*C13 - A Carlos

*Age 3;6.10
*No. of utterances 314
*MLU 2.98

*C13-1
Ca o taj.
 = k'o: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
C k'o taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
P k'o taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
Ca taj a'.
 = k'o taj e'.
 %mor /*k'o: ta-j e'.
 %eng
 %spa no hay.
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa m.
P iya' jas ka'anoh.
 %mor iya' jas k-0-a/b'an-oh.
 %eng
 %spa no que hace.
Ca olik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa hay.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que?
P jachin e k'o: pa jah?
 %mor jachin e /k'o: pa jah?
 %eng
 %spa quien esta en la casa?
Ca nan, xul e pelipe, le'.
 = nan, xul e pelipe, le'.
 %mor nan, x-0/ul e pelipe, le'.
 %eng
 %spa mama ya llego Felipe el.
C jachin saqirik.
 %mor jachin /saq-ir-ik.
 %eng
 %spa quien, ya amanecio.
N saqirik.
 %mor /saq-ir-ik.
 %eng
 %spa amanecio.
P a ixk'o:lik?
 %mor a ix/k'o:-l-ik?
 %eng
 %spa estan.
N ujk'o:lik.
 %mor uj/k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa estamos.
N chixokuloq.
 %mor ch-ix/ok-ul-oq.
 %eng
 %spa entren.
N o utz kixk'uje chuwa ja.
 %mor o utz k-ix/k'uje chi-u-wa ja.
 %eng
 %spa o es bueno en el patio.
N wene sib' chiwe.
 %mor wene sib' chi-w-e.
 %eng
 %spa hay humo.
P sab'er, jawii kujk'uje wi a Carlos.
 %mor sab'er, jawii k-uj/k'uje wi a Carlos.
 %eng
 %spa saber donde vamos a estar Carlos.
Ca jo chuwaj pa jah.
 = jo chuwa jah pa jah.
 %mor /jo chi-u-wa jah pa jah.
 %eng
 %spa vamos en el patio, en la casa.
P pa jah.
 %mor pa jah.
 %eng
 %spa en la casa.
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa m.
P utz b'a la.
 %mor utz b'a la.
 %eng
 %spa esta bien.
N utz b'a la chiri kacha la pedro.
 %mor utz b'a la chiri k-0/cha' le: a pedro.
 %eng
 %spa es bueno aqui dice el Pedro.
Ca ach e k'o: chila'.
 = jas uwach e k'o: chila.
 %mor jas *u-wach e /k'o: chila.
 %eng
 %spa que es lo que esta alli.
P kach'ab'oh.
 %mor k-0-a/ch'ab'-oh.
 %eng
 %spa lo sabe.
Ca ch'ob' taj.
 = ma kinch'ob' taj.
 %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j.
 %eng
 %spa no lo se.
C lenaj jun lamet.
 %mor le: inaj jun lamet.
 %eng
 %spa es una botella.
P le chawilampe.
 %mor le ch-aw/il-a mpe.
 %eng
 %spa mira.
*C13-2
Ca iy.
 = iy.
 %mor iy.
 %eng
 %spa si.
P leche k'o: chupam.
 %mor leche /k'o: chi-u-pam.
 %eng
 %spa el que esta adentro es leche.
Ca iy.
 = iy.
 %mor iy.
 %eng
 %spa si.
C jas k'o: chupam Carlos.
 %mor jas /k'o: chupam Carlos.
 %eng
 %spa que esta adentro Carlos.
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa el.
Rik matixo.
 %mor ma-0-a/tix-o.
 %eng
 %spa no lo ciega.
N matzoqopij.
 %mor m-0-a/tzoqopi-j.
 %eng
 %spa no lo suelta.
Ca ja pek.
 = chajaqa impe'.
 %mor *ch-0-a/jaq-a impe'.
 %eng
 %spa abra.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
C chak'ut che luna, che la nan.
 %mor ch-0-a/k'ut-*u che luna, che le: a-nan.
 %eng
 %spa ense¤a a su a su mama.
P chak'utu pan chuwa la nan cha.
 %mor ch-0-a/k'ut-u pan chi-u-wa le: a-nan /cha'.
 %eng
 %spa ense¤a a su mama.
Ca naneh.
 = naneh.
 %mor naneh.
 %eng
 %spa ah no.
N atzijom k'ut e'.
 %mor 0-a/tzij-om k'u-t e'.
 %eng
 %spa y lo ha encendido.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
N atzijom puch.
 %mor 0-a/tzij-om pu-ch.
 %eng
 %spa lo ha encendido.
P no', tzijom taj.
 %mor no', /tzij-om ta-j.
 %eng
 %spa no no lo ha encendido.
P jasche?
 %mor jasche?
 %eng
 %spa porque?
N jas k'u wach wa le ri'.
 %mor jas k'u u-wach wa le ri'.
 %eng
 %spa que es este.
C jas k'o: chupam chata charech.
 %mor jas /k'o: chi-u-pam ch-0-a/ta' chi-r-e-ch.
 %eng
 %spa que esta adentro, pregunta a el.
N jas k'u wach, jas uwach e k'o chupam?
 %mor jas k'u u-wach, jas u-wach e /k'o chi-u-pam?
 %eng
 %spa que es, que es lo que esta adentro?
Ca jah?
 = jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que?
P jas uwach e k'o chupam cha.
 %mor jas u-wach e /k'o chi-u-pam /cha.
 %eng
 %spa que es lo que esta adentro.
C kach'ob' jas uwach k'o: chupam.
 %mor k-0-a/ch'ob' jas u-wach /k'o: chi-u-pam.
 %eng
 %spa lo sabre que es lo que esta adentro.
C Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa Carlos.
N da cha.
 %mor da /cha.
 %eng
 %spa usted.
C chaya chare le a Lu.
 %mor ch-0-a/ya' chare le a Lu.
 %eng
 %spa dale al Pedro.
N ay Dios, pedro le.
 %mor ay Dios, pedro le.
 %eng
 %spa ay Dios, Pedro el.
*C13-3
P b'ay chokuloq.
 %mor b'ay ch/ok-ul-oq.
 %eng
 %spa que entra.
Rat ixkeb' ix pedro le.
 %mor ixkeb' ix pedro le.
 %eng
 %spa los 2 ud. Pedro.
C ah je.
 %mor ah je.
 %eng
 %spa ah si.
Rat ah pedro le jun, pedro le jun.
 %mor ah pedro le jun, pedro le jun.
 %eng
 %spa ah Pedro este, Pedro es este.
Rat xix kub'e ta pan chila le.
 %mor x-ix/kub'e ta pan chila le.
 %eng
 %spa porque no se sentaron alli.
Ra kix kub'e la chila le.
 %mor k-ix/kub'e la chila le.
 %eng
 %spa van a sentar alli.
C ah k'o junu tun.
 %mor ah /k'o jun nu-tun.
 %eng
 %spa no tengo una silla.
P a utz a Carlos?
 %mor a utz a Carlos?
 %eng
 %spa es bueno Carlos.
Rat ixkeb' ix pedro le.
 %mor ixkeb' ix pedro le.
 %eng
 %spa uds. 2 uds. Pedro.
Ca jah?
 = jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
P aya le pach.
 %mor aya le pach.
 %eng
 %spa ya esta los padres.
Rat noj maja'.
 %mor noj maja'.
 %eng
 %spa no todavia no.
Ra chatzijona k'ut a Carlos.
 %mor ch-at/tzijon-a k'u-t a Carlos.
 %eng
 %spa habla pues Carlos.
Rat tene pache k'o chuwi q'aqe.
 %mor tene pache /k'o chi-u-wi q'aqe.
 %eng
 %spa los paches esta sobre el fuego.
P b'ay a las doce chi k'ute.
 %mor b'ay a las doce chi k'ute.
 %eng
 %spa y ya son las 12.
Rat ja?
 %mor ja?
 %eng
 %spa que.
P a las doce chik.
 %mor a las doce chik.
 %eng
 %spa ya son las 12.
Rat xaq kab'ij.
 %mor xaq k-0-a/b'i:-j.
 %eng
 %spa mentira.
P m.
 %mor m.
 %eng
 %spa m.
Ra jasa hora.
 %mor jasa hora.
 %eng
 %spa que hora es.
Rat juxil karaj wa, juxil.
 %mor juxil k-0-r/a:j wa, juxil.
 %eng
 %spa falta un poquito, un poquito.
Ca we in e jun e', we ta 'in.
 = we in e jun e', ma we ta in.
 %mor w-e in e jun e', ma w-e ta in.
 %eng
 %spa es mio ese, no es mio.
N qana uy, kukoj e pelipe.
 %mor /qana uy, k-0-u/koj e pelipe.
 %eng
 %spa espera, va a poner el Felipe.
Ca m, we ta 'in.
 = ma we ta in.
 %mor ma w-e ta in.
 %eng
 %spa no es mio.
N jun peya laj ak'al.
 %mor jun peya laj ak'al.
 %eng
 %spa un ni¤o feo.
*C13-4
Rat tzin kuya ta lu palaj.
 %mor tzin k-0-u/ya' ta le: u-palaj.
 %eng
 %spa no lo da su cara.
Rat ri jun aka'l.
 %mor ri jun aka'l.
 %eng
 %spa este ni¤o.
Ra kaya ku kana wetz'ab'al.
 %mor k-0-a/ya' ku kan aw/etz'a-b'al.
 %eng
 %spa lo van a dar un tu juguete.
Ra laj Juana le'.
 %mor laj Juana le'.
 %eng
 %spa la Juana.
Ca kuloq a Pedro.
 = kuloq a Pedro.
 %mor *ch-*at/kul-oq a Pedro.
 %eng
 %spa sientese Pedro.
P jah.
 %mor jah.
 %eng
 %spa que.
Ca kuloq.
 = kuloq.
 %mor *ch-*at/kul-oq.
 %eng
 %spa sientase.
Rat jayaxtaj chare.
 %mor /j-0-a/ya'-xtaj chare.
 %eng
 %spa anda a dejar a el.
N chaya che la pelipe.
 %mor ch-0-a/ya' che le: a pelipe.
 %eng
 %spa deja a Felipe.
C maltiox.
 %mor maltiox.
 %eng
 %spa gracias.
Rat xa kate kaya chuka la.
