*C-1 A Carlos *Age 3;0.14 *No. of utterances 195 *MLU 1.68 *C1-1 C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. N laj ch'ich' kalcha'. %mor laj ch'ich' k-at/cha'. %eng %spa es un carrito diga. C ch'ich'? %mor ch'ich'? %eng %spa carro. C jun ch'ich'? %mor jun ch'ich'? %eng %spa un carro. C jas kub'an le ch'ich'? %mor jas kub'an le ch'ich'? %eng %spa que hace el carro. N dacha', jas kuan le ch'ich' cha'. %mor da /cha', jas k-0-u/b'an le ch'ich' /cha'. %eng %spa muchacho, que hace el carro dice. N da cha ch'ab'ok, Jesus. %mor da /cha' /ch'aw-oq, Jesus. %eng %spa muchacho habla, jesus. Rat ch'ab'ok cha, tat. %mor ch'ab'ok cha, tat. %eng %spa habla dice papacito. Rat ch'ab'ej le mu's cha. %mor ch'ab'ej le mu's cha. %eng %spa habla al ladino dice. N da cha, ch'ab'ej le mu's cha. %mor da /cha', /ch'aw-b'e-j le mu's /cha'. %eng %spa muchacho dice, habla al ladino dice. E mak'o ta ku'an chawe. %mor mak'o ta ku'an chawe. %eng %spa no te va a hacer nada. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. C saqarik nan. %mor saqarik nan. %eng %spa buenos dias, se¤ora. Rat b'uenos dias. %mor b'uenos dias. %eng %spa buenos dias. N saqarik cha. %mor /saq-ar-ik /cha'. %eng %spa buenos dias dice. C a utza. %mor a utza. %eng %spa estas bien. Rat b'uenos dias. %mor b'uenos dias. %eng %spa buenos dias. N are karaj kaqach'ab'ej pa qach'ab'al. %mor are k-0-r/aj k-0-qa/ch'aw-b'e-j pa qa/ch'aw-b'al. %eng %spa el quiere que le hables en quiche. C janipa ajunab'? %mor janipa ajunab'? %eng %spa cuantos a¤os tiene. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. Ca nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. N joropa ajunab' cha. %mor joropa ajunab' /cha. %eng %spa cuantos a¤os tiene. N b'aila, le jun ak'al le' ay ino'. %mor b'aila, le jun ak'al le' ay ino'. %eng %spa vaya es patojo. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. C jas ab'i? %mor jas ab'i? %eng %spa como te llamas. Rat Carlos cha. %mor Carlos cha. %eng %spa Carlos dice. *C1-2 N da. %mor da. %eng %spa muchacho. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. E jas awach eewa'ri? %mor jas awach eewa'ri? %eng %spa que es esto. N jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Rat k'ulik katcha. %mor k'ulik katcha. %eng %spa esta sentado diga. N da cha', chach'awok cha. %mor da /cha', ch-at/ch'aw-oq /cha'. %eng %spa muchacho habla. N ma k'o ta ko'an chawe le mu's. %mor ma /k'o: ta k-0-a/b'an chi-aw-e le mu's. %eng %spa no te va a hacer nada el ladino. E xej ta wib'. %mor xej ta wib'. %eng %spa no tengas miedo. N chach'awok cha, ay dios k'a maja da. %mor ch-at/ch'aw-oq /cha', ay dios k'a maja da. %eng %spa ay dios, todavia no, habla muchacho. C jas ab'ih? %mor jas ab'ih? %eng %spa como te llamas. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. C jas ab'ih? %mor jas ab'ih? %eng %spa como te llamas. N ma kinch'ob' ta lab'i'. %mor ma k-0-in/ch'ob' ta le a-b'i'. %eng %spa no se tu nombre. C le in in a Pelip. %mor le in in a Pelip. %eng %spa yo soy Felipe. N Carlos cha. %mor Carlos /cha'. %eng %spa Carlos dice. C jas ab'i? %mor jas ab'i? %eng %spa como te llamas. N xa k'o chak puchi. %mor xa /k'o: chak pa-u-chi. %eng %spa tiene llaga en la boca. N da cha chach'awok. %mor da /cha' ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa muchacho habla. N ixche da na kach'ow taj. %mor ixche da na k-at/ch'aw ta-j. %eng %spa porque muchacho no hablas. N dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. C la kawil le achih? %mor la kawil le achih? %eng %spa miras al se¤or. N Carlos cha, da cha'. %mor Carlos /cha', da /cha'. %eng %spa Carlos dice, muchacho. N utz b'a la, kin'e in we xa je ka'an na le. %mor utz b'a la, k-in/b'e in we xa je k-0-a/b'an na le. %eng %spa esta bien, yo me voy si haces asi. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? N chach'awoq cha'. %mor ch-at/ch'aw-oq /cha'. %eng %spa habla. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. *C1-3 N ana noch'e chach'aw impe'. %mor ana noch'e ch-at/ch'aw mpe'. %eng %spa habla. C a kawil le achih. %mor a kawil le achih. %eng %spa miras al hombre. N kawilo cha'. %mor k-0-aw/il-o /cha'. %eng %spa miras. C pa le ch'ich'. %mor pa le ch'ich'. %eng %spa en el carro. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C k'o jun inaj achi pa le ch'ich'. %mor k'o jun inaj achi pa le ch'ich'. %eng %spa hay un hombrecito en el carro. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa m. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N chach'awok. %mor ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa hablo. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N jah? %mor jah? %eng %spa que? Ca no: ch'aw taj. = ma kinch'aw taj. %mor *ma *k-*in/ch'aw ta-j. %eng %spa no hablas. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. N jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca no. = no. %mor no. %eng %spa no. N juh jah? %mor juh jah? %eng %spa que. Ca k'o:lik. = ko:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. N chach'aw b'a le. %mor ch-at/ch'aw b'a le. %eng %spa habla pues. Ca wena. = wena. %mor wena. %eng %spa bueno. N chach'aw b'a chare. %mor ch-at/ch'aw b'a chi-r-e. %eng %spa habla pues, con el. C la k'o llant? %mor la k'o llant? %eng %spa tiene llanta. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C la k'o llant? %mor la k'o llant? %eng %spa tiene llanta. N a k'o llanta cha'. %mor a /k'o: llanta /cha'. %eng %spa tiene llanta dice. Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. C jawi? %mor jawi? %eng %spa donde. *C1-4 Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. C aya, k'olik. %mor aya, k'olik. %eng %spa aya, tiene. C janipa ullan. %mor janipa ullan. %eng %spa cuantas llantas. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C joropa ullant? %mor joropa ullant? %eng %spa cuantas llantas. N quatro. %mor quatro. %eng %spa 4. Ca quatro. = quatro. %mor quatro. %eng %spa 4. C quatro, quatro. %mor quatro, quatro. %eng %spa 4,4. C k'o: motor? %mor k'o: motor? %eng %spa con motor. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C k'o: motor? %mor k'o: motor? %eng %spa con motor. C k'olik katcha'. %mor k'olik katcha'. %eng %spa tiene diga. N chach'awok, da cha. %mor ch-at/ch'aw-oq, da /cha'. %eng %spa habla, muchacho dice. C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa hay. N utz b'a la kinb'e in. %mor utz b'a la k-in/b'e in. %eng %spa esta bien yo me voy. N katinya kan chare we xa jek'ana le'. %mor k-at-in/ya' kan chi-r-e we xa je k-0-a/b'an-a le'. %eng %spa te voy a darle si haces asi. Ca ah, no'. = ah, no'. %mor ah, no'. %eng %spa ah, no. N chach'aw mpe le. %mor ch-at/ch'aw mpe le. %eng %spa habla pues. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C k'o motor. %mor k'o motor. %eng %spa tiene motor. N k'olik katcha'. %mor /k'o:-l-ik k-at/cha'. %eng %spa tiene diga. N katzab'an ta chik katcha. %mor k-0-a/tz'ib'a-n ta chi-k k-at/cha'. %eng %spa no juegas mas dice. Ca k'o:lik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. C jachike. %mor jachike. %eng %spa cual. Ca jelale' jun chik e'. = jelale' jun chike'. %mor jelale' jun chi-k e'. %eng %spa a ese, el otro. N xawilo le'. %mor x-0-aw/il-o le'. %eng %spa ya viste. *C1-5 C jachike u color le ch'ich'? %mor jachike u color le ch'ich'? %eng %spa que color es el carro. N jas ucolor cha'. %mor jas u-color /cha'. %eng %spa que color dice. Rat sul katcha'. %mor sul katcha'. %eng %spa azul diga. Ca lik. = al ku'z kolik. %mor *al *ku'z /*k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. Rat sul katcha chare'. %mor sul katcha chare'. %eng %spa azul digale a el. Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. C rax katcha'. %mor rax katcha'. %eng %spa verde diga. N ch'aw mpe'. %mor /ch'aw mpe'. %eng %spa habla pues. Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa que. N ma xach'aw taj. %mor ma x-0-at/ch'aw ta-j. %eng %spa no hablastes. C jawi k'o wi le achi? %mor jawi k'o wi le achi? %eng %spa en donde esta el hombre. N jawi k'o wi cha. %mor jawi /k'o: wi /cha'. %eng %spa en donde esta dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N jawi k'o wi lachi cha. %mor jawi /k'o: wi le achi /cha'. %eng %spa en donde esta el hombre dice. Ca chob' taj. = ma kinch'ob' taj. %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j. %eng %spa N jawi k'o wi lapapa chupam. %mor jawi /k'o: wi le a-papa chi-u-pam. %eng %spa en donde esta, papacito adentro. N ay no maja. %mor ay no maja. %eng %spa ay, todavia no. Ch maja kas ma wa. %mor maja kas ma wa. %eng %spa todavia le falta. N maja'. %mor maja'. %eng %spa todavia. C la. %mor la. %eng %spa muchacho. E utz kawil le ch'ich? %mor utz kawil le ch'ich? %eng %spa te gusta el carro. E le. %mor le. %eng %spa ese. E jas kub'an a ch'ich'? %mor jas kub'an a ch'ich'? %eng %spa que el carro. N kab'inik alcha'a. %mor k-0/b'in-ik k-at/cha'-a. %eng %spa camina diga. Rat kab'inik choqa chare. %mor kab'inik choqa chare. %eng %spa camina digale. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. Rat dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. *S1-6 N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. Rat da. %mor da. %eng %spa muchacho. Ch taken kuan snarkar ma la le le. %mor taken kuan snarkar ma la le le. %eng %spa esta haciendo marca eso. E takenik, pues. %mor takenik, pues. %eng %spa esta marcando pues. Ch taken kukol le tzij. %mor taken kukol le tzij. %eng %spa esta guardando su habla. Ch tzi, k'ut. %mor tzi, k'ut. %eng %spa palabra, pues. N k'o b'a wa chupam e. %mor /k'o: b'a wa chi-u-pam e. %eng %spa esta haciendo adentro pues. E k'olik pues. %mor k'olik pues. %eng %spa esta pues. N ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. Ch ijuela xelb'ab'i la le qatzij uj. %mor ijuela xelb'ab'i la le qatzij uj. %eng %spa ujoles, salio nuestra palabra. N xel b'i la. %mor x-0/el b'i la. %eng %spa salio. Ch ma kaltzentaj. %mor ma kaltzentaj. %eng %spa no te veas. C a kalch'aw ja chike le, le'. %mor a kalch'aw ja chike le, le'. %eng %spa platicas, que es eso. Ca huh, no. = huh, no. %mor huh, no. %eng %spa que, no. E ja su wach la le. %mor ja su wach la le. %eng %spa que es eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E ja su wach? %mor ja su wach? %eng %spa que es. Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa que. E ja su wach le imlaj kuentari. %mor ja su wach le imlaj kuentari. %eng %spa que es este cuento. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jasu wach? %mor jasu wach? %eng %spa que es. Ca sme's, sme's. = sme's, sme's. %mor sme's, sme's. %eng %spa es un gatito, gato, gato. E jah? %mor jah? %eng %spa que. N in laj me's chi'. %mor in naj me's /chi'. %eng %spa es un gatito dice. C im laj snej aje'. %mor im laj snej aje'. %eng %spa es un gatito asi. E jas eekub'anoh. %mor jas eekub'anoh. %eng %spa que hace. *C1-7 Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C xakaya u qab'. %mor xakaya u qab'. %eng %spa le das su mano. L kuyaluq'ab' chame cha'. %mor kuyaluq'ab' chame cha'. %eng %spa te da su mano dice. L nkaxe'jta wib'. %mor nkaxe'jta wib'. %eng %spa no tengas miedo. C a utz kawilo. %mor a utz kawilo. %eng %spa te gusta. N da cha a utz kawilo cha. %mor da /cha' a utz k-0-aw/il-o /cha'. %eng %spa muchacho te gusta. C kab'inik, tzak. %mor kab'inik, tzak. %eng %spa camina, cae. E a utz kaaril lee nlaj patex cha'? %mor a utz k-0-r/il lee nlaj patax /cha'? %eng %spa te gusta el patito dice. Ca tawen, utz, inwiloh. = utz kinwilo. %mor utz *k-0-inw/il-o. %eng %spa me gusta. E jah? %mor jah? %eng C a utz kawil le ch'ich. %mor a utz kawil le ch'ich. %eng %spa te gusta el carro. N kokal kalchawik papa. %mor kokal k-at/ch'aw-ik papa. %eng %spa habla recio papa. N rokal kulchawik. %mor rokal k-al/ch'aw-ik. %eng %spa habla recio. Ca jah? m. = jah? m. %mor jah? m. %eng %spa que. E ja suwach le wari'? %mor ja suwach le wari'? %eng %spa que es esto. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jasuwach le wari'? %mor jasuwach le wari'? %eng %spa que es esto. Ca uwach, a uwach. = uwach, a uwach. %mor u-wach, a u-wach. %eng %spa su ojo. E jah? ja. %mor jah? ja. %eng %spa que, que. Ca uwach. = uwach. %mor u-wach. %eng %spa su ojo. E uwach. %mor uwach. %eng %spa su ojo. C aje uwach. %mor aje uwach. %eng %spa asi, su ojo. E jas kub'an le patax le'? %mor jas kub'an le patax le'? %eng %spa que hace el pato. E jas kub'anoh? %mor jas kub'anoh? %eng %spa que hace. N chalch'awoq cha dah. %mor ch-at/ch'aw-oq /cha' dah. %eng %spa habla dice muchacho. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-8 E Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E xe'j ta wib' linaj patax le? %mor xe'j ta wib' linaj patax le? %eng %spa no tiene miedo el patito. E a utz kawilo? %mor a utz kawilo? %eng %spa te gusta. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa me gusta. E utz? %mor utz? %eng %spa bien. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. E jas ucolor? %mor jas ucolor? %eng %spa que color. N q'an katcha. %mor q'an k-at/cha'. %eng %spa amarillo diga. E kaxe'j ta wib'. %mor kaxe'j ta wib'. %eng %spa no te asustas. E k'o chik ju naj wetz'ab'al le'. %mor k'o chik ju naj wetz'ab'al le'. %eng %spa tienes un tu juguete. E kusipaj kane le mu's chawech cha'. %mor kusipaj kane le mu's chawech cha'. %eng %spa te va a regalar el ladino. Ca awech. = chuwech. %mor chi-w-e-ch. %eng %spa a mi. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca olik sipaj. = k'olik kasipaj. %mor /k'o:-l-ik *k-0-*a/sipa-j. %eng %spa tiene, lo regala. C la xawil le wisq'ij? = uwasq'ij. %mor uwasq'ij. %eng %spa C viste la semana santa. %mor viste la semana santa. %eng %spa la xawil le wisq7ij? C viste la semana santa. %mor viste la semana santa. %eng E ...... %mor ...... %eng %spa ...... N ch'awoq cha papa. %mor /ch'aw-oq /cha' papa. %eng %spa habla dice papa. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N chach'awok cha'. %mor ch-at/ch'aw-oq /cha'. %eng %spa habla dice. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N chach'awok. %mor ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa habla. C la xawil le tiox? %mor la xawil le tiox? %eng %spa viste los santos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. *C1-9 C pa wixq'ij? %mor pa wixq'ij? %eng %spa en la semana santa. C a utz xawilo? %mor a utz xawilo? %eng %spa te gusta ver. E a utz xawil le tiox pa wasq'ij? cha? %mor a utz xawil le tiox pa wasq'ij? cha? %eng %spa te gusta las imagenes en la Semana Santa. Ca ana. = ana. %mor ana. %eng %spa si. E xawiloh? %mor xawiloh? %eng %spa vistes. N utz katcha'. %mor utz k-at/cha'. %eng %spa me gusto diga. C a m. %mor a m. %eng %spa si. N da cha ch'awok. %mor da /cha' /ch'aw-oq. %eng %spa muchacho habla. N ay no, jun a Carlos. %mor ay no, jun a Carlos. %eng %spa ay no, este Carlos. N utz b'a la, kinek we xa jika'an lale'. %mor utz b'a la, k-in/b'e:-ik we xa ji k-0-a/b'an lale'. %eng %spa mejor me voy si asi haces. N chach'awoq papa. %mor ch-at/ch'aw-oq papa. %eng %spa habla papa. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N kaqaloq jun centavo a qastaq awech. %mor k-0-qa/loq' jun centavo a-qastaq aw-e-ch. %eng %spa te vamos a comprar un centavo de cosa. N a utz? %mor a utz? %eng %spa esta bien. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. N paresa chalch'awok. %mor paresa ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa por eso habla. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? C jachike q'ij kab'an a cumplia¤os? %mor jachike q'ij kab'an a cumplia¤os? %eng %spa que dia cumples a¤os. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N Domingo katcha? %mor Domingo k-at/cha'? %eng %spa domingo diga. Ca minka. = domingo. %mor domingo. %eng %spa domingo. C domink, janipa ajunab'? %mor domink, janipa ajunab'? %eng %spa domingo, cuantos a¤os tienes. N oxib' katcha'. %mor oxib' k-at/cha'. %eng %spa 3 diga. N oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. *C1-10 Ca oxib'. = oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. C oxib'? %mor oxib'? %eng %spa 3. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C ah, jun nima chi, jun nim. %mor ah, jun nima chi, jun nim. %eng %spa un grande dice, un grande. C a utz kawil zunil? %mor a utz kawil zunil? %eng %spa te gusta zunil. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa me gusta. C utz k'ut. %mor utz k'ut. %eng %spa bien pues. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C utz k'ut. %mor utz k'ut. %eng %spa bien pues. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. N ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. C maltiox nan. %mor maltiox nan. %eng %spa muchas gracias se¤ora. C a k'o awanab'? %mor a /k'o: aw-anab'? %eng %spa tienes hermanas. Ca k'olik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tengo. E maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. Ch kayise homb're. %mor kayise homb're. %eng %spa callese hombre. C janipa awanab'? %mor janipa awanab'? %eng %spa cuantos hermanos. N keb' katcha'. %mor keb' k-at/cha'. %eng %spa 2 diga. Ca keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa 2. C keb'? ah, sib'alaj. %mor keb'? ah, sib'alaj. %eng %spa 2 ah son muchos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C sib'alaj awanab'. %mor sib'alaj awanab'. %eng %spa muchas hermanas. C la k'o a watz? %mor la k'o a watz? %eng %spa tiene hermano. N xa jun katcha'. %mor xa jun k-at/cha'. %eng %spa solo uno diga. Ca jun. = jun. %mor jun. %eng %spa 1. C jun? %mor jun? %eng %spa 1. *C1-12 Ca jun. = jun. %mor jun. %eng %spa 1. C janipa ujunab' awatz? %mor janipa ujunab' awatz? %eng %spa cuantos a¤os tiene tu hermano. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Ca que. = que. %mor que. %eng %spa Ca kejeb'. = kejeb'. %mor kejeb'. %eng %spa 4. C janipa? %mor janipa? %eng %spa cuantos. N dies y ocho katcha'. %mor dies y ocho k-at/cha'. %eng %spa 18 diga. Ca sioch. = dies y ocho. %mor dies y ocho. %eng %spa 18. C dies y ocho? ah, gran, nim. %mor dies y ocho? ah, gran, nim. %eng %spa 18 ah grande. C nima watz, jas kub'an awatz? %mor nima watz, jas kub'an awatz? %eng %spa grande su hermana, que hace. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kub'an awatz? %mor jas kub'an awatz? %eng %spa que hace tu hermano. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N kalchukunik katcha'. %mor k-at/chaku-n-ik k-at/cha'. %eng %spa trabaja diga. Ca kunik. = kalchukunik. %mor *k-*at/chaku-n-ik. %eng INCOMP-2A/work-ABS-TIV. %spa trabaja. E nla tat? %mor nla tat? %eng %spa tu papa. C jawe. %mor jawe. %eng %spa donde. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E nla tat? %mor nla tat? %eng %spa tu papa. Ca k'o pa jah. = k'o pa jah. %mor /k'o: pa jah. %eng %spa esta en la casa. E k'o pa ja? %mor /k'o: pa ja? %eng %spa esta en la casa. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jas tajin kub'ano? %mor jas tajin kub'ano? %eng %spa que esta haciendo. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa haciendo. E jas ub'i latat? %mor jas ub'i latat? %eng %spa como se llama tu papa. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas ub'i la tat? %mor jas ub'i la tat? %eng %spa como se llama tu papa. *C1-12 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas ub'i la tat? %mor jas ub'i la tat? %eng %spa como se llama tu papa. N a ci's katcha'. %mor a ci's k-at/cha'. %eng %spa Francisco diga. Ca ci's, a ci's. *** = ci's, a ci's. %mor ci's, a ci's. %eng %spa Francisco, Francisco. C a ci's? %mor a ci's? %eng %spa Francisco. E jas ab'i. %mor jas ab'i. %eng %spa como te llamas. C a ci's? %mor a ci's? %eng %spa Francisco. E jas ab'i? choqa che le mu's. %mor jas ab'i? choqa che le mu's. %eng %spa como te llamas digale al ladino. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E chata chare jas ub'i? %mor chata chare jas ub'i? %eng %spa preguntale como se llama. N jas ab'i chalchoqa chare. %mor jas a-b'i ch-at/cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa como te llamas digale. N chata chare jas ub'i. %mor ch-0-a/ta' chi-r-e jas u-b'i. %eng %spa preguntale como se llama. E jas ab'i mu's kalcha charech. %mor jas ab'i mu's kalcha charech. %eng %spa como te llamas ladino digale. N da cha, utz b'a la kinb'e in. %mor da cha', utz b'a la k-in/b'e: in. %eng %spa muchacho, mejor me voy yo. N we xa ji ka'an lale'. %mor we xa ji k-0-a/b'an lale'. %eng %spa si haces asi. N dah, chab'ij k'ut. %mor dah, ch-0-a/b'ij k'u-t. %eng %spa muchacho, diga pues. N Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N chab'ij k'ut. %mor ch-0-a/b'ij k'u-t. %eng %spa habla pues. C jachike le le? %mor jachike le le? %eng %spa que es eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C lele'? %mor lele'? %eng %spa ese. Ca tz'i'. = tz'i'. %mor tz'i'. %eng %spa perro. C tz'i, le atz'i at? %mor tz'i, le atz'i at? %eng %spa per5ro, el perro tuyo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C le atz'i at? %mor le atz'i at? %eng %spa tu perro. *C1-13 Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E ja suwach, ku'anoh? %mor ja suwach, ku'anoh? %eng %spa que es lo que hace. Ca no, no'. = no, no'. %mor no, no'. %eng %spa no, no. E ja suwacha kub'anoh? %mor ja suwacha kub'anoh? %eng %spa que es lo que hace. Ca no? = no? %mor no? %eng %spa no. E jas suwach ku'an lee patax. %mor jas suwach ku'an lee patax. %eng %spa que es lo que hace el pato. Ca wech. = wech. %mor w-e-ch. %eng %spa mio. E a xatoh. %mor a x-0-a/ta'-oh. %eng %spa oistes. Ca ween. = ween. %mor w-e in. %eng %spa mio. N we in chi'. %mor w-e in /chi'. %eng %spa mio dice. Ca wen. = we in. %mor w-e in. %eng %spa mio. E axato' jas uwach ku'an de patax? %mor axato' jas uwach ku'an de patax? %eng %spa oistes que es lo hace el pato. N koq'ik kalcha'. %mor k-0/oq'-ik k-at/cha'. %eng %spa llora diga. Ca inpa' k'o:lik ii le. = inpa' k'o:lik ii le. %mor inpa' /k'o:-l-ik ii le. %eng %spa llora, ese. E inkowin taj. = ma kinkowin taj. %mor ma kinkowin taj. %eng %spa E no puedes. %mor no puedes. %eng %spa C kawiloh a katkowin? %mor kawiloh a katkowin? %eng %spa miras, puedes. Ca xi'. = xi'. %mor xi'. %eng %spa si. C a katkowin? %mor a katkowin? %eng %spa puedes. E a kowin kab'anoh. %mor a kowin kab'anoh. %eng %spa puedes hacer. Ca wena. = we in. %mor we in. %eng %spa mio. C jas kab'am lee patax. %mor jas kab'am lee patax. %eng %spa que hace el pato. R isalale'? %mor isalale'? %eng %spa que es eso? N xa la kukam b'i lin nuj utzij. %mor xa la k-0-u/kam b'i le in naj u-tzij. %eng %spa solo guarda su palabra. N la Carlos. %mor la Carlos. %eng %spa de Carlos. C jas ub'i le ixoq? %mor jas ub'i le ixoq? %eng %spa como se llama la mujer. R awen. %mor awen. %eng %spa esta bien. E ja su wach lee n laj apatax. %mor ja su wach lee n laj apatax. %eng %spa que es tu pato. *C1-14 R patax chi'. %mor patax chi'. %eng %spa pato dice. Ca tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca xel, wakax e'. = nuk'axel jun wakax e'. %mor nu-k'axel jun wakax e'. %eng %spa salio el toro ve. R kuenta. %mor kuenta. %eng %spa cuento. Ca un wakax. = un wakax. %mor un wakax. %eng %spa su pato ve. R b'uenos dias. %mor b'uenos dias. %eng %spa buenos dias. C sagirik nan. %mor sagirik nan. %eng %spa buenos dias se¤ora. R sagirik. %mor sagirik. %eng %spa buenos dias. C autz awach. %mor autz awach. %eng %spa esta bien. R amakawaj ka kamaxtaj lok jun. %mor amakawaj ka kamaxtaj lok jun. %eng %spa quieres ir a traer un. R q'u plat, kokanok pab'e. %mor q'u plat, kokanok pab'e. %eng %spa esta en el camino. R ruk al tur aj kaxil ix chun. %mor ruk al tur aj kaxil ix chun. %eng %spa con Ventura, vendora de cal. Ca xel, xel, xel. = nuk'axel. %mor *nu-k'axel. %eng %spa tocaya, tocaya. R kuwi kuwi kanoq, chirij kan le pila. %mor kuwi kuwi kan-oq, chi-r-ij kan le pila. %eng %spa en donde esta, detras de la pila. R xintuy kanok, chirij le pila. %mor x-in/tuy kan-oq, chi-r-ij le pila. %eng %spa esta detras de la pila. R kuan kan ub'anik xak cholohik. %mor k-0-u/b'an kan u/b'an-ik xak cholohik. %eng %spa lo arreglas es flojo. R xak cholchik. %mor xak cholchik. %eng %spa esta flojo. R b'uh. %mor b'uh. %eng %spa que. Chu ja wi. %mor ja wi. %eng %spa donde. N ka pa stacion cha. %mor ka pa stacion /cha'. %eng %spa hasta en la estacion dice. R no no makarikataj pastacion. %mor no no makarikataj pastacion. %eng %spa no llega hasta la estacion. R ma karikataj. %mor ma karikataj. %eng %spa no llegas. R xaruk kan le ixchun. %mor xaruk kan le ixchun. %eng %spa solo con la cal. R k'alaj ko julaj chacach. %mor k'alaj ko julaj chacach. %eng %spa en donde esta una canasta. R an kaney. %mor an kaney. %eng %spa de guineos. *C1-15 Ca xel, xel. = xaxel, xaxel. %mor *nu-k'axel, xaxel. %eng %spa tocayo, tocayo. R jalaj yutulkan chileb'e. %mor jalaj yutulkan chileb'e. %eng %spa se ve que esta amarrado a la orilla. C xel, xelo, jun wakax. %mor xel, xelo, jun wakax. %eng %spa tocayo, tocayo un toro. R jastzij jun wakax tat. %mor jastzij jun wakax tat. %eng %spa es verdad un toro papa. N patax kalcha. %mor patax k-at/cha'. %eng %spa pato diga. C patax, le naj ch'iich'. %mor patax, le naj ch'iich'. %eng %spa pato. E patax. %mor patax. %eng %spa pato. N chalch'awu k'ut a Carlos. %mor ch-at/ch'aw-a k'u-t a Carlos. %eng %spa habla pues Carlos. Ca jah?, ich'. = ch'iich'. %mor ch'iich'. %eng %spa que. C ja wi, jawi ah. %mor ja wi, jawi ah. %eng %spa donde, donde. C kachaliun le atat. %mor kachaliun le atat. %eng %spa trabaja tu papa. W chiri kalcha. %mor chiri kalcha. %eng %spa aqui diga. N chalchawa kut. %mor ch-at/ch'aw-a ku-t. %eng %spa habla pues. C jawi kuchokunwi'. %mor jawi kuchokunwi'. %eng %spa en donde trabaja. N pa juyub' cha kalcha. %mor pa juyub' /cha' k-at/cha'. %eng %spa en la monta¤a dice, diga. C jawi kulchukunwi le atat. %mor jawi kulchukunwi le atat. %eng %spa en donde trabaja tu papa. N jawi kuchukun wi lapapa cha? %mor jawi k-0/chaku-n wi le a-papa /cha'? %eng %spa en donde trabaja tu papa dice. N jawi kachukunwi cha'. %mor jawi k-0/chaku-n wi /cha'. %eng %spa en donde trabaja dice. N chalch'awakut cha'. %mor ch-at/ch'aw-a ku-t /cha'. %eng %spa habla pues dice. N kintzapij b'a kan achi waral. %mor k-0-in/tzapi-j b'a kan achi waral. %eng %spa voy a cerrarte aqui. N we ma karaj. %mor we ma k-0-r/aj. %eng %spa si no quieres. C akawil le uchak le atat. %mor akawil le uchak le atat. %eng %spa ves a tu papa. N ma kawil taj kul cha'. %mor ma k-0-aw/il ta-j kul /cha'. %eng %spa no lo veo diga. Ca til nuwakax. = ma kawil taj le nuwakax. %mor *ma *k-0-!aw/il *ta-*j *le nu-wakax. %eng %spa mi toro. Ch we xa katzijon wa. %mor we xa katzijon wa. %eng %spa si hablas. N katzijon la la Carlos. %mor k-at/tzijo-n la le a Carlos. %eng %spa Carlos va hablar. R a utz. %mor a utz. %eng %spa esta bien. *C1-16 E utzkut. %mor utzkut. %eng %spa esta bien. C jas ab'i? %mor jas ab'i? %eng %spa como te llamas. R huh. %mor huh. %eng %spa que? C jas ub'i? %mor jas ub'i? %eng %spa como te llamas. N a tin chalcha'qoq. %mor a tin ch-at/cha'-oq. %eng %spa martin diga. R in atin. %mor in atin. %eng %spa soy martin. C atin. %mor atin. %eng %spa martin. R suach le Carlos. %mor suach le Carlos. %eng %spa que es Carlos. Ca jah? wakax. = jah? wakax. %mor jah? wakax. %eng %spa que toro. N patax kalcha? %mor patax k-at/cha'? %eng %spa es pato diga. R patax. %mor patax. %eng %spa pato. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa m. Ch cha chab'ej panog chalko upamruk'. %mor cha chab'ej panog chalko upamruk'. %eng %spa platicale, estate con el. Ch cha atin. %mor cha atin. %eng %spa dice Martin. R jas xu'an le patax. %mor jas xu'an le patax. %eng %spa que hizo el pato. Ch du cha. %mor du cha. %eng %spa muchacho dice. N da chalchwok cha a Carlos cha. %mor da ch-at/ch'aw-oq /cha' a Carlos /cha'. %eng %spa habla dice, Carlos dice. Ca alin cha chi' atin cha, chin. = alin cha chi' atin cha, chin. %mor a lin /cha chi' a tin /cha, chin. %eng %spa martin dice, pollito. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N chalch'awoq cha. %mor ch-at/ch'aw-oq /cha'. %eng %spa habla dice. C a kuchaj le ch'ich a kuchaj le ch'ich'. %mor a k-0-u/ch'aj le ch'ich a k-0-u/ch'aj le ch'ich'. %eng %spa va a limpiar el carro. Ca k'olik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. N ay no jun ak'al. %mor ay no jun ak'al. %eng %spa ay no, este ni¤o. C jachike u chak le ch'ich'. %mor jachike u chak le ch'ich'. %eng %spa que clase de carro. C jaskab'an awuk' ach'ich'. %mor jaskab'an awuk' ach'ich'. %eng %spa que hace contigo el carro. C ruk' la ch'i ch'. %mor ruk' la ch'i ch'. %eng %spa con tu carro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-17 C jas kab'an ruk' la ch'ich'? %mor jas kab'an ruk' la ch'ich'? %eng %spa que haces con el carro. N jas ku'an le ch'ich cha'. %mor jas k-0-u/b'an le ch'ich /cha'. %eng %spa que hace el carro dice. Ca m are le jun uwatz a tin le'. = are lee jun watz a tin e'. %mor are lee jun !u-w-atz a tin e'. %eng %spa es que mi hermano Martin ese. C jas kub'ij le patax. %mor jas kub'ij le patax. %eng %spa que dice el pato. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kub'ij le patax? %mor jas k-0-u/b'i:-j le patax? %eng %spa que dice el pato. Ca kub'ij. = kub'ij. %mor k-0-u/b'i:-j. %eng %spa dice. C kub'ij k'ut. %mor kub'ij k'ut. %eng %spa dice pues. C le patax k'a pa k'ayib'al. %mor le patax k'a pa k'ayib'al. %eng %spa el pato esta en el mercado. Chb' chixtzijonok dah. %mor chixtzijonok dah. %eng %spa hablen muchacho. C jas kutij le inaj patax? %mor jas kutij le inaj patax? %eng %spa que es lo que come el patito. N da cha jas kutij le patax cha'. %mor da /cha' jas k-0-u/tij le patax /cha'. %eng %spa muchacho que es lo que come el patito. R xgakamlok in la wich lo'r. %mor xgakamlok in la wich lo'r. %eng %spa trajimos un lorito. N nin laj lo'r. %mor nim laj lo'r. %eng %spa un loro grande. R xqakamlok taq'aj. %mor xqakamlok taq'aj. %eng %spa lo trajimos de la costa. R makachaptaj a Carlos. %mor makachaptaj a Carlos. %eng %spa no lo toques Carlos. R k'an. %mor k'an. %eng %spa a si. R we xu'an la q'ab'. %mor we xu'an la q'ab'. %eng %spa si hace tu mano. R uu kachali. %mor uu kachali. %eng %spa dice. R tit. %mor tit. %eng %spa tit. N da cha chalch'owok. %mor da /cha' ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa muchacho dice, habla. N jas kuan le patax jas kutijo cha'. %mor jas k-0-u/b'an le patax jas k-0-u/tij-o /cha'. %eng %spa que hace el pato, que come. Ca jah, jah, jah? = jah, jah, jah? %mor jah, jah, jah? %eng %spa que, que, que. C jas kutijoh. %mor jas kutijoh. %eng %spa que come. N jaron kalcha'. %mor jaron k-at/cha'. %eng %spa agua diga. Ca jon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa agua. *C1-18 C jaron, aje. %mor jaron, aje. %eng %spa agua, asi. C akutijo oxib' ixim. %mor akutijo oxib' ixim. %eng %spa come, tres maiz. Ca si'. = si'. %mor si'. %eng %spa si. N kutijo kalcha'. %mor k-0-u/tij-o k-at/cha'. %eng %spa come diga. Ca tijoh. = kutijoh. %mor *k-0-*u/tij-oh. %eng %spa come. C kutijo ab'ix. %mor kutijo ab'ix. %eng %spa come milopa. Ca tijol ab'ix. = kutij lab'ix. %mor *k-0-*u/tij-!o *le: ab'ix. %eng %spa es comedor de maiz. C kutijo zanahoria. %mor k-0-u/tij-o zanahoria. %eng %spa come zanahoria. Ca za taj. = ma zanahori taj. %mor *ma zanahori ta-j. %eng %spa que. C kutijo q'ayes kutijo ch'ich'. %mor k-0-u/tij-o q'ayes k-0-u/tij-o ch'ich'. %eng %spa come hierba, come carro. Ca joh, joh. = kutijo. %mor *k-0-*u/tij-o. %eng %spa come. C ano kutijo taj. %mor ano kutijo taj. %eng %spa no come. N kutij taj le ch'i oh' cha'. %mor k-0-u/tij ta-j le ch'i oh' /cha'. %eng %spa no come el carro dice. Ca jah? jah? = jah? jah? %mor jah? jah? %eng %spa que, que. N tij taj. %mor /tij taj. %eng %spa no come. Ca tijtajik. = xtijtajik. %mor x-0/tij-taj-ik. %eng %spa ya comieron. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. Ca aen. = aen. %mor aen. %eng %spa ? C kab'an sagmol le patax. %mor kab'an sagmol le patax. %eng %spa pone huevo el pato. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. C akab'an sag'mol le patax. %mor akab'an sag'mol le patax. %eng %spa pone huevo el pato. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N kalch'a k'ut a Carlos. %mor k-at/ch'a k'u-t a Carlos. %eng %spa habla pues Carlos. Ca jah jah? = jah jah? %mor jah jah? %eng %spa que, que. N a ku'an sagmol le patax cha'. %mor a k-0-u/b'an saqmol le patax /cha'. %eng %spa pone huevo el pato. *C1-19 N ku'ano kalcha'. %mor k-0-u/b'an-o k-at/cha'. %eng %spa pone diga. Ca enoh. = kuano. %mor *k-0-*u/b'an-o. %eng %spa pone hace. C enoh kuanoh. %mor enoh kuanoh. %eng %spa pone. Ca enoh. = kuano. %mor *k-0-*u/b'an-o. %eng %spa pone. C jachike ucolor le patax. %mor jachike ucolor le patax. %eng %spa que color es el pato. C le sagmol u sagmol le patax. %mor le sagmol u sagmol le patax. %eng %spa el huevo, huevo del pato. N saq kalcha'. %mor saq k-at/cha'. %eng %spa huevo dice. Ca saq. = saq. %mor saq. %eng %spa blanco. C saq, maq'antaj, maq'antaj. %mor saq, maq'antaj, maq'antaj. %eng %spa blanco, no es amarillo, no es amarillo. C jas u color uwach. %mor jas u color uwach. %eng %spa que color es. N da chalch'awoq. %mor da ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa muchacho habla. C jas kub'an ru lan. %mor jas kub'an ru lan. %eng %spa que hace su llanta. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kub'an le lan, le llanta. %mor jas kub'an le lan, le llanta. %eng %spa que hace su llanta. N kab'inik kulcha'. %mor k-0/b'in-ik k-at/cha'. %eng %spa camina diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N kab'inik. %mor k-0/b'in-ik. %eng %spa camina. Ca b'inik. = kab'inik. %mor *k-0/b'in-ik. %eng %spa camina. C jawi kab'in pu wih. %mor jawi kab'in pu wih. %eng %spa ese donde camina encima. Ca kanaae. = kanaae. %mor kanaae. %eng %spa camina. C jawii? %mor jawii? %eng %spa donde. N chuwach ulew. %mor chi-u-wach ulew. %eng %spa en Xela. R chuwache ulew. %mor chuwache ulew. %eng %spa en la tierra. C akawetan u wach la Emilio. %mor akawetan u wach la Emilio. %eng %spa conoces a Emilio. N da cha' awetam uwach. %mor da /cha' aw/etam u-wach. %eng %spa muchacho conoces a Emilio. N Emilio cha. %mor Emilio /cha'. %eng %spa muchacho. *C1-20 C ay. %mor ay. %eng %spa ay. N da cha' aweta'am. %mor da /cha' aw/eta'am. %eng %spa muchacho conoces. Ca jah? metam. = wetam. %mor w/eta-m. %eng %spa conozco. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. E jas u wach awari'. %mor jas u wach awari'. %eng %spa que es esto. E jas u wach ee wari'? %mor jas u wach ee wari'? %eng %spa que es esto. E jas uwach lee wari'. %mor jas uwach lee wari'. %eng %spa que es esto. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. E a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. E jas uwach le wari? %mor jas uwach le wari? %eng %spa que es esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas uwach le in naj wari'. %mor jas uwach le in naj wari'. %eng %spa que es esto. Ca jun tz'i. = jun tz'i. %mor jun tz'i. %eng %spa perro. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca jun tz'i. = jun tz'i. %mor jun tz'i. %eng %spa un perro. C jun tz'i'. %mor jun tz'i'. %eng %spa un perro. N jun tz'i. %mor jun tz'i. %eng %spa un perro. Ca jun chih. = jun achih. %mor jun achih. %eng %spa un perro. E jun achih. %mor jun achih. %eng %spa un hombre. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jun achih. %mor jun achih. %eng %spa un hombre. E chab'ij che le mu's jas ab'i. %mor chab'ij che le mu's jas ab'i. %eng %spa digale al ladino como se llama. E choq'ucharech. %mor choq'ucharech. %eng %spa digaselo. N chata che le mus cha jas ab'i. %mor ch-0-a/ta' che le mu's /cha' jas a-b'i. %eng %spa digale al ladino como se llama. N kalcha'. %mor k-at/cha'. %eng %spa digale. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-21 N chatu chare'. %mor ch-0-a/ta' chi-r-e'. %eng %spa preguntale. Ca noh. = noh. %mor noh. %eng %spa no. N jus ab'i kalcha. %mor jas a-b'i k-at/cha'. %eng %spa como te llamas digale. Ca noh. = noh. %mor noh. %eng %spa no. N kachaw pe la ch'ab'al cha. %mor k-at/ch'aw pa le a-/ch'aw-b'al /cha'. %eng %spa habla en nuestra lengua. N cha ch'a b'ej impe. %mor ch-0-a/ch'aw-b'e-j impe. %eng %spa hablale. N chuch'awela kine in. %mor ch-at/ch'aw we la k-in/b'e: in. %eng %spa habla, me voy. C k'o chupam le. %mor /k'o: chi-u-pam le. %eng %spa esta adentro. N ay nos isele k'o chupam. %mor ay nos ise le /k'o: chi-u-pam. %eng %spa ay chompipe, que es lo que hay adentro. R leno's le'. %mor leno's le'. %eng %spa el chompipe. N ise le k'o chupem le sut e. %mor jas e le /k'o: chi-u-pam le sut e. %eng %spa que es lo que hay adentro del sut. R no. %mor no. %eng %spa chompipe. R ataken kub'ij la chi la chice chi. %mor ataken kub'ij la chi la chice chi. %eng %spa esta diciendo el chico. C jas k'o chupam le su't. %mor jas k'o chupam le su't. %eng %spa que hay en el sut. P le toporopo. %mor le toporopo. %eng %spa te poro? E jaso wach le le a Carlos. %mor jaso wach le le a Carlos. %eng %spa que es Carlos. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. R lu cha chab'ij panok. %mor lu cha chab'ij panok. %eng %spa muchacho digale. E le jusuwach le le. %mor le jusuwach le le. %eng %spa que es eso. C aa. %mor aa. %eng %spa N lo'r, ko kalch'awik. %mor lo'r, ko k-at/ch'aw-ik. %eng %spa loro habla recio. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca lo'r, m. = lo'r, m. %mor lo'r, m. %eng %spa loro. E lo'r, b'ay. %mor lo'r, b'ay. %eng %spa loro. R yah k'an'. %mor yah k'an'. %eng %spa solo es amarillo. C jas u color? %mor jas u color? %eng %spa que color. *C1-22 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas ucolor? %mor jas ucolor? %eng %spa que color. Ca jax. = rax. %mor rax. %eng %spa verde. C rax. %mor rax. %eng %spa verde. Ch a tojom k'u la lele? %mor a tojom k'u la lele? %eng %spa estara ragado eso. E tojom. %mor tojom. %eng %spa esta pagado. N tojom k'ut. %mor /toj-om k'u-t. %eng %spa esta pagado pues. Ch kub'ij b'ala juntiro. %mor kub'ij b'ala juntiro. %eng %spa dira todo? E jachin ajchoq'e lele'? %mor jachin ajchoq'e lele'? %eng %spa de quien es eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jachin ajchoq'e lele'? %mor jachin ajchoq'e lele'? %eng %spa de quien es ese. Ca le nukaxel. = re nuk'axel. %mor r-e nu-k'axel. %eng %spa es de mi tocayo. E re la k'axel? %mor re la k'axel? %eng %spa es de tu tocayo. E jawii xak'am wi? choqa chee la k'axel. %mor jawii xak'am wi? choqa chee la k'axel. %eng %spa en donde lo trajistes digale tu tocayo. Ca ak'am wi chaxel. = jawi xak'am wi k'axel. %mor *jawi *x-0-a/k'am wi k'axel. %eng %spa en donde lo trajiste. Ch ruk' la mica'ella. %mor ruk' la mica'ella. %eng %spa con micaela. Ca uk' aella. = ruk' la mika'ella chi'. %mor *r-uk' *le *a mika'ella /chi'. %eng %spa con micaela dice. E jasipaj chuwe choqa chare'? %mor j-0-a/sipa-j chi-w-e /choq-a chare'? %eng %spa me lo regalas digale. Ca b'a'm b'ik. = kak'am b'ik. %mor *k-0-*a/k'am b'i-k. %eng %spa lo llevas. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. R b'aya, b'aya, b'aya. %mor b'aya, b'aya, b'aya. %eng %spa vaya, vaya, vaya. R kik'am wi' le ri' a Carlos. %mor kik'am wi' le ri' a Carlos. %eng %spa trajiste este Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. R kik'am wih? %mor kik'am wih? %eng %spa trajiste. E jas uwach lele'? %mor jas uwach lele'? %eng %spa que es eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-23 E jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas uwach lele'? %mor jas uwach lele'? %eng %spa que es eso. E jah? %mor jah? %eng %spa que. E luz nu ch'ich. %mor luz nu ch'ich. %eng %spa luz de mi aparato. E jas tajin kub'anoh? %mor jas tajin kub'anoh? %eng %spa que esta haciendo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas tajin kub'ano tinaj luz? %mor jas tajin kub'ano tinaj luz? %eng %spa que esta haciendo la luz. Ca .... = .... %mor .... %eng %spa .... E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca xe lee mus e'. = xe lee mus e'. %mor x-0/b'e: le: mu's e'. %eng %spa se fue el ladino. E le mu's le'. %mor le mu's le'. %eng %spa el ladino ve. C kub'ano taj. %mor kub'ano taj. %eng %spa no hace. E xa katzijon le mu's awuk' katcha'. %mor xa k-0/tzijo-n le mu's aw-uk' k-at/cha'. %eng %spa solo va hablar el ladino contigo. Ca m tzijon. = katzijon. %mor *k-0/tzijo-n. %eng INCOMP-3A/talk-ABS. %spa habla. E tzijon taj. %mor tzijon taj. %eng %spa no habla. C jawi ka'e wi la ch'ich'. %mor jawi ka'e wi la ch'ich'. %eng %spa en donde va el carro. Ca mpe jun. = mpe le jun. %mor mpe le jun. %eng %spa miren el uno. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. R m b'aya, katzaqik pulen. %mor m b'aya, katzaqik pulen. %eng %spa vaya se cae. E a kab'inisaj la ch'ich'? %mor a kab'inisaj la ch'ich'? %eng N Carlos cha'. %mor Carlos /cha'. %eng E a kab'inisaj ach'ich'? %mor a k-0-a/b'in-is-aj a-ch'ich'? %eng %spa Ca b'initaj. = kimb'inisaj. %mor *k-0-*in/b'in-isa-j. %eng %spa C kab'inisaj, k'ut. %mor kab'inisaj, k'ut. %eng %spa E jas kab'an chee lee patax? %mor jas kab'an chee lee patax? %eng %spa *C1-24 R tzuqu a. %mor tzuqu a. %eng %spa le doy de comer. E jas uwach de wa'ri'. %mor jas uwach de wa'ri'. %eng %spa que es esto. Ca uwach. = uwach. %mor u-wach. %eng %spa que es. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca uwach. = uwach. %mor u-wach. %eng %spa que es. R b'aya, saqmo'l Carlos. %mor b'aya, saqmo'l Carlos. %eng %spa vaya, huevo Carlos. C a k'o uqab' la patax? %mor a k'o uqab' la patax? %eng %spa tiene manos el pato. N k'olik choq' oh. %mor /k'o:-l-ik /cha'-oq' oh. %eng %spa tiene diga. Ca k'o:lik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. C jawi'? %mor jawi'? %eng %spa donde. E ak'o uq'ab' la patax cha'. %mor ak'o uq'ab' la patax cha'. %eng %spa tiene manos el pato dice. Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. C aje', y rakan. %mor aje', y rakan. %eng %spa a si, y pies. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E a k'o raqan cha'. %mor a /k'o: r-aqan /cha'. %eng %spa tiene pies dice. Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. C m, jas uwach lele'? %mor m, jas uwach lele'? %eng %spa que es eso. Ca pam. = upam. %mor *u-pam. %eng %spa su estomago. C upam. %mor upam. %eng %spa su estomago. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jas k'o chupam upam? %mor jas k'o chupam upam? %eng %spa que tiene adentro de su estomago. Ca huh? = huh? %mor huh? %eng %spa que. E a k'alaj taj kacha chare'. %mor a k'alaj ta-j k-0/cha' chare'. %eng %spa no se sabe digale. Ca kalaj taj. = q'alaj taj. %mor q'alaj ta-j. %eng %spa no se sabe. *C1-25 C k'akaq'ik chupam upam. %mor k'akaq'ik chupam upam. %eng %spa tiene aire adentro diga. C jas k'o chupam upam. %mor jas k'o chupam upam. %eng %spa tiene adentro de tu estomago. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jasuwach k'ocha pam atcha. %mor jasuwach k'ocha pam atcha. %eng %spa que tiene adentro diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E ja suwach ele jun chikop le a Carlos. %mor ja suwach ele jun chikop le a Carlos. %eng %spa que es ese animal Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E ja suwach le jun chikop le le. %mor ja suwach le jun chikop le le. %eng %spa que es ese animal. Ca lal, lal. = lal, lal. %mor lal, lal. %eng %spa la, la. N lo'r. %mor lo'r. %eng %spa loro. Ca lo'r. = lo'r. %mor lo'r. %eng %spa loro. C autz kawilo, autz. %mor autz kawilo, autz. %eng %spa te gusta, bien. E a utz kawilo le jun lo'r cha'? %mor a utz k-0-aw/il-o le jun lo'r /cha'? %eng %spa le gusta el loro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E a utz kawiloh cha'? %mor a utz k-0-aw/il-oh /cha'? %eng %spa te gusta dice. Ca wiloh. = kawiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa miro. E utz? %mor utz? %eng %spa te gusta. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa me gusta. E jasa k'ax chawech a Carlos. %mor jasa k'ax chawech a Carlos. %eng %spa que te duele Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jasa k'ax chawech? %mor jasa k'ax chi-aw-e-ch? %eng %spa que te duele. Ca nu'. = nu'. %mor nu'. %eng %spa no. N .... %mor .... %eng %spa .... Ca nuchi'. = k'ax nuchi'. %mor *k'ax nu-chi'. %eng %spa mi boca. E an, k'ax achi'. %mor an, k'ax a-chi'. %eng %spa ah, te duele la boca. Ca m, m. = m, m. %mor m, m. %eng %spa que. *C1-26 E a, a taj i kekunaxik? %mor a, a taj i k-e/kuna-x-ik? %eng %spa te estan curando. Ca m, nkunax taj. = ma kinkunax taj. %mor ma k-in/kuna-x ta-j. %eng NEG INCOMP-1A/cure-PASS1 NEG-T. %spa no me estan curando. E kakunar taj? *** %mor k-0/kuna-n ta-j? %eng INCOMP-3A/cure-ABS NEG-T. %spa no te estan curando. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. E n k'u lutat, jawii x'e wih? %mor n k'u latat, jawii x-0/b'e: wih? %eng %spa tu papa en donde se fue. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jawii x'e wi latat. %mor jawii x-0/b'e: wi le: a-tat. %eng %spa en donde se fue tu papa. Ca k'o pa jah. = k'o pa jah. %mor /k'o: pa jah. %eng %spa esta en casa. E k'o pa jah?, jus taji kub'anoh. %mor /k'o: pa jah?, jas /tajin k-0-u/b'an-oh. %eng %spa esta en casa, que esta haciendo. Ca no'. = kub'ano. %mor *k-0-*u/b'an-o. %eng %spa haciendo. E jah? %mor jah? %eng %spa ah. Ca e pa chak. = x'e pa chak. %mor *x-0/b'e: pa /chak. %eng %spa se fue a trabajar. E e pa chak an. %mor *x-0/b'e: pa chak an. %eng %spa se fue a trabajar. C jas tajin kub'ano pa chak. %mor jas tajin kub'ano pa chak. %eng %spa que esta haciendo en su trabajo. E jus tajin ku'an pa chak cha'. %mor jas /tajin k-0-u/b'an pa /chak /cha'. %eng %spa que esta haciendo en su trabajo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jasa tajin kuan pachak cha'. %mor jasa tajin kuan pachak cha'. %eng %spa que esta haciendo en su trabajo dice. E jas ab'i mu's a choq'a charech. %mor jas a-b'i mu's a /choq-a charech. %eng %spa como te llamas ladino digale. Ca jas ab'i' mu's jas ab'i mu's. = jas ab'i' mu's jas ab'i mu's. %mor jas a-b'i' mu's? %eng %spa como te llamas ladino. C in a pelip. %mor in a pelip. %eng %spa me llamo Felipe. C jas ab'i at. %mor jas ab'i at. %eng %spa como te llamas tu. Ca jah, jah? = jah, jah? %mor jah, jah? %eng %spa que, que. C jas ab'i at? %mor jas ab'i at? %eng %spa como te llamas. E apel ub'i' cha', jas ab'i atcha'. %mor apel ub'i' cha', jas ab'i atcha'. %eng %spa se llama Felipe dice, como te llamas tu. N Carlos kulcha'. %mor Carlos k-at/cha'. %eng %spa Carlos diga. Ca Carlos. = Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. *C1-27 C a. %mor a. %eng %spa ah. C aka wetam le roch le Emilio. %mor aka wetam le roch le Emilio. %eng %spa conoces la casa de Emilio. N awetam lee rachoch la milio cha'. %mor aw/eta-am lee r-achoch le a milio /cha'. %eng %spa conoces la casa de Emilio dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C awetam le rach le emilio. %mor awetam le rach le emilio. %eng %spa conoces la casa de Emilio. N awetam cha' o no? %mor aw/eta-am /cha' o no? %eng %spa conoces dice, no. N dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. N wetam taj. %mor w/eta-am ta-j. %eng %spa conozco. Ca tam taj. = wetam taj. %mor *w/eta-m ta-j. %eng %spa no lo conosco. C wetamtaj. %mor wetamtaj. %eng %spa no lo conozco. C k'opa le b'ele'. %mor k'opa le b'ele'. %eng %spa esta en el camino. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. C riopa le b'e chuwach le. %mor riopa le b'e chuwach le. %eng %spa esta en el camino frente. C chuwach, awach. %mor chuwach, awach. %eng %spa frente tu casa. R kasikijplorol cha'. %mor kasikijplorol cha'. %eng %spa lo llamas, dice. N utz b'a la'. %mor utz b'a la'. %eng %spa esta bien. R lo'r. %mor lo'r. %eng %spa loro. C kuxejrib'. %mor kuxejrib'. %eng %spa se asusto. E ja chab'ej le lo'r. %mor ja chab'ej le lo'r. %eng %spa habla al loro. E jas ab'hak chor chele mu's. %mor jas ab'hak chor chele mu's. %eng %spa que es tu trabajo digale al ladino. Ca in cha re. = in cha re. %mor in cha re. %eng %spa si pues. E kub'ij ku kan la chaweh. %mor kub'ij ku kan la chaweh. %eng %spa te lo va a dejar dicho. *C1-28 N chuta chare cha'. %mor ch-0-a/ta' chi-r-e /cha'. %eng %spa preguntale dice. N cha jun no len kacha chare'. %mor ch-0-a/*ya' jun nu-len k-at/cha' chi-r-e'. %eng %spa dame un centavo. Ca cha jun nolen. = cha jun nolen. %mor ch-0-a/*ya' jun nu-len. %eng %spa dame un mi centavo. C k'otaj. %mor k'otaj. %eng %spa no tengo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E k'otajcha'. %mor k'otajcha'. %eng %spa no tiene dice. Ca de le'. = de le'. %mor de le'. %eng %spa ese. R jawi le lo'r kalcha. %mor jawi le lo'r kalcha. %eng %spa en donde esta el loro diga. Ca le', le', le. = le', le', le. %mor le', le', le. %eng %spa ese, ese, ese. Ca lee tal chila le. = tak'al chila le. %mor /tak'-al chila le. %eng %spa esta parado alli. R ay tzij k'ut e. %mor ay tzij k'u-t e. %eng %spa de veras. R y luluz e. %mor y luluz e. %eng %spa su luz. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? R al luze. %mor al luze. %eng %spa su luz. Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa donde? R le. %mor le. %eng %spa alli. E jas tajin kub'an lo'r chilale'. %mor jas tajin kub'an lo'r chilale'. %eng %spa que esta haciendo el loro alli. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jasa tajin kub'anoh? %mor jasa /tajin k-0-u/b'an-oh? %eng %spa que esta haciendo. Ca wuj chik, talet. = wuj chik lale'. %mor wuj chi-k lale'. %eng %spa es pape ese. E b'ij che. %mor b'ij che. %eng %spa digale. E a kawil inlaj awetzab'al le. %mor a kawil inlaj awetzab'al le. %eng %spa miras tu juguete. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E le wetaxakawilo le. %mor le wetaxakawilo le. %eng %spa si lo vieras. C la lor at? %mor la lor at? %eng %spa tu loro. *C1-29 R kikan ub'ih. %mor kikan ub'ih. %eng %spa pies se llama. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. R ri, ri le lo'r. %mor ri, ri le lo'r. %eng %spa este, este loro. Ca wih. = jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. R le. %mor le. %eng %spa ese. Ca lor. = lor. %mor lor. %eng %spa loro. C k'ojun chik, tz'ikin. %mor k'ojun chik, tz'ikin. %eng %spa hay otro pajaro. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que clase. R akuti ku'anuri'. %mor akuti ku'anuri'. %eng %spa ya viste lo hace. R le le. %mor le le. %eng %spa ese. R le le. %mor le le. %eng %spa ese. C lakutij le aq? %mor lakutij le aq? %eng %spa como la gallina. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C akatij le aq? %mor akatij le aq? %eng %spa comes gallina. C katij aq? %mor katij aq? %eng %spa comes gallina. E jasa tajin kub'an la tit. %mor jasa tajin kub'an la tit. %eng %spa que esta haciendo tu carro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jas tajin ku'anoh. %mor jas tajin ku'anoh. %eng %spa que esta haciendo. N ........ %mor ........ %eng %spa ........ Ca koni kolik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa esta. R le le. %mor le le. %eng %spa ese. Ca le', petik e'. = le xpetik e. %mor le *x-0/pet-ik e. %eng %spa ese ya viene. R petike. %mor petike. %eng %spa ya viene. R le. %mor le. %eng %spa ese. C kutij ukab' le lo'r. %mor kutij ukab' le lo'r. %eng %spa come su mano el loro. R karil chik le lor le. %mor karil chik le lor le. %eng %spa ya ve el loro. *C1-30 R karil chik. %mor karil chik. %eng %spa ya ve. C jachike le mas nim. %mor jachike le mas nim. %eng %spa cual es el mas grande. C lee lor o lee patax? %mor lee lor o lee patax? %eng %spa el loro o el pato. Ca m tax. = pastax. %mor patax. %eng %spa el loro. C patax mas nim. %mor patax mas nim. %eng %spa el pato es mas grande. C ak'ojun b'eh pale ch'ich'. %mor ak'ojun b'eh pale ch'ich'. %eng %spa hay un camino en el carro. E a k'o b'eh pa lee ch'ich' cha'. %mor a k'o b'eh pa lee ch'ich' cha'. %eng %spa hay camino en el carro dice. R Carlos, Carlos, wi lanoj le. %mor Carlos, Carlos, wi lanoj le. %eng %spa Carlos el lorito. R le le lo'r le, le'. %mor le le lo'r le, le'. %eng C ja wi katpewi le lor? %mor ja wi katpewi le lor? %eng %spa en donde viene el loro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jawi kapewi le lor? %mor jawi kapewi le lor? %eng %spa en donde viene el loro. Ca ij. = ij. %mor ij. %eng %spa R taqaj kalcha'. %mor taqaj kalcha'. %eng %spa en la costa diga. Ca aj. = pa taqaj. %mor *pa taqaj. %eng %spa en la costa. C taqaj. %mor taqaj. %eng %spa costa. C axawil taqaj, le taqaj. %mor axawil taqaj, le taqaj. %eng %spa viste la costa, la costa. E a at petinak pa tagaj cha'? %mor a at petinak pa tagaj cha'? %eng %spa va fuistes en la costa. R le ror le, chikople. %mor le ror le, chikople. %eng %spa el loro, el animal. Ra utzej. %mor utzej. %eng %spa le da risa. R kochawij chakamik le. %mor kochawij chakamik le. %eng %spa esta detras, camina. R kation le jun lor le. %mor kation le jun lor le. %eng %spa muerde el loro. E jas ub'i la nan? %mor jas ub'i la nan? %eng %spa como se llama la mama. E jas ub'i la nan a Carlos? %mor jas ub'i la nan a Carlos? %eng %spa como se llama tu mama Carlos. C tzak, tzak. %mor tzak, tzak. %eng %spa cae, cae. E jas ub'i la nan? %mor jas ub'i la nan? %eng %spa como se llama tu mama. *C1-31 E jas ub'i la nan e'? %mor jas ub'i la nan e'? %eng %spa como se llama tu mama. R a fem ror cha'? %mor a fem ror cha'? %eng %spa alyipa katcha a Carlos. R lipa diga Carlos. %mor lipa diga Carlos. %eng C k'o ub'i a nan? %mor k'o ub'i a nan? %eng %spa tiene nombre tu mama. R yipa kalcha'. %mor yipa kalcha'. %eng %spa lipa diga. E al lipa katcha'. %mor al lipa katcha'. %eng %spa lipa diga. N maja jas kakowin wa chare'. %mor maja jas k-0/kowin wa chi-r-e'. %eng %spa todavia no muy puede decir. E no katzijonik. %mor no katzijonik. %eng %spa no, habla. N je'. %mor je'. %eng %spa si. E katzijonik, k'o jujun ak'alab'. %mor katzijonik, k'o jujun ak'alab'. %eng %spa habla, hay algunos ni¤os. E jekiki'ano, kikixej kib'. %mor jekiki'ano, kikixej kib'. %eng %spa asi hacen, tienen miedo. N tzijona k'ut. %mor /tzij-on-a k'u-t. %eng %spa habla pues. E no la Carlos katzijonik. %mor no la Carlos katzijonik. %eng %spa no, Carlos habla. C jas kab'an awoch, pa a woch? %mor jas kab'an awoch, pa a woch? %eng %spa que haces en tu casa. E jas ka'an pa wachoch cha? %mor jas ka'an pa wachoch cha? %eng %spa que haces en tu casa dice. N xa kinetz'anik. %mor xa k-in/etz'an-ik. %eng %spa solo juego. *xk'is le nabe uwach le cinta C-1. *C1-32 E jas uwach le jun cuenta le'? %mor jas uwach le jun cuenta le'? %eng %spa que es ese cuento. C le lo'r, utz kawil la lo'r? %mor le lo'r, utz kawil la lo'r? %eng %spa el loro, te gusta el loro. N utz kalcha'. %mor utz k-at/cha'. %eng %spa me gusta diga. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa te gusta. C a utz axajab'? %mor a utz axajab'? %eng %spa esta bien tu zapato. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. C jas kab'an ruk' axajab'? %mor jas kab'an ruk' axajab'? %eng %spa que haces con tus zapatos. N chach'a b'o k'ut dah. %mor ch-at/ch'aw b'a k'u-t dah. %eng %spa habla dice. C a k'ae pa misah? %mor a k'ae pa misah? %eng %spa te vas en la misa. N kin'ek kalcha'. %mor k-in/b'e:-ik k-at/cha'. %eng %spa me voy diga. Ca ke'ek. = kinek. %mor *k-*in/b'e:-ik. %eng %spa me voy. C ah, jachike q'ij k'o misa? %mor ah, jachike q'ij k'o misa? %eng %spa que dia hay misa. Ca mink. = domingo. %mor domingo. %eng %spa C domink. %mor domink. %eng %spa domingo. C a utz kawil le misah? %mor a utz kawil le misah? %eng %spa te gusta la misa. N utz kalcha. %mor utz k-at/cha'. %eng %spa me gusta diga. R utz katcha a Carlos. %mor utz katcha a Carlos. %eng %spa me gusta diga Carlos. Ca jah, utz. = jah, utz. %mor jah, utz. %eng %spa que, me gusta. C a kab'an le cumunion? %mor a kab'an le cumunion? %eng %spa haces tu comunion. N le keb' awa lak'alab' tajen keb'an gravar. %mor le keb' awa le ak'al-ab' /tajin k-e/b'an-PASS1 gravar. %eng %spa los dos ni¤os estan grabando. E jah. %mor jah. %eng %spa si. N le keb' awa lak'alab'. %mor le keb' awa le ak'al-ab'. %eng %spa son dos los ni¤os. E le keb'. %mor le keb'. %eng %spa son 2. N mas kakowin lo la' lachaq. %mor mas k-0/kowin lo la' le a-chaq. %eng %spa creo puede nos tu hermano. E no, es que le cosa lare' nuchaq. %mor no, es que le cosa lare' nuchaq. %eng %spa es que, la cosa el. E lare' luchaq le mu's. %mor lare' luchaq le mu's. %eng %spa es su trabajo del ladino. *C1-33 E le are karaj jas modo la k'alab' le. %mor le are karaj jas modo la k'alab' le. %eng %spa el quiero como los ni¤os. E jas modo le kaketamaj jasa modo kakimajij. %mor jas modo le kaketamaj jasa modo kakimajij. %eng %spa aprenden hablar. E le tzij lak'alab'. %mor le tzij lak'alab'. %eng %spa las palabras de los ni¤os. Ca tit, tit le'. = tit, tit le'. %mor tit, tit le'. %eng %spa tit, tit. E ari lare' le xaq junam le. %mor ari lare' le xaq junam le. %eng %spa el es igual que. N le kitzij. %mor le ki-tzij. %eng %spa sus palabras. E le kitzij ak'alab' waral chuwach le EEUU. %mor le kitzij ak'alab' waral chuwach le EEUU. %eng %spa las palabras de los ni¤os es igual a EEUU. E are la le karil lare' xaq xewila lu chak lare. %mor are la le karil lare' xaq xewila lu chak lare. %eng %spa es lo que ve, eso es el trabajo de el. E are karaj kuchab'o o kuto jas wach, le. %mor are karaj kuchab'o o kuto jas wach, le. %eng %spa el quiere saber, oir que es eso. E jasa moda tzijonem lak'alab'. %mor jasa moda tzijonem lak'alab'. %eng %spa como es la platica de los ni¤os. N o ch'awem. %mor o /ch'aw-em. %eng %spa o platica. E parese, xaq junam. %mor parese, xaq junam. %eng %spa si pues, es igual. N m. %mor m. %eng %spa que. E chiri k'ut xaq xewila le chak are'. %mor chiri k'ut xaq xewila le chak are'. %eng %spa es por eso que solamente es el trabajo de el. N tzijona k'ot. %mor /tzij-on-a k'u-t. %eng %spa habla pues. C a Carlos, kawetam lele'. %mor a Carlos, kawetam lele'. %eng %spa Carlos sabes eso. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jas uwach le wari', cha'. %mor jas uwach le wari', cha'. %eng %spa que es eso dice. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C nuqab'. %mor nuqab'. %eng %spa su mano. E uq'ab' choqa chare'. %mor uq'ab' choqa chare'. %eng %spa su mano digale. Ca qab'. = q'ah'. %mor q'ah'. %eng %spa mano. C si linaj tiox. %mor si linaj tiox. %eng %spa si el peque¤o santo. Ca si. = si. %mor si. %eng %spa si. C kawil le torre? le tiox? %mor kawil le torre? le tiox? %eng %spa ves la torre, la iglesia. *C1-34 E a kawilo cha'. %mor a k-0-aw/il-o /cha'. %eng %spa ves dice. Ca noh. = noh. %mor noh. %eng %spa no. E kinwiloh kalcha'. %mor k-0-inw/il-oh k-at/cha'. %eng %spa ves diga. Ca kinwiloh. = kinwiloh. %mor k-0-inw/il-oh. %eng %spa lo veo. C le torre', le uchi ja' le tiox? %mor le torre', le uchi ja' le tiox? %eng %spa la torre, la puerta de la iglesia. Ca kinwich. = kinwich. %mor kinwich. %eng %spa que. C y k'o winaq chupam le tiox. %mor y k'o winaq chupam le tiox. %eng %spa estan adentro de la iglesia. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jas ub'i lele'? %mor jas ub'i lele'? %eng %spa como se llama eso. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. C jas ub'i', jas ub'i' le ixoq le'? %mor jas ub'i', jas ub'i' le ixoq le'? %eng %spa como se llama la mujer. N .... %mor .... %eng %spa .... C a katetz'an ruk' le lo'r? %mor a katetz'an ruk' le lo'r? %eng %spa juegos con el loro. N kinetz'an kalcha'. %mor k-in/etz'an k-at/cha'. %eng %spa juego diga. N la k'ut i dah. %mor la k'u-t i dah. %eng %spa ya viste muchacho. E a katetz'an ruk' e lo'r cha'. %mor a katetz'an ruk' e lo'r cha'. %eng %spa juegas con el loro dice. E chatetz'an ruk' e lo'r'. %mor chatetz'an ruk' e lo'r'. %eng %spa juega con el loro. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa si. E a mas nim e patax. %mor a mas nim e patax. %eng %spa es mas grande el pato. Ca si. = si. %mor si. %eng %spa si. E o re nime lo'r? %mor o re nime lo'r? %eng %spa o es mas grande el loro. N da chah. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho. E nim ee wa'ri'? %mor nim ee wa'ri'? %eng %spa es grande eso. C jawi katpe wi le tior, le patax? %mor jawi katpe wi le tior, le patax? %eng %spa en donde viene el loro, pato. C jawi ka'e wi Emilio. %mor jawi ka'e wi Emilio. %eng %spa en donde va Emilio. N tzokopij kanoq. %mor /tzokopi-j kan-oq. %eng %spa sueltalo. *C1-35 C jas kub'ij la nan? %mor jas kub'ij la nan? %eng %spa que dice tu mama. R e na xel. %mor e na xel. %eng %spa se fue Xela. R e na. %mor e na. %eng %spa se fue. N ra k'ut. %mor ra k'u-t. %eng %spa pues. C a kutij uqab' lor. %mor a kutij uqab' lor. %eng %spa come su mano, el loro. