor chaq'o'o chi ku le jun juni'. %eng %spa pinta este otro. Ca juni'. = le: juni'. %mor le: juni'. %eng %spa este uno. S n, jun juni ruk' jun rax. %mor n, jun juni ruk' jun rax. %eng %spa este uno, este uno, con un verde. S akelik? %mor akelik? %eng %spa a ver si sale. Ra qana kuna u. %mor qana kuna u. %eng %spa esperate. C jun cafe. %mor jun cafe. %eng %spa un cafe. Ca kaq dah. = kaq dah. %mor kaq dah. %eng %spa entonces rojo? S ri chiririj kakoj chub'i le jun. %mor ri chiririj kakoj chub'i le jun. %eng %spa aqui, vas a poner el otro. S le. %mor le. %eng %spa ese. S le ma utz ta kelike', ko cha. %mor le ma utz ta kelike', ko cha. %eng %spa no sale bien diga. S kisa la chuqab'. %mor kisa la chuqab'. %eng %spa usa toda tu fuerza. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chak'isa lachuqab'. %mor ch-0-a/k'is-a le: a-chuqab'. %eng %spa usa toda tu fuerza. Ca isa lupam. = k'isa lachuqab'. %mor *ch-0-*a/k'is-a le: a-chuqab'. %eng %spa usa toda tu fuerza. Ra upam chi, kuk'is lupam chi. %mor u-pam /chi', k-0-u/k'is le: u-pam /chi'. %eng %spa adentro dice, se termina lo de adentro. S chanampe, chanampe, chaq'o:. %mor chanampe, chanampe, chaq'o:. %eng %spa hagalo, hagalo, pinta la letra. S ku le jun letra ri. %mor ku le jun letra ri. %eng %spa y esta letra. S le jun rax, jachinchike le rax? %mor le jun rax, jachinchike le rax? %eng %spa el verde, cual es el verde. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca utz e: juni'? = utz e: juni'? %mor utz e: juni'? %eng %spa esta bien esto. S no le rax. %mor no le rax. %eng %spa no el verde. C le rax. %mor le rax. %eng %spa el verde. Ca ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca utz juni'? = utz juni'? %mor utz juni'? %eng %spa esta bien esto. S no' utz, no' utz taj. %mor no' utz, no' utz taj. %eng %spa no esta bien, no esta bien. Ca utz juni'? = utz juni'? %mor utz juni'? %eng %spa esta bien esto. S no' utz taj. %mor no' utz taj. %eng %spa no esta bien. C q'an la le'. %mor q'an la le'. %eng %spa es amarillo eso. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. *C4-42 S a, are k'u la'le. %mor a, are k'u la'le. %eng %spa y es eso. Ca utze juni'. = utze juni'. %mor utze juni'. %eng %spa esta bien esto. S nn, utz are le wari. %mor nn, utz are le wari. %eng %spa es mejor esto. Ra qatan nub'i a wuk'. %mor qatan nub'i a wuk'. %eng %spa voy a pasar contigo. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa ya vistes. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S la k'ute, la k'ut ataj escuela chike. %mor la k'ute, la k'ut ataj escuela chike. %eng %spa ya vistes ya sos de la escuela. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. S ataj escuela chike', jechi ka'an. %mor ataj escuela chike', jechi ka'an. %eng %spa ya sos de la escuela, ya haces. S la le chare le. %mor la le chare le. %eng %spa asi con eso. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa ese. S xawiloh? %mor x-0-aw/il-oh? %eng %spa vistes. Ca kokoj chile'. = a kinkoj chile ri. %mor *a k-0-*in/koj chile ri. %eng %spa voy a usar esto. S n, no ma kakoj taj. %mor n, no ma k-0-a/koj ta-j. %eng %spa no, no lo uses. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chaqo'o la wari'. %mor chaqo'o la wari'. %eng %spa pinta esto. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S la k'ute' xq'atan la b'om. %mor la k'ute' xq'atan la b'om. %eng %spa ya viste ya pintaste su cabeza. C pa la le. %mor pa la le. %eng %spa en eso. S chapa kut, chapa kut. %mor chapa kut, chapa kut. %eng %spa agarralo pues, agarralo. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. C le' le', le jun chik. %mor le' le', le jun chik. %eng %spa ese, ese el otro. Ca juni'. = juni'. %mor juni'. %eng %spa este. C jachike kawaj, a le june'. %mor jachike kawaj, a le june'. %eng %spa cual quieres, el otro. C pa le chikop. %mor pa le chikop. %eng %spa en el animal. Ca pa le: chikop. = pa le: chikop. %mor pa le: chikop. %eng %spa en el animal. C pa le jun, le june, le june:. %mor pa le jun, le june, le june:. %eng %spa en el uno, el uno, el uno. N ka'an ta kut a Carlos. %mor k-0-a/b'an ta ku-t a Carlos. %eng %spa no lo hagas Carlos. N are ki karil la le retz'ab'exik. %mor are ki k-0-r/il la le r/etz'an-b'e-x-ik. %eng he EMPH INCOMP-3A-3E/see EMPH the 3E/play-INST-PASS1-TIV. %spa le gusta jugarlo. *C4-43 C le atzam. %mor le atzam. %eng %spa tu nariz. N we xtzaq che pelipe qe. %mor we x-0/tzaq che pelipe qe. %eng %spa si se cae Felipe Carlos. N a Carlos, esa ka'an che le pelipe. %mor a Carlos, esa k-0-a/b'an che le pelipe. %eng %spa que le haces a Felipe. N ese ka'an chare. %mor ese k-0-a/b'an chare. %eng %spa que le haces. C jas ka an chuwech. %mor jas ka an chuwech. %eng %spa que me haces. N dah cha'. %mor dah /cha'. %eng %spa muchacho. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. N laj ab'usivo churu'anik. %mor laj ab'usivo chi ri u/b'an-PASS1-ik. %eng %spa es muy abusivo. Ra jel ne lu tzam. %mor jel ne lu tzam. %eng %spa es muy bonito su nariz. C jawi kawi, jawi k'owila crayon. %mor jawi kawi, jawi k'owila crayon. %eng %spa en donde esta, en donde esta el crayon. C jawi k'owih? %mor jawi k'owih? %eng %spa en donde esta. N ..... %mor ..... %eng %spa ..... Ra cha sik'a la san. %mor cha sik'a la san. %eng %spa recoga a Santos. C ch'awik. %mor ch'awik. %eng %spa habla. Ca ju' chik jun. = jun chi jun. %mor jun chi jun. %eng %spa un otro, otro. S awe at juntiro le a Carlos. %mor awe at juntiro le a Carlos. %eng %spa es tuyo todo Carlos. S jun a lib'ro. %mor jun a lib'ro. %eng %spa un tu libro. Ca nn. = nn. %mor nn. %eng %spa que. S kak'olo naj a lib'ro. %mor kak'olo naj a lib'ro. %eng %spa guardas tu librito. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kaq'o'oh. %mor kaq'o'oh. %eng %spa lo pintas. Ca mq'o: ta' ix. = ma kinqo ta in. %mor ma *k-0-in/q'o' ta in. %eng %spa no lo voy a pintar. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca ink'o: taj. = ma kinqotaj in. %mor *ma *k-0-in/q'o' ta-j in. %eng %spa no lo voy a pintaj. S jasche', b'ien kaq'o'o'. %mor jasche', b'ien kaq'o'o'. %eng %spa porque, lo pintas bien. S chak'olo'. %mor chak'olo'. %eng %spa pintalo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chak'olo. %mor chak'olo. %eng %spa guardalo. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. *C4-44 Ra a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. Rat oxih le waral. %mor oxih le waral. %eng %spa 3 aqui. S xawilo le'? %mor xawilo le'? %eng %spa ya vistes. N kix'e luwa a las tres. %mor k-ix/b'e: luwa a las tres. %eng %spa se van talves a las 3. N a las tres chinakol ri. %mor a las tres chinakol ri. %eng %spa yo creo que son a las 3. Ra makin. %mor makin. %eng %spa no. C makina taj. %mor makina taj. %eng %spa no lo siento. Ra a Pe'l. %mor a Pe'l. %eng %spa Felipe. C ali. %mor ali. %eng %spa muchacha. Ca pe'l chi'. = pe'l chi'. %mor pe'l /chi'. %eng %spa Felipe dice. S xawilo le la crayone linaj a lib'ra. %mor xawilo le la crayone linaj a lib'ra. %eng %spa ya vistes tus crayones, tu libro. S kab'ij che latat kine piskwela. %mor k-0-a/b'i:-j che le: a-tat k-in/b'e: pa iskwela. %eng %spa le dices a tu papa me voy a la escuela. S churek katcha'. %mor churek k-at/cha'. %eng %spa a mi le dices. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa a no. S ja. %mor ja. %eng %spa que. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S a kawaj puch katek? %mor a k-0-aw/aj pu-ch k-at/b'e:-ik? %eng %spa lo quieres pues diga. Ca kawaj taj. = kawaj taj. %mor k-0-aw/aj ta-j. %eng %spa no lo quiero. S jasche? kare'j awih? %mor jasche? kare'j awih? %eng %spa porque tienes miedo. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S kaxe'j awib'? %mor k-0-a/xe'-j aw-ib'? %eng %spa tienes miedo. Ca xe'j. = kinxej wib'. %mor *k-0-*in/xe'-j *w-*ib'. %eng %spa tengo miedo. S k'o chikune la crayone. %mor k'o chikune la crayone. %eng %spa tiene ya tus crayones. S chaq'o'o k'ut, chaq'o'o k'ut. %mor chaq'o'o k'ut, chaq'o'o k'ut. %eng %spa pinta pues, pinta pues. C jawi kakoj le kaq? %mor jawi kakoj le kaq? %eng %spa en donde lo usas el rojo. Rat a Carl, a ek'iya k'ut a San? %mor a Carl, a ek'iya k'ut a San? %eng %spa Carlos, y son bastante Santos. S jachin chike? %mor jachin chike? %eng %spa cual de ellos. Rat le le ka'an gravar kitzij o xaq. %mor le le ka'an gravar kitzij o xaq. %eng %spa eso gravas solamente. Rat xe wi lale'? %mor xe wi lale'? %eng %spa eso. *C4-45 S no', xa ekeb' le kas kimpe we. %mor no', xa ekeb' le kas kimpe we. %eng %spa no solamente con 2 vengo. S in. %mor in. %eng %spa yo. Ca e kel ut San. = a kel k'ut a San. %mor a k-0/el k'u-t *a San. %eng %spa y sale Santos. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca e kel ut. = a kel k'ut. %mor a k-0/el k'u-t. %eng %spa y sale. N jachin chi k'u le jun? %mor jachin chi k'u le jun? %eng %spa y quien es el otro. S le, lumial a Pe'l we kan. %mor le, lumial a Pe'l we kan. %eng %spa la hija de Felipe mi. S zoro. %mor zoro. %eng %spa tio. N ay. %mor ay. %eng %spa ay. Rik umialya. %mor umialya. %eng %spa su hija. S y la Carlos, xaq xe wi la le. %mor y la Carlos, xaq xe wi la le. %eng %spa y Carlos solamente eso. S kanto la Carlos le taqin kaqa'an. %mor kanto la Carlos le taqin kaqa'an. %eng %spa oyes Carlos estan gravando. S gravar. %mor gravar. %eng C jachinke ukolor? %mor jachinke ukolor? %eng %spa de que color. Ra le ral al Milio chi'. %mor le ral al Milio chi'. %eng %spa el hijo de Emilia. S xa, xa jun viaj pa jun ik' cha. %mor xa, xa jun viaj pa jun ik' cha. %eng %spa solamente una vez al mes dice. Ca yaleh. = yaleh. %mor yaleh. %eng %spa ya esta. S le ka'an le ri lare k'o mas. %mor le ka'an le ri lare k'o mas. %eng %spa asi le haces a eso, hay mas que habla. S mas kach'as, chi na. *** %mor mas k-0/ch'aw, chi na. %eng %spa N mas kach'aw na. %mor mas k-0/ch'aw na. %eng %spa habla mas. S mm ahor k'u le re a Carlos. %mor mm ahor k'u le re a Carlos. %eng %spa ahora el de Carlos. S diaria. %mor diaria. %eng %spa diario. N n kasta kach'awik? %mor n kasta k-0/ch'aw-ik? %eng %spa hasta que hable. S kasta kach'awik. %mor kasta kach'awik. %eng %spa hasta que hable. Ra kachi'ik b'awa kixe ruk' are. %mor kachi'ik b'awa kixe ruk' are. %eng %spa entonces hasta en un mes el de el. C jachike ukolor lale? %mor jachike ukolor lale? %eng %spa de que color es ese. S nn kachi'ik kujpe ruk' are. %mor nn kachi'ik kujpe ruk' are. %eng %spa hasta cada mes venimos con el. C jachike ukolor? %mor jachike ukolor? %eng %spa de que color. N dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. C kafe. %mor kafe. %eng %spa cafe. *C4-46 N xixpe ri jun mam oj chare. %mor x-ix/pet ri jun mam oj chare. %eng %spa viene una grantos con el. C y le le', jachike ukolor? %mor y le le', jachike ukolor? %eng %spa y este de que color. N rax katcha. %mor rax k-at/cha'. %eng %spa verde diga. Ra rax katcha'. %mor rax katcha'. %eng %spa verde diga. Ca ax. = rax. %mor rax. %eng %spa verde. C a utz rax, y le le? %mor a utz rax, y le le? %eng %spa esta bien el verde, y ese. Ra sa, lesta katcha'. %mor sa, lesta katcha'. %eng %spa celeste diga. Ca selesta. = selesta. %mor selesta. %eng %spa celeste. C selesta. %mor selesta. %eng %spa celeste. Rik jas kula le jun saq tzu'ub'i. %mor jas kula le jun saq tzu'ub'i. %eng %spa y que es ese uno solo. C y le le', jachike ukolor? %mor y le le', jachike ukolor? %eng %spa y ese de que color. Rik ...... %mor ...... %eng %spa ........ C Carlos, naranjado. %mor Carlos, naranjado. %eng %spa Carlos, naranjado. N naranjado katcha'. %mor naranjado k-at/cha'. %eng %spa naranjado diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N kaq katcha'. %mor kaq k-at/cha'. %eng %spa rojo diga. Ca kaq. = kaq. %mor kaq. %eng %spa rojo. C kaq y le kaq, a utz. %mor kaq y le kaq, a utz. %eng %spa rojo y el rojo esta bien. N Carlos, a Carlos, dah a Carlos. %mor Carlos, a Carlos, dah a Carlos. %eng %spa Carlos, Carlos, muchacho Carlos. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa que. N jas taqin ka'anoh? %mor jas /tajin k-0-a/b'an-oh? %eng %spa que estas haciendo. Ca a', kaloh. = taqin. %mor /tajin. %eng %spa estoy viendo. C jachike ukolor a pantalon? %mor jachike ukolor a pantalon? %eng %spa de que color es tu pantalon. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N azul katcha. %mor azul k-at/cha'. %eng %spa azul diga. C jachike ukolor a pantalon? %mor jachike ukolor a pantalon? %eng %spa de que color es tu pantalon. N ala cha'. %mor ala /cha'. %eng %spa muchacho dice. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N azul katcha'. %mor azul k-at/cha'. %eng %spa azul diga. Ca azul. = azul. %mor azul. %eng %spa azul. *C4-47 C azul, aje', azul. %mor azul, aje', azul. %eng %spa azul, asi azul. C ah, k'o le jun chik. %mor ah, /k'o: le jun chi-k. %eng %spa esta el otro. Ca a kila'ut a San? = akila k'ut a San. %mor akila k'u-t a San. %eng %spa sientate pues Santos. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca kil'ut. = akila k'ut. %mor akila k'u-t. %eng %spa sientate pues. N tz'are karaj kakub'e la San. %mor tz'are k-0-r/aj k-0/kub'e le: a San. %eng %spa si pues quiere que se siente Santos. S chaq'o'o k'ut. %mor ch-0-a/q'o'-o k'u-t. %eng %spa lo pintas, lo pintas. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca chaq'o' at chik. *** = chaq'o' at chik. %mor ch-0-a/q'o' at chi-k. %eng %spa lo pinta ud. otra vez. S no', kinq'o ta in. %mor no', k-0-in/q'o' ta in. %eng %spa no, lo voy a pintar yo. S chaq'o'o k'ut a Carlos. %mor ch-0-a/q'o'-o k'u-t a Carlos. %eng %spa lo pintas pues Carlos. Ra ..... %mor ..... %eng %spa que. C a kach'ob' uwach le "C", Carlos? %mor a k-0-a/ch'ob' u-wach le "C", Carlos? %eng %spa sabes la "C" Carlos. Rik ..... %mor ..... %eng %spa ..... C kach'ob' uwach le "C"? %mor k-0-a/ch'ob' u-wach le "C"? %eng %spa sabes la "C". C le "C" arech Carlos. %mor le "C" arech Carlos. %eng %spa la "C" de Carlos. S m, Carlos. %mor m, Carlos. %eng %spa m, Carlos. Ca n. = n. %mor n. %eng %spa m. C kub'ij Carlos, le "C". %mor k-0-u/b'i:-j Carlos, le "C". %eng %spa dice CArlos la "C". Rik .... %mor .... %eng %spa ...... C kawiloh? %mor k-0-aw/il-oh? %eng %spa lo vistes. Ca wiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa lo veo. S wilo le Carlos, xqakoj lab'i' chiri? %mor wilo le Carlos, x-0-qa/koj le: a-b'i' chiri? %eng %spa lo ve Carlos le ense¤amos us nombre aqui. S le, cha'ana at a Carlos. %mor le, ch-0-a/b'an-a at a Carlos. %eng %spa ese hagalo Carlos. N a Carlos, a Carlos. %mor a Carlos, a Carlos. %eng %spa Carlos. C jas kab'anoh? %mor jas k-0-a/b'an-oh? %eng %spa que hace. *xk'is le cinta C-4.