 %mor xa kate k-0-a/ya' chuka la.
 %eng
 %spa despues lo va a dejar.
Rat le jun kaxon.
 %mor le jun kaxon.
 %eng
 %spa en el cajon.
C tiox chawech.
 %mor tiox chawech.
 %eng
 %spa gracias.
P jawii xatpe wi a Carlos.
 %mor jawii x-at/pet wi a Carlos.
 %eng
 %spa donde vino Carlos.
Ca taj.
 = ma in k'o taj.
 %mor *ma *in /*k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no estoy.
P mat k'o ta ya miyer?
 %mor ma at /k'o: ta ya miyer?
 %eng
 %spa porque no esta hace un rato?
Ca k'o: taj.
 = in k'o taj.
 %mor in /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no estoy.
P jawi xatpe wih.
 %mor jawi x-at/pet wih.
 %eng
 %spa donde vino.
Rat ximpe na pa wanya kacha.
 %mor x-in/pet na pa wanya k-0/cha'.
 %eng
 %spa vine a ba¤ar diga.
Ca impe na pa way.
 = ximpe na pa wanya.
 %mor x-in/pet na pa wanya.
 %eng
 %spa vine a ba¤ar.
P iya, jasche ma xakoj ta laxajab' e.
 %mor iya, jasche ma x-0-a/koj ta le: a-xajab' e.
 %eng
 %spa si, porque no lo puso sus zapatos.
Ca inkoj taj.
 = ma xinkoj taj.
 %mor *ma *x-0-in/koj ta-j.
 %eng
 %spa no lo use.
P ah tzilob' chi jutija waqan.
 %mor ah tzilob' chi jutija waqan.
 %eng
 %spa y se va a poner otra vez tus.
P kawil jun etzab'al le, Carlos.
 %mor k-0-aw/il jun /etza-b'al le, Carlos.
 %eng
 %spa pies sucios, lo mira un juguete.
P ay impe le junaj aq e.
 %mor ay impe le jun-aj aq e.
 %eng
 %spa Carlos, mira al coche.
*C13-5
Ca i.
 = i.
 %mor i.
 %eng
 %spa i.
C uy jas uwach.
 %mor uy jas uwach.
 %eng
 %spa que es.
P jawii xpe wih?
 %mor jawii x-0/pet wih?
 %eng
 %spa donde vino?
C jawii xpe wi'.
 %mor jawii x-0/pet wi'.
 %eng
 %spa donde vino.
Ca una chi 'ut.
 = chana chi k'ut.
 %mor *ch-0-#a/b'an-a chi k'u-t.
 %eng
 %spa haga otra vez.
P xana jela le.
 %mor xana jela le.
 %eng
 %spa haga alli.
P xpe chuwa je ale.
 %mor x-0/pet chi-u-wa je ale.
 %eng
 %spa vino en el patio el.
Ca i ano chi 'ut.
 = chana chi k'ut.
 %mor *ch-0-a/b'an-a chi k'u-t.
 %eng
 %spa hagala.
P chawila mpe panoq e.
 %mor ch-0-aw/il-a mpe pan-oq e.
 %eng
 %spa mira.
P kuya ka'an chi k'ula ri.
 %mor k-0-u/ya' k-0-a/b'an chi k'ula ri.
 %eng
 %spa se puede hacer este.
C jawi ay.
 %mor jawi ay.
 %eng
 %spa donde.
P jas uwach' a Carlos.
 %mor jas uwach' a Carlos.
 %eng
 %spa que es Carlos.
Ca taj.
 = k'o taj.
 %mor /*k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
P jas uwach?
 %mor jas uwach?
 %eng
 %spa que es?
Ca taj kub'al leche'.
 = n k'o: taj kunub'al le leche.
 %mor *n /*k'o: ta-j /kunu-b'al *le leche.
 %eng
 %spa no tiene remedio el leche.
P jah.
 %mor jah.
 %eng
 %spa que.
Ca leche' ut.
 = leche k'ut.
 %mor leche k'u-t.
 %eng
 %spa si es leche.
Rat jas le kub'ij?
 %mor jas le kub'ij?
 %eng
 %spa que dice?
Ra xk'anataj ne b'ik.
 %mor x-0/k'am-taj ne b'i-k.
 %eng COMP-3A/carry-P2 EMPH away-T.
 %spa ya lo llevaron.
Rat jachin e xk'amowik.
 %mor jachin e x-0/k'am-ow-ik.
 %eng who EMPH COMP-3A/carry-AP-TIV.
 %spa quien lo llevo.
Ra al kulax.
 %mor al kulax.
 %eng
 %spa la Nicolasa.
N mixk'o: ta ya'a.
 %mor mix/k'o: ta ya'a.
 %eng
 %spa cuando no estan.
Ra umiyal a tuq'an.
 %mor umiyal a tuq'an.
 %eng
 %spa la hija de.
Rat eh.
 %mor eh.
 %eng
 %spa eh.
Ra una venticinea.
 %mor una venticinea.
 %eng
 %spa 1.25
C ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa ay.
*C13-6
P kach'ob'oh jas uwach e ri'ri'.
 %mor k-0-a/ch'ob'-oh jas u-wach e ri'ri'.
 %eng
 %spa lo sabe que es este.
Ca ch'ob' taj.
 = ma kinch'ob' taj.
 %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j.
 %eng
 %spa no lo se.
Ca chob' taj.
 = ma kinch'ob' taj.
 %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j.
 %eng
 %spa no lo se.
P chaxutuj k'ut e, jas uwach?
 %mor ch-0-a/xutu-j k'u-t e, jas u-wach?
 %eng
 %spa sopla pues, que es.
Ca in chik.
 = in chik.
 %mor in chik.
 %eng
 %spa ahora yo.
P chikaj ka'an wub'ik.
 %mor chikaj ka'an wub'ik.
 %eng
 %spa arriba lo hace.
Ra inaj taq luz.
 %mor inaj taq luz.
 %eng
 %spa unos luces.
C chachapo.
 %mor ch-0-a/chap-o.
 %eng
 %spa lo agarra.
Ca aya chi 'ut.
 = chaya chi k'ut.
 %mor *ch-0-a/ya' chi k'u-t.
 %eng
 %spa deja pues.
Rat jachin k'ule jun ak'ale.
 %mor jachin k'ule jun ak'ale.
 %eng
 %spa quien es ese ni¤o.
Ra ay laj jun kana ta tike.
 %mor ay laj jun kana ta tike.
 %eng
 %spa camina despacio.
Rat jachin k'ule junaj alile.
 %mor jachin k'ule junaj alile.
 %eng
 %spa quien es esa ni¤a.
N ral al mariy.
 %mor ral al mariy.
 %eng
 %spa la hija de la Maria.
Ra ral al Mariy.
 %mor ral al Mariy.
 %eng
 %spa la hija de la Maria.
Rat uy.
 %mor uy.
 %eng
 %spa uy.
C uy chachapo.
 %mor uy chachapo.
 %eng
 %spa lo sabe.
P jachapa la.
 %mor j-0-a/chap-a la.
 %eng
 %spa anda agarrar.
Ca ek, ek.
 = x'ek, x'ek.
 %mor *x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa se fue, se fue.
C ah xek.
 %mor ah x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa se fue.
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa ay.
C jun.
 %mor jun.
 %eng
 %spa un.
Ca jun nima pelota.
 = jun nima pelota.
 %mor jun nima pelota.
 %eng
 %spa una pelota grande.
P jas uk', la tel xajab'.
 %mor jas uk', la tel xajab'.
 %eng
 %spa como se llama el zapato roto.
Ca in chik b'ay.
 = in chik b'ay.
 %mor in chi-k b'ay.
 %eng
 %spa ahora yo.
P inb'ay chaxut'uj k'ute, ko.
 %mor inb'ay chaxut'uj k'ute, ko.
 %eng
 %spa ahora yo, esta.
C xek, kapetik, ya kapetik, kapetik.
 %mor xek, kapetik, ya kapetik, kapetik.
 %eng
 %spa se fue, va venir, ya va venir.
*C13-7
P le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa el.
C le' uy.
 %mor le' uy.
 %eng
 %spa el.
P le keb'e.
 %mor le keb'e.
 %eng
 %spa los 2.
C le keb'e.
 %mor le keb'e.
 %eng
 %spa los 2.
P k'o:like', le'.
 %mor k'o:like', le'.
 %eng
 %spa hay.
Ca ikeb'.
 = ikeb'.
 %mor ikeb'.
 %eng
 %spa 2.
P k'o: le jun.
 %mor k'o: le jun.
 %eng
 %spa hay uno.
Ca jun.
 = jun.
 %mor jun.
 %eng
 %spa 1.
C xchupika.
 %mor xchupika.
 %eng
 %spa se apago.
P le, le, le.
 %mor le, le, le.
 %eng
 %spa el, el, el.
Ca maja'.
 = maja'.
 %mor maja'.
 %eng
 %spa falta.
P chikaj ka'an wulo.
 %mor chi-kaj k-0-a/b'an wulo.
 %eng
 %spa arriba lo va hacer.
P je ka'ana le.
 %mor je k-0-a/b'an-a le.
 %eng
 %spa asi lo va.
P cha kapaqe chikaj.
 %mor cha k-0/paqe chi-kaj.
 %eng
 %spa hacer va a subir.
C le, le, le, chikaj, ay x'ek.
 %mor le, le, le, chikaj, ay x'ek.
 %eng
 %spa el, el arriba ay se fue.
N jo' cha'.
 %mor /jo' /cha'.
 %eng
 %spa vamos.
P jas ka'anoh?
 %mor jas k-0-a/b'an-oh?
 %eng
 %spa que hace?
Ca k'o: taj.
 = k'o: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
Ca k'o: taj.
 = k'o: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
C k'o:lik, a kach'ob'jas lub'i le june'.
 %mor k'o:lik, a kach'ob'jas lub'i le june'.
 %eng
 %spa hay, lo sabe como se llama este.
P kach'ob'o jas lub'i le ri' cha'.
 %mor k-0-a/ch'ob'-o jas le: u-b'i le ri' /cha'.
 %eng
 %spa lo sabe como se llama este?
Ra e pala powi.
 %mor e pala powi.
 %eng
 %spa se fue en el sombrero.
P a utz?
 %mor a utz?