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. C janipa etz'i e k'olik. %mor janipa etz'i e k'olik. %eng %spa cuantos perros hay. N Carlos cha, jorapa tz'i' k'olik cha'. %mor Carlos /cha', jorapa tz'i' /k'o:-l-ik /cha'. %eng %spa Carlos dice, cuantos perros hay. N dah, dah. %mor dah, dah. %eng %spa muchacho, muchacho. C jawi ka'e wi la ch'ich'? %mor jawi ka'e wi la ch'ich'? %eng %spa en donde va el carro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jawi ka'e wi lenaj ch'ich'. %mor jawi ka'e wi lenaj ch'ich'. %eng %spa en donde va el carrito. E jawi kab'e wi le inaj ch'ich' cha'. %mor jawi kab'e wi le inaj ch'ich' cha'. %eng %spa en donde va el carrito dice. E jachin xloq'ow axajab'? %mor jachin xloq'ow axajab'? %eng %spa quien compro tus zapatos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. E jachin xloq'ow axajab'? %mor jachin x-0/loq'-ow a-xajab'? %eng who COMP-3A/buy-FA 2E-shoe. %spa quien compro tu zapato. Ca re nutat. = are intat. %mor are !in-tat. %eng %spa mi papa. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca re nutat. = are intat. %mor are !in-tat. %eng %spa mi papa. E joropa xuya'oh? %mor joropa x-0-u/ya'-oh? %eng who COMP-3A-3E/give-TTV. %spa cuanto le costo. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. E jas kub'an le naja patax? %mor jas kub'an le naja patax? %eng %spa que hace el patito. N ...... %mor ...... %eng %spa ...... E jachin xyow le wari chaweh? %mor jachin xyow le wari chaweh? %eng %spa quien te dio esto. Ca le le mu's. = are le mu's. %mor are le mu's. %eng %spa el ladino. E jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-36 Ca le le mu's. = le le mu's. %mor le le mu's. %eng %spa el ladino. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. E makaxe'jtawib'. %mor makaxe'jtawib'. %eng %spa no te asustes. C akawetam juni kuento. %mor akawetam juni kuento. %eng %spa sabes un cuento. C wekab'ij chech le Carlos. %mor wekab'ij chech le Carlos. %eng %spa digale a Carlos. E mawetamtaj. %mor mawetamtaj. %eng %spa no se. N jas uwach. %mor jas u-wach. %eng %spa que es. E jun kuento cha'. %mor jun kuento cha'. %eng %spa un cuento dice. N ja su', Carlos. %mor j-0-a/su', Carlos. %eng %spa que........ C a xutij, axutijo Carlos? %mor a xutij, axutijo Carlos? %eng %spa come, come Carlos. E jas xutij le patax cha'. %mor jas xutij le patax cha'. %eng %spa a Carlos, que come Carlos. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. R enan. %mor enan. %eng %spa mama. R ma k'o: ta lanan x'e pa si' la. %mor ma /k'o: ta le: a-nan x-0/b'e: pa si' la. %eng %spa no esta se fue hacer le¤a. R a ti dacha. %mor a ti dacha. %eng %spa tu carne dice. R jasach? %mor jasach? %eng %spa que. Ra x'e lanan posi'. %mor x'e lanan posi'. %eng %spa se fue su mama hacer le¤a. R kolawi kolaw. %mor kolawi kolaw. %eng %spa que este. C ketz'an. %mor ketz'an. %eng %spa juega. N ey ma kach'aw ta chu la wa'. %mor ey ma k-0/ch'aw ta chi la wa'. %eng %spa ya no habla. E Carlos, Carlos. %mor Carlos, Carlos. %eng %spa Carlos, Carlos. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho, muchacho. E ja chin xub'anoh la pantalon? %mor ja chin xub'anoh la pantalon? %eng %spa quien hizo tu pantalon. E Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. N ral al pachi kalcha. %mor r-al al pachi k-at/cha'. %eng %spa hijo de .... dice. *C1-37 N dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. E jas kub'an lee patax? %mor jas kub'an lee patax? %eng %spa que hace el pato. N xa kuxej rib', ma kach'aw ta chik. %mor xa k-0-u/xe'j r-ib', ma k-0/ch'aw ta chi-k. %eng %spa tiene miedo, ya no habla. E Carlos, a Carlos. %mor Carlos, a Carlos. %eng %spa CArlos, Carlos. E jas uwach k'u b'an le inaj patax. %mor jas uwach k'u b'an le inaj patax. %eng %spa que es lo que hace el pato. E jas uwach k'utijoh. %mor jas uwach k'utijoh. %eng %spa que es lo que come. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. C jas uwach lele? %mor jas uwach lele? %eng %spa que es eso. Ca tal. = tal. %mor tal. %eng %spa ? C jas ub'i le sant? %mor jas ub'i le sant? %eng %spa como se llama el Santo. N esquipula' kalcha'. %mor esquipula' k-at/cha'. %eng %spa esquipula diga. Ca sipula'. = sipula'. %mor sipula'. %eng %spa esquipula. C esquipula, a utz? %mor esquipula, a utz? %eng %spa esquipula, esta bien. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa m. C ile, le, jas ub'i'. %mor ile, le, jas ub'i'. %eng %spa ese como se llama. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C le le' jas ub'i'. %mor le le' jas ub'i'. %eng %spa ese como se llama. N wetz'ab'al kalcha'. %mor w/etz'an-b'al k-at/cha'. %eng %spa mi juguete diga. Ca tzeb'al'. = wetz'ab'al. %mor *w/etz'an-b'al. %eng %spa mi juguete. C wet'zab'al. %mor wet'zab'al. %eng %spa mi juguete. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C rech le sant. %mor rech le sant. %eng %spa es del santo. Ca rech, le sant. = rech, le sant. %mor r-e-ch, le sant. %eng %spa es del santo. C aje, ile, le' ah. %mor aje, ile, le' ah. %eng %spa asi, y. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C1-38 C ile le, jas ub'i'. %mor ile le, jas ub'i'. %eng %spa ese como se llama. Ca etz'ab'al. = etz'ab'al. %mor /etz'an-b'al. %eng %spa juguete. N etz'ab'al kalcha. %mor /etz'an-b'al k-at/cha'. %eng %spa juguete diga. C wetz'ab'al. %mor wetz'ab'al. %eng %spa mi juguete. Ca huh. = huh. %mor huh. %eng %spa que. C rech le Sant. %mor rech le Sant. %eng %spa es del santo. Ca rech le Sant. = rech le Sant. %mor r-e-ch le Sant. %eng %spa es del santo. C aje y le le. %mor aje y le le. %eng %spa a si y ese. C jas ub'i. %mor jas ub'i. %eng %spa como se llama. C rech le santa. %mor rech le santa. %eng %spa es del santo. C y le cot'zij. %mor y le cot'zij. %eng %spa y el juguete. Ca je', tzi'j. = je' kotz'ija. %mor je' kotz'ija. %eng %spa a si. C a utz kawil le cot'zij? %mor a utz kawil le cot'zij? %eng %spa te gusta la flor. Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa me gusta. C jas uwach le cot'zij le'? %mor jas uwach le cot'zij le'? %eng %spa que clase de flor es. N clawel kalcha'. %mor clawel k-at/cha'. %eng %spa clavel diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N clawel. %mor clawel. %eng %spa clavel. Ca laweltah. = clawel. %mor clawel. %eng %spa es clavel. C ak'opam, pom. %mor ak'opam, pom. %eng %spa tiene adentro pone. C ja, pom. %mor ja, pom. %eng %spa pom. N estoraca kalcha. %mor estoraca k-at/cha'. %eng %spa estorake diga. N ay no ma kach'aw taj. %mor ay no ma k-0/ch'aw ta-j. %eng %spa ay no no hablas. N da chulch'aw panok cha. %mor da ch-at/ch'aw pan-oq /cha'. %eng %spa muchacho platica. Ca nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. *C1-39 N jas sach? %mor jas sach? %eng %spa que es. Ca noj tob'. = noj tob'. %mor noj tob'. %eng %spa ? N jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca noj ja paj. = kuje pa ja'. %mor k-uj/b'e: pa ja'. %eng %spa que en la casa. N kuj'e pa ja'. %mor k-uj/b'e: pa ja'. %eng %spa nos vamos en la casa. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa esta bien. C kat'e paja'? %mor kat'e paja'? %eng %spa te vas en la casa. N da, kin'ek kalcha'. %mor da, k-in/b'e:-ik k-at/cha'. %eng %spa muchacho me voy diga. Ca kin'ek, kin'ek. = kin'ek, kin'ek. %mor k-in/b'e:-ik. %eng %spa me voy. C aa utz', ka e paju. %mor aa utz', ka e paju. %eng %spa esta bien te vas en tu cosa. Ca kinek jah. = kin'e pa jah. %mor k-in/b'e:-!ik *pa jah. %eng %spa me voy en la casa. N kekaxtaj na gawa pa las dos. %mor k-e/k'am-xtaj na qa-wa pa las dos. %eng %spa me vas a traer comida a las dos. Ca jah? m. = jah? m. %mor jah? m. %eng %spa que. N are la re'n. %mor are le a re'n. %eng %spa es el. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N chalchaw upanok. %mor ch-at/ch'aw pan-oq. %eng %spa habla le. Ca ma nteje'n y te y le len. = ma nteje'n y te y le len. %mor ma nteje'n y te y le len. %eng %spa lo llevan cargado. N ja, ta tat. %mor ja, ta tat. %eng %spa que, papacito, papacito. N a xa pawe taj. %mor a xa pa aw-e ta-j. %eng %spa no es tuyo. C jas wach chua le ja. %mor jas wach chua le ja. %eng %spa que es frente a la casa. C jas kub'ij le ak'. %mor jas kub'ij le ak'. %eng %spa que dice la gallina. Ch akak'amkukanoq. %mor akak'amkukanoq. %eng %spa se te queda. Ti kik'amkuwa. %mor kik'amkuwa. %eng %spa lo quiero. Ti chix kulok, chix kulok. %mor chix kulok, chix kulok. %eng %spa sientense sientense. Ti chixkiyalok. %mor chixkiyalok. %eng %spa esten quietos. *C1-40 C le nimaja, kawil le amola. %mor le nimaja, kawil le amola. %eng %spa la casa grande ves las moscas. Chu chucha, xekaj kan. %mor chucha, xekaj kan. %eng %spa chucha, se quedan debajo. Chu chuxe. %mor chuxe. %eng Ca chamon. = chamon. %mor chamon. %eng %spa ? C kesutinik, lee amolo. %mor kesutinik, lee amolo. %eng %spa dan vueltas las moscas. Ca amam, nan jo'. = amam, nan jo'. %mor amam, nan /jo'. %eng %spa mama vamos. N jo. %mor /jo'. %eng %spa vamos. Ca nam jo, jo, jo. = nam jo, jo, jo. %mor nan /jo. %eng %spa mama vamos. C le Carlos karaj ka'epaja'. %mor le Carlos karaj ka'epaja'. %eng %spa Carlos quiere ir a la casa. N si. %mor si. %eng %spa si. C wene utz we karaj. %mor wene utz we karaj. %eng %spa talves esta bien si quiere. C akawaj ka'e paja'. %mor akawaj ka'e paja'. %eng %spa quiere ir en la casa. N da cha da cha. %mor da /cha' da /cha'. %eng %spa muchacho, muchacho. C ka'epaju. %mor ka'epaju. %eng %spa se va en la casa. C kin'ek. %mor kin'ek. %eng %spa me voy. C juh jatb'ah. %mor juh jatb'ah. %eng %spa que, anda pues. Ca jo' pa ju'. = jo' pa ju'. %mor /jo' pa ja'. %eng %spa vamos a la casa. N jo'. %mor /jo'. %eng %spa vamos. Ca arech im pa'y. = wech in. %mor w-e-ch in. %eng %spa mio. C utz wekaraj kek. %mor utz wekaraj kek. %eng %spa esta bien si quiere ir. Ca jo' nan. = jo' nan. %mor /jo' nan. %eng %spa vamos mama. N jo. %mor /jo'. %eng %spa vamos. Ca jo'. = jo'. %mor /jo'. %eng %spa vamos. E akutekut le xumajij le. %mor akutekut le xumajij le. %eng %spa acaba de empezar a trabajar. E chakpuchi. %mor