 %eng
 %spa es bueno.
Ca utz.
 = utz.
 %mor utz.
 %eng
 %spa bueno.
Ra karaj ta chik, karaj ta ya le jun a.
 %mor karaj ta chik, karaj ta ya le jun a.
 %eng
 %spa ya no quiere, ya no quiere.
Ra Carlos le kach'a ya.
 %mor Carlos le k-0/ch'a ya.
 %eng
 %spa el Carlos dice.
*C13-8
Ca oy, k'o: ta chik e'.
 = oy, k'o: ta chik e'.
 %mor oy, /k'o: ta chi-k e'.
 %eng
 %spa oy oy que ya no hay que, que.
Ca che la'.
 = jasche la'.
 %mor jasche la'.
 %eng
 %spa porque el.
P chana jun nim, jun nim xaq jun.
 %mor ch-0-a/b'an-a jun nim, jun nim xaq jun.
 %eng
 %spa haga un grande, grande solo.
P ka'an chare, jun nim.
 %mor k-0-a/b'an chare, jun nim.
 %eng
 %spa uno lo va hacer un grande.
C jun nim, jun nama b'urb'uja, jun mam.
 %mor jun nim, jun nama b'urb'uja, jun mam.
 %eng
 %spa un grande, una gran.
C ah je'.
 %mor ah je'.
 %eng
 %spa burbuja, grande, ah si.
Ca ay, taqe luz, ay ay.
 = ay, taqe luz, ay ay.
 %mor ay, taqe luz, ay ay.
 %eng
 %spa ay, luces, ay.
Rat malay, xinxe'j wib' charech junaj.
 %mor malay, x-0-in/xe'j w-ib' chi-r-e-ch jun naj.
 %eng
 %spa ah, me asuste cuando.
Rat ak'al i.
 %mor ak'al i.
 %eng
 %spa lo mire a este ni¤o.
C xe pa le wantan.
 %mor x-0/b'e: pa le wantan.
 %eng
 %spa salio en la ventana.
P x'e pa le wantana le.
 %mor x'e pa le wantana le.
 %eng
 %spa se fue en la ventana.
C xe pa le wantan.
 %mor xe pa le wantan.
 %eng
 %spa se fue en la ventana.
P le, xel b'ik, x'ek.
 %mor le, x-0/el b'i-k, x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa el se salio, se fue.
C ah, xel b'ik.
 %mor ah, xel b'ik.
 %eng
 %spa ah se salio.
Ra xuseq'ij rib'.
 %mor x-0-u/seq'i-j r-ib'.
 %eng
 %spa llamo a los otros.
P xel b'i le jun.
 %mor x-0/el b'i le jun.
 %eng
 %spa se salio el otro.
Ra e, laje jun e, xopan ka jetaq ale.
 %mor e, laje jun e, x-0/opan ka jetaq ale.
 %eng
 %spa el otro, llego en los.
C ko, kachup ah, k'o taj.
 %mor ko, k-0/chup ah, /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa esta lo va apagar ah no hay.
Ca ja' cha', ay.
 = ja' cha', ay.
 %mor ja' /cha', ay.
 %eng
 %spa solo.
P chana jun nim.
 %mor ch-0-a/b'an-a jun nim.
 %eng
 %spa haga un grande.
Ca jun nim.
 = jun nim.
 %mor jun nim.
 %eng
 %spa grande.
P k'o: jun nim ka'ano.
 %mor k'o: jun nim ka'ano.
 %eng
 %spa hay grande lo va hacer.
Ca ay le', ay qalaj ta chi kab'ek.
 = ma qalaj ta chik kab'ek.
 %mor *ma qalaj ta chi-k k-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa ya no se mira cuande se va.
Ca Te'l, awaja le le'le'.
 = Te'l, a kawaj a le le.
 %mor Te'l, a *k-0-aw/aj a le le.
 %eng
 %spa Candelaria, lo quiere ese.
Ra waj a le le'.
 = a kawaj a lele.
 %mor a kawaj a lele.
 %eng
 %spa lo quiere ese.
Ra ay, tzaq a Carlos waral.
 %mor ay, tzaq a Carlos waral.
 %eng
 %spa se cayo el Carlos aqui.
*C13-9
Ca awaj ale le'.
 = a kawaj a lele'.
 %mor *a k-0-aw/aj a lele'.
 %eng
 %spa lo quiere ese?
C kinan jun nim.
 %mor kinan jun nim.
 %eng
 %spa voy hacer un grande.
Ca Te'l, a'aj alele'.
 = a kawaj a le le'.
 %mor *a *k-0-aw-aj a le le'.
 %eng
 %spa lo quiere ese.
Ra tawen.
 %mor tawen.
 %eng
 %spa esta bien.
C kinan jun nim.
 %mor kinan jun nim.
 %eng
 %spa voy hacer un grande.
P kawilo, ka'an jun nim cha.
 %mor kawilo, ka'an jun nim cha.
 %eng
 %spa lo mira lo va hacer grande.
C kin nim, a utz kinan jun nim.
 %mor kin nim, a utz kinan jun nim.
 %eng
 %spa lo mira, es bueno voy hacer grande.
Ca no'.
 = no'.
 %mor no'.
 %eng
 %spa no.
P chawilampe qajoq.
 %mor chawilampe qajoq.
 %eng
 %spa mira abajo.
C chawila.
 %mor chawila.
 %eng
 %spa mira.
P ah, x'ek.
 %mor ah, x'ek.
 %eng
 %spa ah se fue.
Ra ay, xa jaron.
 %mor ay, xa jaron.
 %eng
 %spa ay solo agua.
Rat xa jaron k'o: chupam.
 %mor xa jaron k'o: chupam.
 %eng
 %spa solo agua esta adentro.
Ra xa k'ut.
 %mor xa k'ut.
 %eng
 %spa si.
Rat xa q'eq k'o: chupam.
 %mor xa q'eq /k'o: chi-u-pam.
 %eng
 %spa es jabon esta adentro.
Ca chapa la 'ut.
 = chachapa la k'ut.
 %mor *ch-0-*a/chap-a la k'ut.
 %eng
 %spa agarra pues.
Ra le, la k'ut xa q'eqe'.
 %mor le, la k'ut xa q'eqe'.
 %eng
 %spa el la vio es jabon.
Rat are kaya wa le Pedra chare.
 %mor are kaya wa le Pedra chare.
 %eng
 %spa es ese el que lo da Pedro a.
Ca a ke pa la le jun.
 = a ke pu la le jun.
 %mor a k-e pu la le jun.
 %eng
 %spa es de nosotros ese.
Ca le jun, le' le'.
 = le jun, le' le'.
 %mor le jun, le' le'.
 %eng
 %spa un, el el.
Ra sa chike', xel b'i le jun.
 %mor sa chike', xel b'i le jun.
 %eng
 %spa se se salio el otro.
Ra ukojol le wantan ix.
 %mor ukojol le wantan ix.
 %eng
 %spa hijo de ventana.
P ay, ka'e la le jun chike.
 %mor ay, ka'e la le jun chike.
 %eng
 %spa ay se va el otro.
C x'ek, chaya chare le a Lu'.
 %mor x-0/b'e:-ik, ch-0-a/ya' chare le a Lu'.
 %eng
 %spa se fue, dale al Pedro.
Ca jatoqo chik.
 = chatoqo chik.
 %mor ch-0-a/toq-o chi-k.
 %eng
 %spa hagalo otra vez.
P weno qana, qana jun nim, lel, pele.
 %mor weno qana, qana jun nim, lel, pele.
 %eng
 %spa bueno espera, hagamos grande el mira.
*C13-10
P jas chare ka'anik.
 %mor jas chare ka'anik.
 %eng
 %spa para que se hace.
Ra nik, q'aqari chuwa q'iij'.
 %mor nik, q'aqari chuwa q'iij'.
 %eng
 %spa saber ya se puso colorado por el calor.
P qanampena, qanampena.
 %mor qanampena, qanampena.
 %eng
 %spa espera, espera.
P kaqan jun nim qanampena.
 %mor kaqan jun nim qanampena.
 %eng
 %spa vamos hacer grande, espera.
P qanampena.
 %mor qanampena.
 %eng
 %spa espera.
Ra u ah xa xchupik.
 %mor u ah xa xchupik.
 %eng
 %spa se apago.
P ka, ka, kawiyej na kaqatzopij.
 %mor ka, ka, kawiyej na kaqatzopij.
 %eng
 %spa espera vamos a saltar.
P b'ik cha ka'ek.
 %mor b'ik cha ka'ek.
 %eng
 %spa para que se va.
Ra ka'an ta k'ut a Carlos.
 %mor ka'an ta k'ut a Carlos.
 %eng
 %spa no lo haga Carlos.
Ra k'olik, ay.
 %mor k'olik, ay.
 %eng
 %spa hay.
P le, le, le, le.
 %mor le, le, le, le.
 %eng
 %spa el, el, el, el.
Ca inaj pelota.
 = inaj pelota.
 %mor inaj pelota.
 %eng
 %spa una pelota.
Ra xane inaj pelota.
 %mor xane inaj pelota.
 %eng
 %spa solo una pelota.
P chana impe jun awe.
 %mor chana impe jun awe.
 %eng
 %spa haga uno de ud.
P le nim b'ay.
 %mor le nim b'ay.
 %eng
 %spa grande.
Ca ay, ay e pa nuwach.
 = x'ek pa nuwach.
 %mor ay *x-0/b'e-*ik pa nu-wach.
 %eng
 %spa se fue en mi ojo.
C nojim.
 %mor nojim.
 %eng
 %spa despacio.
P nojimal kaxut'uje.
 %mor nojimal kaxut'uje.
 %eng
 %spa va a soplar despacio.
C ah k'o:lik, k'o:lik, k'o:lik.
 %mor ah k'o:lik, k'o:lik, k'o:lik.
 %eng
 %spa esta, esta, esta.
P k'o:lik.
 %mor k'o:lik.
 %eng
 %spa esta.
C xtzaq, tzaqik.
 %mor xtzaq, tzaqik.
 %eng
 %spa se cayo, se cayo.
P ay chiri'.
 %mor ay chiri'.
 %eng
 %spa aqui.
C wile'.
 %mor wile'.
 %eng
 %spa donde.
P ah k'o:like.
 %mor ah k'o:like.
 %eng
 %spa esta.
C k'o:like.
 %mor k'o:like.
 %eng
 %spa esta.
P le', le', le, le.
 %mor le', le', le, le.
 %eng
 %spa el, el, el.
*C13-11
Ca ay, ek.
 = x'ek.
 %mor ay *x-0/b'e-ik.
 %eng
 %spa se fue.
C a k'o:lik, a k'o:lik.
 %mor a k'o:lik, a k'o:lik.
 %eng
 %spa esta, esta, esta.
P konale, konale, kona.
 %mor konale, konale, kona.
 %eng
 %spa esta, esta.
P nojim kaxut'uj, kol xa katzaq.
 %mor nojim kaxut'uj, kol xa katzaq.
 %eng
 %spa despacio va saltar, si va caer.
P chirij a waqan, nojima chike'.
 %mor chirij a waqan, nojima chike'.
 %eng
 %spa atras de tus pies, ya esta lleno.
Ca oy oy k'o: jun.
 = oy oy k'o: jun.
 %mor oy oy /k'o: jun.
 %eng
 %spa que, que, hay uno.
C jawii xe wih.
 %mor jawii x-0/b'e: wi-h.
 %eng
 %spa donde se fue.
Ca e pa le jun kuwetah.
 = x'e pa le jun kuweta.
 %mor *x-0/b'e: pa le jun kuweta.
 %eng
 %spa se fue en ese cuento.
C ko: le jun chik.
 %mor /k'o: le jun chi-k.
 %eng
 %spa hay otro.
P le: enaqe'.
 %mor le: enaqe'.
 %eng
 %spa el que se fue.
C le.
 %mor le.
 %eng
 %spa el.
P le: enaqe'.
 %mor le: enaqe'.
 %eng
 %spa se ha ido.
Ca naj wech.
 = le naj wech.
 %mor *le naj w-e-ch.
 %eng
 %spa el mio.
P jas le ub'anom Carlos.
 %mor jas le u/b'an-om Carlos.
 %eng
 %spa que ha hecho Carlos, Carlos.
C tzaq.
 %mor tzaq.
 %eng
 %spa se perdio.
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa el.
C k'o:, k'o:chi jun.
 %mor k'o:, k'o:chi jun.
 %eng
 %spa esta, hay uno.
P le le le, b'ay xeke.
 %mor le le le, b'ay xeke.
 %eng
 %spa el, el ya se fueron.
Ra le.
 %mor le.
 %eng
 %spa el.
Ca oy, oy ah.
 = oy, oy ah.
 %mor oy, oy ah.
 %eng
 %spa que, que, que.
P a utz kawilo, Carlos.
 %mor a utz kawilo, Carlos.
 %eng
 %spa es bonito lo mira Carlos.
Ca utz.
 = utz.
 %mor utz.
 %eng
 %spa bueno.
C ko: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa no hay.
Ca achapa nah.
 = chachapa nah.
 %mor *ch-0-a/chap-a nah.
 %eng
 %spa agarra.
P le.
 %mor le.
 %eng
 %spa el.
*C13-12
C k'otaj.
 %mor k'otaj.
 %eng
 %spa no hay.
Ra kinchap b'a na b'ay.
 %mor kinchap b'a na b'ay.
 %eng
 %spa voy agarrar.
C k'otaj.
 %mor k'otaj.
 %eng
 %spa no hay.
Rat chawilij awe maji.
 %mor chawilij awe maji.
 %eng
 %spa apura el tuyo.
Rat qana chawe kamik.
 %mor qana chawe kamik.
 %eng
 %spa espera.
C no'.
 %mor no'.
 %eng
 %spa no.
P ay kelik, kelik, kelik.
 %mor ay kelik, kelik, kelik.
 %eng
 %spa ay va salir, sale.
C ay kelike.
 %mor ay kelike.
 %eng
 %spa va salir.
P ay katixik.
 %mor ay katixik.
 %eng
 %spa se va a regar.
C katixik le juni'.
 %mor katixik le juni'.
 %eng
 %spa se va a regar este.
Ca ay, yah.
 = ay, yah.
 %mor ay, yah.
 %eng
 %spa ay, ya.
C ruk'.
 %mor ruk'.
 %eng
 %spa con.
Ca ya', e iya wih.
 = jawi kinya wih.
 %mor *jawi *k-0-in/ya' wi-h.
 %eng
 %spa donde vaya dejar.
P kawil k'ut matixoh.
 %mor k-0-aw/il k'u-t m-0-a/tix-oh.
 %eng
 %spa va a mirar no lo riega.
Ca ay le:, k'o: le jun.
 = ay le:, k'o: le jun.
 %mor ay le:, /k'o: le jun.
 %eng
 %spa ay el hay uno.
Ra ay xpetike'.
 %mor ay xpetike'.
 %eng
 %spa ya vino.
C xpetik.
 %mor xpetik.
 %eng
 %spa vino.
Ra le.
 %mor le.
 %eng
 %spa el.
C x'ek, xe pa b'a¤o.
 %mor x'ek, xe pa b'a¤o.
 %eng
 %spa se fue, se fue a ba¤ar.
Rat je cha xe pa b'ano chi.
 %mor je cha xe pa b'ano chi.
 %eng
 %spa si se fue a ba¤ar.
C ah ko:lik, ko:lik ah.
 %mor ah ko:lik, ko:lik ah.
 %eng
 %spa esta, esta.
Ra ah x'ek.
 %mor ah x'ek.
 %eng
 %spa se fue.
C xchupik.
 %mor xchupik.
 %eng
 %spa se apago.
Ra chikaj ka'an wi a Carlos.
 %mor chi-kaj k-0-a/b'an wi a Carlos.
 %eng
 %spa arriba lo hacen Carlos.
Ca oy. ***
 = oy.
 %mor oy.
 %eng
 %spa ue.
Ra le xpetik e:.
 %mor le x-0/pet-ik e:.
 %eng
 %spa vino.
*C13-13
P le: enaq e' le:.
 %mor le: 0/b'e-naq e' le:.
 %eng
 %spa el que se fue.
Ca enchapa lah ah.
 = kenchapa lal ah.
 %mor *k-0-e-in/chap-a le: al ah.
 %eng
 %spa voy agarrarla.
Ca chup chik.
 = xchup chik.
 %mor *x-0/chup chi-k.
 %eng
 %spa se apago.
Ra b'ay yamero xaltzaqik.
 %mor b'ay yamero x-at/tzaq-ik.
 %eng
 %spa yamero se cayo.
Ca oy, oy.
 = oy, oy.
 %mor oy, oy.
 %eng
 %spa que, que.
Ra pe le no'x.
 %mor pe le no'x.
 %eng
 %spa viene el chompipe.
Ca ay le we' in.
 = ay le we' in.
 %mor ay le w-e in.
 %eng
 %spa ay el mio.
Ca yamelo kisik e:.
 = yamero kakisik e:.
 %mor yamero *k-0/k'is-ik e:.
 %eng
 %spa yamero se termina.
P jawile'.
 %mor jawile'.
 %eng
 %spa donde.
Ra kax e k'o wi nan.
 %mor kax e /k'o: wi nan.
 %eng
 %spa cuesta donde estan mam.
Rat kaxe k'owi.
 %mor kaxe k'owi.
 %eng
 %spa cuesta donde esta.
Ra le june'.
 %mor le june'.
 %eng
 %spa este.
Rat le jun chike.
 %mor le jun chike.
 %eng
 %spa el otro.
Ra xa che ch'ich' xisolij.
 %mor xa che ch'ich' xisolij.
 %eng
 %spa por carro le.
P ri ri.
 %mor ri ri.
 %eng
 %spa este.
Ra weta kula wila, oxa rewi wa.
 %mor weta kula wila, oxa rewi wa.
 %eng
 %spa si viene a mirar, o es de el.
P la k'ute.
 %mor la k'ute.
 %eng
 %spa la vio.
Rat xa rewi.
 %mor xa rewi.
 %eng
 %spa es de el.
P la k'ut laj ek'iya le:.
 %mor la k'ut laj ek'iya le:.
 %eng
 %spa la vio son muchos.
Ca oy.
 = oy.
 %mor oy.
 %eng
 %spa que.
Ra ay Dios alaj tata.
 %mor ay Dios alaj tata.
 %eng
 %spa ay Dios un ancianito.
C chaya le jun pale wantana.
 %mor chaya le jun pale wantana.
 %eng
 %spa deja el otro en la ventana.
P jaqa pele pale wantana le.
 %mor jaqa pele pale wantana le.
 %eng
 %spa abra pues en la ventana.
Ra b'aya, b'aya.
 %mor b'aya, b'aya.
 %eng
 %spa baya, baya.
P b'aya.
 %mor b'aya.
 %eng
 %spa baya.
Ra a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa Carlos.
Ca ay chupik.
 = xchupik.
 %mor ay *x-0/chup-ik.
 %eng
 %spa se apago.
*C13-14
P b'aya.
 %mor b'aya.
 %eng
 %spa baya.
Ra a Carlos, a Carlos.
 %mor a Carlos, a Carlos.
 %eng
 %spa Carlos, Carlos.
Ra da cha'ana pale.
 %mor da cha'ana pale.
 %eng
 %spa ud. hagala en.
Ra wantana le.
 %mor wantana le.
 %eng
 %spa la ventana.
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa el.
Ra ka'e k'ula chikaj, ka'e.
 %mor ka'e k'ula chikaj, ka'e.
 %eng
 %spa se va en el cielo, se va.
Ra qanampena kinteq'eb'a le.
 %mor qanampena kinteq'eb'a le.
 %eng
 %spa espera voy a morir.
Ra ay Dios le: ka'ek ah.
 %mor ay Dios le: ka'ek ah.
 %eng
 %spa ay Dios, se va ah.
Ra xama ka'e taj, ay xe puchi.
 %mor xama ka'e taj, ay xe puchi.
 %eng
 %spa no se va, se fue en su boca.
P b'ay.
 %mor b'ay.
 %eng
 %spa baya.
C b'ay.
 %mor b'ay.
 %eng
 %spa baya.
Ca li', a pelah.
 = ri' a pedro.
 %mor ri' a pedro.
 %eng
 %spa aqui esta Pedro.
P jah.
 %mor jah.
 %eng
 %spa que.