chakpuchi. %eng %spa acerca de. N kute kut, kutene xinwil iwir. %mor kate ku-t, kate ne x-0-inw/il iwir. %eng %spa si pues, lo acabo de ver ayer. *C1-41 E ak'ax achii a Carlos. %mor ak'ax achii a Carlos. %eng %spa te duele la boca Carlos. N da cha', a Carlos cha'. %mor da /cha', a Carlos /cha'. %eng %spa muchacho, Carlos. N a k'ax lachi'. %mor a k'ax le a-chi'. %eng %spa te duele la boca. N k'ax k'ut. %mor k'ax k'u-t. %eng %spa me duele pues. Ca jo pa ja'. = jo pa ja'. %mor /jo pa ja'. %eng %spa vamos mama. N jo'. %mor /jo'. %eng %spa vamos. N ma karaj ta chi wa katzijonik. %mor ma k-0-r/aj ta chi wa k-0/tzij-on-ik. %eng %spa ya no quiere hablar. N a milio. %mor a milio. %eng %spa Emilio. N da cha. %mor da /cha'. %eng %spa muchacho dice. C kat e paja'? %mor kat e paja'? %eng %spa te vas en la casa. E kat ekuk' a Carlos. %mor kat ekuk' a Carlos. %eng %spa te vas con Carlos. N da cha, kat'ek. %mor da /cha', k-at/b'e:-ik. %eng %spa muchacho dice, te vas. Ca kinelik. = kinelik. %mor k-in/el-ik. %eng %spa me voy. N jat b'a le', jat b'a le. %mor /jat b'a le', /jat b'a le. %eng %spa anda pues. Ca nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. N kowixtaj, da cha'. %mor /kowi-xtaj, da /cha'. %eng %spa apurate dice. Ca no. = no. %mor no. %eng %spa no. N kale taj. %mor k-at/b'e: ta-j. %eng %spa no te vas. C akuwaj et'zanem. %mor akuwaj et'zanem. %eng %spa quieres jugar. E akawaj katetz'amikcha'. %mor akawaj katetz'amikcha'. %eng %spa quiere jugar dice. N da cha, a kawaj katetzanik cha? %mor da /cha', a k-0-aw/aj k-at/etz'an-ik /cha'? %eng %spa muchacho dice quieres jugar. N k'ax upanuchi choq' chare'. %mor k'ax u-panuchi' /cha-oq' chi-r-e'. %eng %spa me duele la boca digale. C jachike etz'anem a utz'. %mor jachike etz'anem a utz'. %eng %spa que juego es bonito. C kawiloh? %mor kawiloh? %eng %spa ves. N dah cha' dah. %mor dah /cha' dah. %eng %spa muchacho dice. C akawe tam. %mor akawe tam. %eng %spa sabes. *C1-42 Ch chutirikan a ix k'o chiri. %mor chutirikan a ix k'o chiri. %eng %spa estan aqui. N k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa estamos. C saqarik nan. %mor saqarik nan. %eng %spa buenos dias se¤ora. Ch saqarik. %mor saqarik. %eng %spa buenos dias. N are jun asu't. %mor are jun a-su't. %eng %spa es tu pa¤uelo. Ch are'. %mor are'. %eng %spa es. Ch is k'u le ku'ano le'? %mor is k'u le ku'ano le'? %eng %spa que es lo que hace. N tajen ku'an gravar. %mor /tajin k-0-u/b'an gravar. %eng %spa esta grabando. N tajen kesax b'ik lutzij le a Carlos. %mor /tajin k-0/esa-x b'i-k le u-tzij le a Carlos. %eng %spa estan sacando las palabras de Carlos. Ch e ri naj a Carlos. %mor e ri naj a Carlos. %eng %spa y Carlos. N m, paresa. %mor m, paresa. %eng %spa si eso. N xatpe at taqaj. %mor x-at/pet at taqaj. %eng %spa veniste a la costa. Ch xinpe k'ut. %mor xinpe k'ut. %eng %spa vine pues. N e. %mor e. %eng %spa e. Ch xinpetik. %mor xinpetik. %eng %spa vine. N xatpe wa. %mor x-at/pet wa. %eng %spa veniste pues. Ca jo' nan. = jo' nan. %mor /jo' nan. %eng %spa vamos, mama. N jo'. %mor /jo'. %eng %spa vamos. Ca jo'. = jo'. %mor /jo'. %eng %spa vamos. Ch chijel le nik'aj semilla le. %mor chijel le nik'aj semilla le. %eng %spa esta bonita esas semillas. Ch le ma xu'an a taj. %mor le ma xu'an a taj. %eng %spa no hizo. N da cha', paresa cha. %mor da /cha', paresa /cha'. %eng %spa muchacho dice, por eso. N jaya b'a kanoq linaj taq etz'ab'al che le mu's. %mor /j-0-a/ya' b'a kan-oq le inaj taq /etz'an-b'al che le mu's. %eng %spa anda a dejar los juguetillos al ladino. Ca je'. = je'. %mor je'. %eng %spa que. N a xa kine pa wachoch kalcha. %mor a xa k-in/b'e: pa w-achoch k-at/cha'. %eng %spa es que me voy a la casa diga. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. *C1-43 N jat e cho'qok. %mor /jat e /cha-oq ok. %eng %spa anda a decir. Rat xa b'a kuxej rib' wa. %mor xa b'a kuxej rib' wa. %eng %spa es que tiene miedo. N xa k'ut xane k'ax chak puchi. %mor xa k'ut xane k'ax chak pa u-chi. %eng %spa si pues, es que tiene llaga en la boca. Rat ah. %mor ah. %eng %spa que. N na kuya tam qas mas katzijonik. %mor na k-0-u/ya' tam qas mas k-0/tzij-on-ik. %eng %spa no puede hablar mucho. N da cha. %mor da cha'. %eng %spa muchacho. Ch karaj taj kach'awik. %mor karaj taj kach'awik. %eng %spa no quiere hablar. N karaj taj. %mor k-0-r/aj ta-j. %eng %spa no quiere hablar. N jaya kanoq tat. %mor /j-0-a/ya' kan-oq tat. %eng %spa anda a dejarlo. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N jaya kan chik e. %mor /j-0-a/ya' kan chi-k e. %eng %spa anda a dejar ese pato. N ri lawetz'ab'al jate choqok. %mor ri le aw/etz'an-b'al /jat e /cha'-oqok. %eng %spa aqui esta tu juguete digale. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. N jach'ab'ej. %mor /j-0-a/ch'aw-b'e-j. %eng %spa anda hablarle. N katuk'am b'i la wim kaya kanoq. %mor k-at-u/k'am b'i la wi m k-0-a/ya' kan-oq. %eng %spa te va llevar si no le vas a dejar. N kale k'ut kale pa ja. %mor k-at/b'e: k'u-t k-at/b'e: pa ja. %eng %spa entonces te vas, te vas en la cosa. N jayaxta ku kanoq. %mor /j-0-a/ya'-xtaj ku kan-oq. %eng %spa anda te lo va a recibir. N katinwek'axtaj ku b'ik. %mor k-at-inw/ek'a-xtaj ku b'i-k. %eng %spa y te voy a cargar. N jaya kanoq tat. %mor /j-0-a/ya' kan-oq tat. %eng %spa anda a dejarselo papacito. N ri lawetz'ab'al kalcha. %mor ri le aw/etz'an-b'al k-at/cha'. %eng %spa aqui esta tu juguete digale. N chaya chi kan le jun. %mor ch-0-a/ya' chi kan le jun. %eng %spa le vas a dejar el otro. C la wetz'ab'al. %mor la wetz'ab'al. %eng %spa tu juguete. C jasche kaya lawetz'ab'al chwech in'. %mor jasche kaya lawetz'ab'al chwech in'. %eng %spa porque me das el juguete a mi. C le wetz'ab'al ka'ek ruk' le at, awuk. %mor le wetz'ab'al ka'ek ruk' le at, awuk. %eng %spa el juguete se va ir contigo, contigo. C jawi ka'e wi la ch'ich'. %mor jawi ka'e wi la ch'ich'. %eng %spa en donde va tu carro. *C1-44 N da cha'. %mor da /cha'. %eng %spa muchacha dice. R kach'aw taj. %mor kach'aw taj. %eng %spa no habla. C ka'e pa totaj. %mor ka'e pa totaj. %eng %spa se va en la costa. Chutiratit jas me ri ku'an chawe xa kaxej a wib'. %mor jas me ri ku'an chawe xa kaxej a wib'. %eng %spa que es lo que hace, es que tienes miedo. Rikan Carlos, chaleh'awok, Carlos ena'. %mor Carlos, chaleh'awok, Carlos ena'. %eng %spa Carlos habla, adios Carlos. N a katch'awik? %mor a k-at/ch'aw-ik? %eng %spa vas hablar. Ch kach'awik katcha'. %mor kach'awik katcha'. %eng %spa habla diga. Chutinan chaya b'apanoq letz'ab'al chare'. %mor chaya b'apanoq letz'ab'al chare'. %eng %spa le vas a dar el juguete. Chutinan jaya kanoq ri la wetz'ab'al. %mor jaya kanoq ri la wetz'ab'al. %eng %spa te vas a dejar, el juguete. Chutinan xa kin'ek kalcha'. %mor xa kin'ek kalcha'. %eng %spa es que voy digale. Rikan kaya kanoq pap ya kujek. %mor kaya kanoq pap ya kujek. %eng %spa anda a dejarlo es que nos vamos. N kin'e pa ja' kalcha'. %mor k-in/b'e: pa ja' k-at/cha'. %eng %spa me voy en la casa diga. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C no, chwech le at. %mor no, chwech le at. %eng %spa no, es tuyo. E awech at cha'. %mor awech at cha'. %eng %spa es tuyo dice. E kuya chawech cha'. %mor kuya chawech cha'. %eng %spa te va a dejar. C awech at. %mor awech at. %eng %spa es tuyo. Ca wech in. = wech in. %mor w-e-ch in. %eng %spa es mio. E kusipaj chawech cha. %mor kusipaj chawech cha. %eng %spa te lo va a regalar dice. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa no. E k'amtaj? %mor k'amtaj? %eng %spa no, lo recibes. Ca kin'ek. = kin'ek. %mor k-in/b'e:-ik. %eng %spa lo recibo. C kintzib'aj chawech. %mor kintzib'aj chawech. %eng %spa te lo regalo. N kusipaj chawech cha'. %mor k-0-u/sipa-j chi-aw-e-ch /cha'. %eng %spa te lo regala dice. C a utz kawil le ch'ich'. %mor a utz kawil le ch'ich'. %eng %spa te gusta el juguete. N utz kalcha'. %mor utz k-at/cha'. %eng %spa me gusta diga. *C1-45 Ch ma karaj ta wa'. %mor ma karaj ta wa'. %eng %spa no quiere creo. E paresa, kakixik. %mor paresa, kakixik. %eng %spa por esa lo llaman. C a si, talvez utz. %mor a si, talvez utz. %eng %spa a si talves esta bien. Rikan ya xk'is wale'. %mor ya xk'is wale'. %eng %spa ya se termino. E karaj na'. %mor karaj na'. %eng %spa todavia falta. C karaj jub'iq. %mor karaj jub'iq. %eng %spa todavia un poco. C no quince, diez. %mor no quince, diez. %eng %spa no 15, 10. C utz we Carlos ka'e pa ja'. %mor utz we Carlos ka'e pa ja'. %eng %spa esta bien si Carlos se va a la casa. R jas kuche ma kitzukuj le winaq. %mor jas kuche ma kitzukuj le winaq. %eng %spa porque no buscan a las personas. E jah. %mor jah. %eng %spa que. R jas kuche ma kitzukuj. %mor jas kuche ma kitzukuj. %eng %spa porque no buscan. E es que kamaja k'isik luwach le cinta. %mor es que kamaja k'isik luwach le cinta. %eng %spa es todavia no termina la cinta. E le jun lado ya xk'isik. %mor le jun lado ya xk'isik. %eng %spa el un lado ya se termino. E o la jun maja kak'isik. %mor o la jun maja kak'isik. %eng %spa y el otro todavia falta. C utz we koj tzalij pa viernes chile. %mor utz we koj tzalij pa viernes chile. %eng %spa esta bien si regresamos el viernes. N entre ocho dias? %mor entre ocho dias? %eng %spa entre 8 dias. C huhuh, pa ocho dias. %mor huhuh, pa ocho dias. %eng %spa que en ocho dias. Ca nan k'ut nan jo kut. = nan k'ut nan jo kut. %mor nan k'u-t nan /jo ku-t. %eng %spa vamos pues mama. N pero ikem chiri'. %mor pero ikem chiri'. %eng %spa pero sera abajo. E pa jah. %mor pa jah. %eng %spa en la casa. N je, je we kach'awik. %mor je, je we k-0/ch'aw-ik. %eng %spa si, si habla. N je b'ik kach'aw. %mor je b'ik k-0/ch'aw. %eng %spa si habla. E no talvez kach'awik. %mor no talvez k-0/ch'aw-ik. %eng %spa talves habla. E wene ma kuxe'j xe rib' chik. %mor wene ma k-0-u/xe'j xe r-ib' chi-k. %eng %spa talves ya no tiene miedo. N je, wene ma kach'awik. %mor je, wene ma k-0/ch'aw-ik. %eng %spa si peor si no habla. C es que poco a poco. %mor es que poco a poco. %eng %spa es que poco a poco. *C1-46 C utz' Carlos, b'ay. %mor utz' Carlos, b'ay. %eng %spa esta bien Carlos. *xk'is le cinta C-1.