Ca le:'.
 = le:'.
 %mor le:'.
 %eng
 %spa el.
P chak'utu impe chuwa.
 %mor chak'utu impe chuwa.
 %eng
 %spa ense¤a a tu.
P la nan.
 %mor la nan.
 %eng
 %spa mama.
Ca nan ay, upik.
 = nan ay, xchupik.
 %mor nan ay, *x-0/chup-ik.
 %eng
 %spa mama se apago.
P chab'ij chare chana awe kacha.
 %mor ch-0-a/b'i-ij chi-are ch-0-a/b'an-a aw-e k-0/cha'.
 %eng
 %spa diga a el, haga de ud.
Ra le a pedro le'.
 %mor le a pedro le'.
 %eng
 %spa el Pedro el.
Ca pe a le jun lale achapoh.
 = impe le jun lale kachapoh.
 %mor impe le jun lale *k-0-a/chap-oh.
 %eng
 %spa mira a este lo va a agarrar.
P la k'ut, jatakutu k'ut e.
 %mor la k'u-t, j-at-a/k'ut-u k'u-t e.
 %eng
 %spa la vio, anda a ense¤ar.
Ca e tele', te'l.
 = al Te'l.
 %mor *al Te'l.
 %eng
 %spa el agujero, agujero.
Ra le maja ne le.
 %mor le maja ne le.
 %eng
 %spa falta.
Rat le chaya q'an chila le, le.
 %mor le ch-0-a/ya' q'an chila le, le.
 %eng
 %spa deja alli.
Ixoq n k'u lal Josefina nan.
 %mor n k'u lal Josefina nan.
 %eng
 %spa y la Josefina mama.
Rat sab'er.
 %mor sab'er.
 %eng
 %spa saber.
*C13-15
Ca ya kak'isik.
 = ya kak'isik.
 %mor ya k-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa ya se termino.
C ya xk'isik.
 %mor ya xk'isik.
 %eng
 %spa ya se termino.
Ca kisik e'.
 = xk'isik e.
 %mor *x-0/k'is-ik e.
 %eng
 %spa se termino.
Ra xa ya x'e churilik.
 %mor xa ya x-0/b'e: chi u-r/il-PASS1-ik.
 %eng
 %spa se fueron a mirar.
Ra uwa ruk', ruk al na.
 %mor uwa ruk', ruk al na.
 %eng
 %spa tortilla con con la Ana.
Ca o ta chik e:.
 = k'o: ta chik e.
 %mor /k'o: ta chi-k e.
 %eng
 %spa ya no hay.
Ca le', k'o:lik.
 = le', k'o:lik.
 %mor le', /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa el, esta.
C xtzaq taj.
 %mor xtzaq taj.
 %eng
 %spa no se perdio.
Rat ...
 %mor ...
 %eng
 %spa ....
Ra jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
Rat ....
 %mor ....
 %eng
 %spa hay.
C k'o:lik.
 %mor k'o:lik.
 %eng
 %spa hay.
Ra nta.
 %mor nta.
 %eng
 %spa lo escucho.
C chix.
 %mor chix.
 %eng
 %spa sucio.
P uy, le jun name'.
 %mor uy, le jun name'.
 %eng
 %spa uy, otro grande.
C le jun mam, le jun mam.
 %mor le jun mam, le jun mam.
 %eng
 %spa grande, el grande.
Ca jun pilota.
 = jun pelota.
 %mor jun pelota.
 %eng
 %spa una pelota.
C x'e pa le wantan.
 %mor x'e pa le wantan.
 %eng
 %spa se fue en la ventana.
Ra ay, x'ek, x'eke, le le le.
 %mor ay, x'ek, x'eke, le le le.
 %eng
 %spa ay se fue, se fueron el el el.
C x'ek.
 %mor x'ek.
 %eng
 %spa se fue.
Ra le: x'ek.
 %mor le: x'ek.
 %eng
 %spa el, se fue.
Rat jasche ki'an xaqol chiri ri?
 %mor jasche ki'an xaqol chiri ri?
 %eng
 %spa por hacen lodo aqui?
Ra a'in puch?
 %mor a'in puch?
 %eng
 %spa acaso yo fui.
Rik jas uwach ale a Carlos?
 %mor jas uwach ale a Carlos?
 %eng
 %spa que es ese Carlos.
Ca ay, leche cha'.
 = ay, leche cha'.
 %mor ay, leche /cha'.
 %eng
 %spa ay leche.
Rik ay leche, jachina xyowik?
 %mor ay leche, jachina xyowik?
 %eng
 %spa leche, quien lo dejo?
*C13-16
Ca le', 'ut e tel.
 = la k'ut al Te'l.
 %mor *la k'u-t *al Te'l.
 %eng
 %spa la vio Candelaria.
Rik jachin xyowik?
 %mor jachin x-0/ya'-ow-ik?
 %eng who COMP-3A/give-FA-TIV?
 %spa quien lo dejo?
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa el.
Ra da cha'.
 %mor da /cha'.
 %eng
 %spa ud.
Ca ay, inchapa'.
 = kinchapa'.
 %mor ay *k-0-in/chap-a'.
 %eng
 %spa voy agarrar.
Rat xaq manal ku'an jun Pelip.
 %mor xaq manal k-0-u/b'an jun Pelip.
 %eng
 %spa lo hace el Felipe.
Rik le ka'e jela le chakel b'i la tzij.
 %mor le ka'e jela le chakel b'i la tzij.
 %eng
 %spa se va alli para que va a salir tus palabras.
Ra ay, chapik.
 %mor ay, chapik.
 %eng
 %spa ay, lo agarran.
Rik xa pukel tub'a la waral.
 %mor xa pukel tub'a la waral.
 %eng
 %spa no va salir aqui.
P ay, katij taj.
 %mor ay, katij taj.
 %eng
 %spa ay, no lo come.
Ca le in.
 = le in.
 %mor le in.
 %eng
 %spa yo.
C katij taj.
 %mor katij taj.
 %eng
 %spa no lo come.
P ay, katixik, katixik.
 %mor ay, katixik, katixik.
 %eng
 %spa ay se va regar, se regar.
Rat katij taj, n kawilo le.
 %mor katij taj, n kawilo le.
 %eng
 %spa no lo come, lo mira.
C xa q'eq k'o: chupam.
 %mor xa q'eq k'o: chupam.
 %eng
 %spa es jabon lo que esta adentro.
Rat n katij taje.
 %mor n katij taje.
 %eng
 %spa no lo come.
Rik we xat kanik, kate muq a Pelip.
 %mor we xat kanik, kate muq a Pelip.
 %eng
 %spa si va a morir, va ir conmigo Felipe.
P kaloq  junaj ch'ich' a kaxa cha.
 %mor kaloq  junaj ch'ich' a kaxa cha.
 %eng
 %spa te van a comprar en tu caja de hierro.
Ra galan, k'exob', xa b'a xtix wa le k'exob'.
 %mor galan, k'exob', xa b'a xtix wa le k'exob'.
 %eng
 %spa galan, el achiste se rego.
Ra nan.
 %mor nan.
 %eng
 %spa el achicote mama.
Rik jat, jat kujelale xa pukel ta kula.
 %mor jat, jat kujelale xa pukel ta kula.
 %eng
 %spa anda, anda alli no va a.
Rik la tzij.
 %mor la tzij.
 %eng
 %spa salir, cierto.
Ra nan.
 %mor nan.
 %eng
 %spa mama.
RAt jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que?
Ra xa b'a xtix wa le k'exob'e.
 %mor xa b'a xtix wa le k'exob'e.
 %eng
 %spa se rego el achiste.
Rat xa kula.
 %mor xa kula.
 %eng
 %spa si.
*C13-17
Ca ek e: o: ta chik.
 = xek e: n k'o: ta chik.
 %mor *x-0/b'e:-ik e: *n /k'o: ta chi-k.
 %eng
 %spa se fue, ya no hay.
C k'o:lik.
 %mor k'o:lik.
 %eng
 %spa hay.
Rik chatkula kaj chila le a Pelip.
 %mor ch-at/kul-a kaj chi-la le a Pelip.
 %eng
 %spa sientase alli Felipe.
C xaq kab'ij.
 %mor xaq kab'ij.
 %eng
 %spa mentira.
Rat mas chol le junaj putz upik.
 %mor mas chol le junaj putz upik.
 %eng
 %spa es mas flojo el.
Rat xa'ano le.
 %mor xa'ano le.
 %eng
 %spa lo hizo.
Ra uk'o: lixim chila le le'.
 %mor uk'o: lixim chila le le'.
 %eng
 %spa hay maiz alli.
Rat jawi?
 %mor jawi?
 %eng
 %spa donde.
Ra maja ne kinchaqejesaj.
 %mor maja ne kinchaqejesaj.
 %eng
 %spa no le he secado.
Rik xinya b'akaj wa.
 %mor xinya b'akaj wa.
 %eng
 %spa voy dejar.
Rat ese le ramiy xaya taj chi nik'aje.
 %mor ese le ramiy xaya taj chi nik'aje.
 %eng
 %spa porque ya lo hicieron otros.
C no, k'o:lik.
 %mor no, k'o:lik.
 %eng
 %spa hay.
Rik xaya taj chi nik'aj.
 %mor xaya taj chi nik'aj.
 %eng
 %spa ya lo hicieron otros.
Rat xaya taj chi kute.
 %mor xaya taj chi kute.
 %eng
 %spa ya lo hicieron.
P chakutumpe che la nan.
 %mor chakutumpe che la nan.
 %eng
 %spa ensena a tu mama.
Rik utz ala maya chike.
 %mor utz ala maya chike.
 %eng
 %spa bueno ya no lo da.
Ca pe le.
 = pe le.
 %mor /mpe le.
 %eng
 %spa mira.
Rat ku'an ne lo la.
 %mor ku'an ne lo la.
 %eng
 %spa lo va hacer.
Ra a utz kut kinwixtaj panoq.
 %mor a utz kut kinwixtaj panoq.
 %eng
 %spa es bueno voy ir a ver.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que?
Rat rextaj china lare ab'il.
 %mor rextaj china lare ab'il.
 %eng
 %spa que lo mira en la ma¤ana.
P le', le le le'.
 %mor le', le le le'.
 %eng
 %spa el, el, el.
Rat kinkoj china wach.
 %mor kinkoj china wach.
 %eng
 %spa voy a poner.
C le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa el.
Rik chatch'awa kut nkach'aw ta kula.
 %mor chatch'awa kut nkach'aw ta kula.
 %eng
 %spa y va hablar, y no va hablar.
C pero jas le, lemet.
 %mor pero jas le, lemet.
 %eng
 %spa pero que es botella.
*C13-18
Ca ay le jun yamel inpak.
 = yamero xinpach'o.
 %mor yamero *x-0-in/pach'-*o.
 %eng
 %spa yamero le empuje.
C a Carlos, a Carlos.
 %mor a Carlos, a Carlos.
 %eng
 %spa Carlos, Carlos.
Ca yas uwach.
 = jas uwach.
 %mor jas uwach.
 %eng
 %spa que es.
Rik xa koj kan chila.
 %mor xa koj kan chila.
 %eng
 %spa lo puso alli.
Ra are le ral al tuq'an kanowik.
 %mor are le ral al tuq'an kanowik.
 %eng
 %spa la hija de la .... si puede.
C Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa Carlos.
Ca keb'eh.
 = keb'eh.
 %mor keb'eh.
 %eng
 %spa 2.
C cha chakut chela nan.
 %mor cha chakut chela nan.
 %eng
 %spa lo ense¤o a su mama.
N ay Dios ma junam taje.
 %mor ay Dios ma junam taje.
 %eng
 %spa ay Dios no son iguales.
C chab'ij chab'ij jas ka'ano.
 %mor chab'ij chab'ij jas ka'ano.
 %eng
 %spa diga, diga que dice.
Ca le ay.
 = le ay.
 %mor le ay.
 %eng
 %spa el.
C chab'ij jas ka'an le jun b'urb'ujas.
 %mor chab'ij jas ka'an le jun b'urb'ujas.
 %eng
 %spa diga que ha las burbujas.
Rik are xepaqe la lare kamik.
 %mor are xepaqe la lare kamik.
 %eng
 %spa son ellos lo que subieron ahora.
Ca jun chik.
 = jun chik.
 %mor jun chik.
 %eng
 %spa otro.
Rik k'olik.
 %mor k'olik.
 %eng
 %spa esta.
C chab'ij k'ut, no', no', no'.
 %mor chab'ij k'ut, no', no', no'.
 %eng
 %spa diga no no.
C chasutinisaj, xaq chu.
 %mor chasutinisaj, xaq chu.
 %eng
 %spa dale vueltas, solo su.
C chasutinisaj, le june'.
 %mor chasutinisaj, le june'.
 %eng
 %spa dale vueltas, el otro.
Rik xaq maya chu b'i at.
 %mor xaq maya chu b'i at.
 %eng
 %spa no lo deja.
Rik jun k'awak'ika laj atze.
 %mor jun k'awak'ika laj atze.
 %eng
 %spa una tu carcajada.
Ca ya.
 = ya.
 %mor ya.
 %eng
 %spa ya.
C ya no'.
 %mor ya no'.
 %eng
 %spa ya no.
Ca wil taj chik.
 = ma kawil ta chik.
 %mor *ma *k-0-aw/il ta-!j chi-k.
 %eng
 %spa ya no miro.
Ra katzen lal Lipa la pedro.
 %mor katzen lal Lipa la pedro.
 %eng
 %spa se rie la Felipa, Pedro.
C jelale, jelale, no jelale.
 %mor jelale, jelale, no jelale.
 %eng
 %spa alli, alli, no es alli.
Ra je' u'anom al Lipa lale'.
 %mor je' u'anom al Lipa lale'.
 %eng
 %spa lo que hace la Felipa.
*C13-19
Ra tzi kakam a Pedro che tze chirij.
 %mor tzi kakam a Pedro che tze chirij.
 %eng
 %spa se muere el Pedro de risa.
P sab'er jas re kub'isaj xaq.
 %mor sab'er jas re kub'isaj xaq.
 %eng
 %spa saber que es lo piensa.
P jun enaq wi ru wach jawi.
 %mor jun enaq wi ru wach jawi.
 %eng
 %spa sus ojos se han ido donde el.
N makin wil tane in.
 %mor makin wil tane in.
 %eng
 %spa yo no miro.
Ca kalaj taj.
 = ma karaj taj.
 %mor *ma k-0-r/aj ta-j.
 %eng
 %spa no quiere.
N pa taq e ja.
 %mor pa taq e ja.
 %eng
 %spa en las casas.
C a katkowinik?
 %mor a k-at/kowin-ik?
 %eng
 %spa puede.
Ca win taj.
 = kinkowin taj.
 %mor *k-*in/kowin ta-j.
 %eng
 %spa no puedo.
C ko, ko.
 %mor ko, ko.
 %eng
 %spa hay, hay.
P sab'er.
 %mor sab'er.
 %eng
 %spa saber.
Rik qalaj tawa are kub'isoj.
 %mor qalaj tawa are kub'isoj.
 %eng
 %spa talvez esta pensando.
Rik al Milia, kinwilo.
 %mor al Milia, kinwilo.
 %eng
 %spa en la Emilia la miro.
C no' chasutinisaj le ah ya.
 %mor no' chasutinisaj le ah ya.
 %eng
 %spa dale vueltas ya.
P are kul chamim o matam.
 %mor are kul chamim o matam.
 %eng
 %spa llego temprano o tarde.
P kacha wa.
 %mor kacha wa.
 %eng
 %spa va decir.
Rik ah no je pu kab'ij at.
 %mor ah no je pu kab'ij at.
 %eng
 %spa ah no y ud. asi dice.
P jah.
 %mor jah.
 %eng
 %spa que.
Rik ah je pu kab'ij at we xpe ruk' unar.
 %mor ah je pu kab'ij at we xpe ruk' unar.
 %eng
 %spa ah si dice ud. si viene.
Rik are kul ri chanim, are kul ri.
 %mor are kul ri chanim, are kul ri.
 %eng
 %spa con su mama, va a llegar temprano, va llegar.
P b'ay we ta kawilo'.
 %mor b'ay we ta kawilo'.
 %eng
 %spa si lo mira.
C chak'ut che la nan.
 %mor chak'ut che la nan.
 %eng
 %spa lo ense¤o a tu mama.
Rik tzi kasolij wila paq'ij.
 %mor tzi kasolij wila paq'ij.
 %eng
 %spa ud. tiene que dar una su vuelta.
P jah.
 %mor jah.
 %eng
 %spa que.
Rik tzikaya wi jun awelta la.
 %mor tzikaya wi jun awelta la.
 %eng
 %spa ud. tiene que dar una su vuelta.
C ah yamero kulik.
 %mor ah yamero kulik.
 %eng
 %spa yamero va llegar.
*C13-20
C ku, k'o: chi jun.
 %mor ku, k'o: chi jun.
 %eng
 %spa hay otro.
Rik jesus nu nan, jesus.
 %mor jesus nu nan, jesus.
 %eng
 %spa Jesus mi mama, Jesus.
Rik malay, jesus anal nu wa.
 %mor malay, jesus anal nu wa.
 %eng
 %spa Jesus es que hace mi tortilla.
C k'o:chi jun chik.
 %mor k'o:chi jun chik.
 %eng
 %spa hay otro.
P eb'ay.
 %mor eb'ay.
 %eng
 %spa baya.
Rik are k'u kul ri are naj.
 %mor are k'u kul ri are naj.
 %eng
 %spa esta sentado el.
Rik ku'ano.
 %mor ku'ano.
 %eng
 %spa que hace.
P ah je pu kab'ix chawe at.
 %mor ah je pu kab'ix chawe at.
 %eng
 %spa ah si lo que dicen a ud.
Rik iyala ni modo je kab'ixik.
 %mor iyala ni modo je kab'ixik.
 %eng
 %spa ni modo asi dicen.
P b'ay, jas che kab'ij.
 %mor b'ay, jas che kab'ij.
 %eng
 %spa porque dice.
Rik b'ay we tin junam in awuk'.
 %mor b'ay we tin junam in awuk'.
 %eng
 %spa si hubiera somos iguales.
C jasche katzenik, jah.
 %mor jasche katzenik, jah.
 %eng
 %spa porque juega.
Ca y jun pas lan.
 = jun upas la'.
 %mor jun *u-pas la'.
 %eng
 %spa la vista de.
Ca n b'e ta 'at.
 = ma katb'e ta 'at.
 %mor ma *k-*at/b'e: ta 'at.
 %eng
 %spa ud. no se va.
Rik xanelo kax at k'olik a pedro.
 %mor xanelo kax at k'olik a pedro.
 %eng
 %spa Pedro esta enfermo.
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa que.
Rik xane lo k'ax at k'o:lik.
 %mor xane lo k'ax at k'o:lik.
 %eng
 %spa ud. esta enfermo.
P xa pues.
 %mor xa pues.
 %eng
 %spa si.
Rik jas xa'anoh.
 %mor jas xa'anoh.
 %eng
 %spa que hizo.
P xa karaj xinkamik.
 %mor xa karaj xinkamik.
 %eng
 %spa yamero me mori.
Rik ay xaq kab'ij.
 %mor ay xaq kab'ij.
 %eng
 %spa mentira.
N ay xaq kab'ij.
 %mor ay xaq kab'ij.
 %eng
 %spa mentira.
Ra kama chuwache junaj.
 %mor kama chuwache junaj.
 %eng
 %spa lleva a su.
Ra unan al Milia.
 %mor unan al Milia.
 %eng
 %spa mama Emilia.
Rik tzima kab'ij ta chuwe.
 %mor tzima kab'ij ta chuwe.
 %eng
 %spa porque no me dice.
Rik we tzi tzij k'ax.
 %mor we tzi tzij k'ax.
 %eng
 %spa si es cierto que duele.
*C13-21
Ca uye jun ate'.
 = uye jun ate'.
 %mor uye jun ate'.
 %eng
 %spa ud.
Rat uqul lowa k'ax.
 %mor uqul lowa k'ax.
 %eng
 %spa talvez su garganta.
P xa karaj xinkamisaxik.
 %mor xa k-0-r/aj x-in/kam-isa-x-ik.
 %eng just INCOMP-3A-3E/want COMP-1A/die-CAUSE-PASS1-TIV.
 %spa yamero me mataron.
Rat ay xaq kab'ij.
 %mor ay xaq kab'ij.
 %eng
 %spa mentira.
P tzij.
 %mor tzij.
 %eng
 %spa cierto.
Rik tzi tzel kinwil wi in.
 %mor tzi tzel k-0-inw/il wi in.
 %eng
 %spa yo lo desprecio.
Rik makab'ij taj.
 %mor makab'ij taj.
 %eng
 %spa porque no lo dice.
Rat ah xaq kab'ij.
 %mor ah xaq kab'ij.
 %eng
 %spa mentira.
Ca kisik.
 = xk'isik.
 %mor *x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa se termino.
P iyala.
 %mor iyala.
 %eng
 %spa .....
Rik lo le in tzi ma kinel taj.
 %mor lo le in tzi ma kinel taj.
 %eng
 %spa yo no voy a salir.
Rat aqul lo wa k'ax.
 %mor a-qul lo wa k'ax.
 %eng
 %spa su garganta talvez habla.
P xa k'ax rij nuwi'.
 %mor xa k'ax rij nu-wi'.
 %eng
 %spa me duele el cuello.
C chasutinisaj.
 %mor chasutinisaj.
 %eng
 %spa dale vueltas.
Rat jasche chikop.
 %mor jasche chikop.
 %eng
 %spa porque calambre.
P sab'er q'alaj taj jas xu'ano.
 %mor sab'er q'alaj taj jas xu'ano.
 %eng
 %spa saber que hizo.
C ah je.
 %mor ah je.
 %eng
 %spa ah si.
Rat uy ama xa chikop.
 %mor uy ama xa chikop.
 %eng
 %spa no es calambre.
Ca yah.
 = yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa ya.
C yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa
P chikop ne lo, sab'er chikop.
 %mor chikop ne lo, sab'er chikop.
 %eng
 %spa es calambre, calambre.
Rat ak'ax pu la le chikop.
 %mor ak'ax pu la le chikop.
 %eng
 %spa y duele si es calambre.
Rat kik'ow kula we chikop xuriq.
 %mor kik'ow kula we chikop xuriq.
 %eng
 %spa y se pasara si.
Rat rij qawi.
 %mor rij qawi.
 %eng
 %spa es calambre.
P ja.
 %mor ja.
 %eng
 %spa que.
Rat kuriq rij qawi.
 %mor kuriq rij qawi.
 %eng
 %spa nuestro cuello.
*C13-22
C jas k'o chupam.
 %mor jas k'o chupam.
 %eng
 %spa que es lo que esta adentro.
P pares kax kinsik'aj uwa wuj.
 %mor pares kax kinsik'aj uwa wuj.
 %eng
 %spa por eso me duele cuando leo.
Ca yah.
 = yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa ya.
C yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa ya.
Ca koh xt uya.
 = koh xt uya.
 %mor koh xt uya.
 %eng
 %spa ya.
Rik tetzija makat kamik.
 %mor tetzija makat kamik.
 %eng
 %spa si va morir.
P me utz ne.
 %mor me utz ne.
 %eng
 %spa es mas bueno.
Rik xa k'a kinwil inweta.
 %mor xa k'a kinwil inweta.
 %eng
 %spa voy ponerme.
Rik katkamik.
 %mor katkamik.
 %eng
 %spa contento se va morir.
Ca uy.
 = uy.
 %mor uy.
 %eng
 %spa uy.
P kuj paqe la chikaj.
 %mor kuj paqe la chikaj.
 %eng
 %spa vamos a subir en el cielo.
Rik jasus k'uch k'uri.
 %mor jasus k'uch k'uri.
 %eng
 %spa Jesus sopilote.
P uy la k'ute uy.
 %mor uy la k'ute uy.
 %eng
 %spa la vio.
Rik chana awe a Carlos.
 %mor chana awe a Carlos.
 %eng
 %spa haga de ud. Carlos.
P jun nim ka'ano a Carlos.
 %mor jun nim ka'ano a Carlos.
 %eng
 %spa grande lo hace Carlos.
P katkowinik?
 %mor k-at/kowin-ik?
 %eng
 %spa puede.
Ca owinik.
 = kinkowinik.
 %mor *k-*in/kowin-ik.
 %eng
 %spa puedo.
Rik kalch'aw k'ut kel tala.
 %mor kalch'aw k'ut kel tala.
 %eng
 %spa habla, si no, no va a salir.
Rik lenaj a tzij.
 %mor lenaj a tzij.
 %eng
 %spa tus palabras.
C ay xek, xe pala wantana.
 %mor ay xek, xe pala wantana.
 %eng
 %spa ay se fue, se fue en la ventana.
Rik jasche maxat petaliwir.
 %mor jasche maxat petaliwir.
 %eng
 %spa porque no vino ayer.
P le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa el.
Rik xakama la wuj.
 %mor xakama la wuj.
 %eng
 %spa ud. se fue a traer los papeles.
Ca pa le qix chob'.
 = x'e pa le.
 %mor *x-0/*b'e: pa le.
 %eng
 %spa se fue en nuestra.
C pa le b'oj.
 %mor pa le b'oj.
 %eng
 %spa en la olla.
Ca uy.
 = uy.
 %mor uy.
 %eng
 %spa uy.
*C13-23
Rik xpe k'u la pota a Carlos.
 %mor xpe k'u la pota a Carlos.
 %eng
 %spa a Carlos.
P a Carlos cha'.
 %mor a Carlos cha'.
 %eng
 %spa
Rik dah.
 %mor dah.
 %eng
 %spa
C Carlos cha'.
 %mor Carlos cha'.
 %eng
 %spa
Rik a Carlos chata kula pata.
 %mor a Carlos chata kula pata.
 %eng
 %spa che la pelipe.
Ca le nu poto.
 = le nu poto.
 %mor le nu poto.
 %eng
 %spa
C jas uwach?
 %mor jas uwach?
 %eng
 %spa
Ca le nu poto.
 = le nu poto.
 %mor le nu poto.
 %eng
 %spa
C jas uwach?
 %mor jas uwach?
 %eng
 %spa
Ca le nu poto.
 = le nu poto.
 %mor le nu poto.
 %eng
 %spa
Rik jampa kaya le nu poto.
 %mor jampa kaya le nu poto.
 %eng
 %spa chaqa chare.
C maxaltaj.
 %mor maxaltaj.
 %eng
 %spa
Ca ka maja'.
 = k'a maja'.
 %mor k'a maja'.
 %eng
 %spa
Rik akula ya'a a ma kula ya taj.   ***
 %mor akula ya'a a ma kula ya taj.
 %eng
 %spa choqa charech.
C maja, maja kulik.
 %mor maja, maja kulik.
 %eng
 %spa
Ca jat pa choch.
 = jat b'a pa wachoch.
 %mor /j-at b'a pa *w-achoch.
 %eng
 %spa
Ca  xa ma kel ta chila'.
 = xa ma kel ta chila'.
 %mor xa ma k-0/el ta chi-la'.
 %eng
 %spa
P iwir kulik cha, awe inaj.
 %mor iwir kulik cha, awe inaj.
 %eng
 %spa me's a Carlos, a Carlos.
Ca weh, wech no e lal chay.
 = no re lal chay.
 %mor no *r-e le: al chay.
 %eng
 %spa
P awe jah?
 %mor awe jah?
 %eng
 %spa
Ca inaj cancha.
 = inaj cancha.
 %mor inaj cancha.
 %eng
 %spa
*C13-24
Ra inaj cancha.
 %mor inaj cancha.
 %eng
C jachin al chay.
 %mor jachin al chay.
 %eng
 %spa
Ca ele alah, le 'al al tu'l.
 = re le ral al tur.
 %mor *r-e le *r-al al tur.
 %eng
 %spa
C atun.
 %mor atun.
 %eng
 %spa
Ca le ala atay.
 = le ala atay.
 %mor le ala atay.
 %eng
 %spa
Ra atun chi' atur.
 %mor atun chi' atur.
 %eng
 %spa
P lal te'l.
 %mor lal te'l.
 %eng
 %spa
Ra intal al tel.
 %mor intal al tel.
 %eng
 %spa
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
P xaq chuwach kiriq iwib'.
 %mor xaq chuwach kiriq iwib'.
 %eng
 %spa
P ikaxel iwib pa ja le.
 %mor i-kaxel iw-ib pa ja le.
 %eng
 %spa 
Ra jun a pila cha.
 %mor jun a pila cha.
 %eng
 %spa
Ca oye watit.
 = oye watit.
 %mor oye watit.
 %eng
 %spa
Rik a anan al Milia a pedro kacha'.
 %mor a anan al Milia a pedro kacha'.
 %eng
 %spa
P k'o:lik kacha'.
 %mor /k'o:-l-ik k-0/cha'.
 %eng
 %spa
Ca jun tzi'.
 = jun tzi'.
 %mor jun tzi'.
 %eng
 %spa
C a k'o: lanan.
 %mor a /k'o: le: a-nan.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P xa ma kinch'ob' taj.
 %mor xa ma kinch'ob' taj.
 %eng
 %spa jachin a ranka at.
C jawii k'owi.
 %mor jawii k'owi.
 %eng
Rik la pedro nkuya talu nan.
 %mor la pedro nkuya talu nan.
 %eng
 %spa al Milia.
P weta kinch'ob' xa makinriqtaj.
 %mor weta kinch'ob' xa makinriqtaj.
 %eng
 %spa jas kimbij chaweh.
Rik nu nan chal choqa impe a pedro.
 %mor nu nan chal choqa impe a pedro.
 %eng
*C13-25
Rik are kula la was xtzalij.
 %mor are kula la was xtzalij.
 %eng
 %spa la chawij xu'an, xu'an.
Rik ujtze rij awi le.
 %mor ujtze rij awi le.
 %eng
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Rik jasche xinayoq che juntiro.
 %mor jasche xinayoq che juntiro.
 %eng
 %spa
Ca chapa chik.
 = chachapa chik.
 %mor *ch-0-*a/chap-a chi-k.
 %eng
 %spa
C ay, ay xuxej rib'.
 %mor ay, ay xuxej rib'.
 %eng
 %spa
Rik xu'an utze rij awi, kincha.
 %mor xu'an utze rij awi, kincha.
 %eng
 %spa
Rik katkan wi nu bik.  ***
 %mor katkan wi nu bik.
 %eng
 %spa
P pa.
 %mor pa.
 %eng
 %spa
Rik ya xuya le se¤a chiri la'.
 %mor ya xuya le se¤a chiri la'.
 %eng
 %spa
Ca ya, aya loq te'l.
 = chaya loq al te'l.
 %mor *ch-0-a/ya' la-oq *al te'l.
 %eng
 %spa
Ra ay nu qab' umak wech.
 %mor ay nu qab' umak wech.
 %eng
 %spa
P xane laj q'ij wah.
 %mor xane laj q'ij wah.
 %eng
 %spa
C xe'ek.
 %mor xe'ek.
 %eng
 %spa
Rik a k'ax da le rij awe.
 %mor a k'ax da le rij awe.
 %eng
 %spa
P jah' k'ax k'ut.
 %mor jah' k'ax k'ut.
 %eng
 %spa
Rik xaq kab'ij chuwe.
 %mor xaq kab'ij chuwe.
 %eng
 %spa
P tzij.
 %mor tzij.
 %eng
 %spa
C ka'an le jun qeq.
 %mor ka'an le jun qeq.
 %eng
 %spa
Ra makin anta in.
 %mor makin anta in.
 %eng
 %spa
C kat kowinik.
 %mor kat kowinik.
 %eng
 %spa
Ra kinkowin taj.
 %mor kinkowin taj.
 %eng
 %spa
P chana k'ula weh.
 %mor chana k'ula weh.
 %eng
 %spa
Ra no kin, kin anta in.
 %mor no kin, kin anta in.
 %eng
 %spa
Rik ay no xb'e la Carlos xa konuni chik
 %mor ay no xb'e la Carlos xa konuni chik
 %eng
 %spa
*C13-26
N Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
C ah.
 %mor ah.
 %eng
 %spa
P ja.
 %mor ja.
 %eng
 %spa
C k'otaj.
 %mor k'otaj.
 %eng
 %spa
P jachike a Carlos.
 %mor jachike a Carlos.
 %eng
 %spa
C uj keb'.
 %mor uj keb'.
 %eng
 %spa
Rik jas joropa ku rajil la le a pedro.
 %mor jas joropa ku rajil la le a pedro.
 %eng
 %spa
N xa q'eq.
 %mor xa q'eq.
 %eng
 %spa
P ventinueve len.
 %mor ventinueve len.
 %eng
 %spa
P jasche xa ma loq'om.
 %mor jasche xa ma a-0/loq'-om.
 %eng
 %spa 
N ja'.
 %mor ja'.
 %eng
 %spa
P xa ma loq'om.
 %mor xa ma a-0/loq'-om.
 %eng
 %spa
N iy.
 %mor iy.
 %eng
 %spa
P tzij.
 %mor tzij.
 %eng
 %spa
Rik xa xusika la la pelipe pa taq mes ato la.
 %mor xa x-0-u/sik-a la le: a pelipe pa taq mes ato la.
 %eng
 %spa
Rik xatetzukunu la chuwach.
 %mor x-at-e/tzuku-n-u la chi-u-wa-ch.
 %eng COMP-2A-go/search-ABS-
 %spa
Ra ay xpe la lux e'.
 %mor ay x-0/pet la lus e'.
 %eng
 %spa
P a Carlos le lawila ay.
 %mor a Carlos le lawila ay.
 %eng
 %spa
Ca ate laj nukil.  ***
 = ma ka'an ta le naj nurikil.
 %mor *ma *k-0-a/*b'an *ta le naj nu-rikil.
 %eng
 %spa
C xek.
 %mor xek.
 %eng
 %spa
Rik chan k'ute.
 %mor chan k'ute.
 %eng
 %spa
Ca jun nim.
 = jun nim.
 %mor jun nim.
 %eng
 %spa
C jun nan.
 %mor jun nan.
 %eng
 %spa
Ca jun mam.
 = jun mam.
 %mor jun mam.
 %eng
 %spa
*C13-27
Rik uy le ku'an chike'.
 %mor uy le ku'an chike'.
 %eng
 %spa
N jawi le june.
 %mor jawi le june.
 %eng
 %spa
Ca oy ula.
 = oy ula.
 %mor oy ula.
 %eng
 %spa
Ra ay ka'an chila we Carlos.
 %mor ay k-0-a/b'an chi-la w-e Carlos.
 %eng
 %spa
Ca inkam in.
 = kink'am in.
 %mor *k-0-in/k'am in.
 %eng
 %spa
Ca kam in.
 = kink'am in.
 %mor *k-0-*in/k'am in.
 %eng
 %spa
C in chik, in chik.
 %mor in chik, in chik.
 %eng
 %spa
Rik maloq kacha le.
 %mor maloq k-0/cha' le.
 %eng
 %spa
N laj q'aq' kinna'o dih.
 %mor laj q'aq' k-0-in/na'-o dih.
 %eng
 %spa
N laj q'ij kinna in.
 %mor laj q'ij k-0-in/na' in.
 %eng
 %spa 
Ra chawila mpe le.
 %mor ch-0-aw/il-a ampe le.
 %eng
 %spa
Ak'al ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
Ca oy, oy, oy ya xtupe le', le'.  ***
 = ya estuve.
 %mor ya estuve.
 %eng
 %spa ya estuve.
Ra karilo le'.
 %mor karilo le'.
 %eng
 %spa
P kaxut'uj.
 %mor kaxut'uj.
 %eng
 %spa
Rik ko kaxut'uj.
 %mor ko kaxut'uj.
 %eng
 %spa
Ra ku'an e ri ri, ay.
 %mor ku'an e ri ri, ay.
 %eng
 %spa
Rat a xtixtaj kan e mes awumal.
 %mor a x-0/tix-taj kan e mes aw-umal.
 %eng QY/N COMP-3A/spill-PASS2 stay the trash 2E-cause.
 %spa
Rat xa ka'e chi jutij.
 %mor xa ka'e chi jutij.
 %eng
 %spa 
Rik chikutu chuwach inaj a xtup.
 %mor ch-0-i/k'ut-u chi-u-wa-ch inaj a xtup.
 %eng
 %spa
Rik le a xtup kacha charech.
 %mor le a xtup k-0/cha' chi-r-e-ch.
 %eng
 %spa 
Ca a xtup.
 = a xtup.
 %mor a xtup.
 %eng
 %spa
C chaxut'uj.
 %mor chaxut'uj.
 %eng
 %spa
Ra le, le, le.
 %mor le, le, le.
 %eng
 %spa
C la le.
 %mor la le.
 %eng
 %spa
Ak'al ay pich kan chuwa le jun.
 = xpich kan.
 %mor xpich kan.
 %eng
 %spa 
*C13-28
Ra xpich kan chuwa le jun cha le.
 %mor x-0/pich kan chi-u-wa le jun cha le.
 %eng
 %spa
Rik chakutu chuwach le naj utat.
 %mor ch-0-a/k'ut-u chi-u-wa-ch le naj u-tat.
 %eng
 %spa
Rik al Milia le'.
 %mor al Milia le'.
 %eng
 %spa 
Ra le, le, le.
 %mor le, le, le.
 %eng
 %spa
Rik chana kute a Carlos.
 %mor chana kute a Carlos.
 %eng
 %spa
P tzij e we ta kinch'ob'o e.
 %mor tzij e we ta k-0-in/ch'ob'-o e.
 %eng
 %spa
Rik peor ne la xa k'ax rija wi.
 %mor peor ne la xa k'ax rija wi.
 %eng
 %spa
Ca tasaj te'l.
 = tasaj al te'l.
 %mor /tasaj *al te'l.
 %eng
 %spa
 %spa
Ra le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Rik kamo chare k'ax a qul e tare.
 %mor kamo chare k'ax a-qul e tare.
 %eng
 %spa
Rik katkamik.
 %mor k-at/kam-ik.
 %eng
 %spa 
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca wila pe te le'.
 = chawila mpe te le'.
 %mor *ch-0-aw/il-a mpe te le'.
 %eng
 %spa
P chuweq ne le.
 %mor chuweq ne le.
 %eng
 %spa
Rik xa mas kinan chawe:.
 %mor xa mas kinan chawe:.
 %eng
 %spa
Ca kasutinik.  ***
 = kasutinik.
 %mor k-0/suti-n-ik.
 %eng INCOMP-3A/turn-ABS-TIV.
 %spa
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
N Carlos cha'.
 %mor Carlos cha'.
 %eng
 %spa
C a xawil le jun enaj etz'ab'al?
 %mor a xawil le jun enaj etz'ab'al?
 %eng
 %spa
Rik chalch'awa kut.
 %mor ch-at/ch'aw-a ku-t.
 %eng
 %spa
Rik ma kel ta ku la le le naj atzij.
 %mor ma k-0/el ta ku la le le naj a-tzij.
 %eng
 %spa
C ya xawil le june' a Carlos?
 %mor ya xawil le june' a Carlos?
 %eng
 %spa
Ca wih? le'.
 = jawi le'.
 %mor jawi le'.
 %eng
 %spa
Rat jatixtaj ku kan e mes kincha'.
 %mor ja/tix-taj ku kan e mes k-in/cha'.
 %eng
 %spa
Rat xa kutix e aq.
 %mor xa k-0-u/tix e aq.
 %eng
 %spa
Ca achap taj Te'l, kunab'al.
 = ma kachap taj al Te'l kunab'al.
 %mor *ma *k-0-a/chap ta-j *al Te'l /kun-ab'al.
 %eng
 %spa
*C13-29
Ra kintij in.
 %mor k-0-in/tij in.
 %eng
 %spa
Ca tij taj.
 = ma katij taj.
 %mor *ma *k-0-*a/tij ta-j.
 %eng
 %spa
Rat ali.
 %mor ali.
 %eng
 %spa
Ak'al nu wa.
 %mor nu wa.
 %eng
 %spa
Ca atzij, atzij, atzij.
 = atzij, atzij, atzij.
 %mor atzij, atzij, atzij.
 %eng
 %spa
Ra chachapa b'a la xtup.  ***
 %mor ch-0-a/chap-a b'a le: a xtup.
 %eng
 %spa
Ca lechah.
 = lechah.
 %mor lechah.
 %eng
 %spa
P jawi ri? ja? leche ya.
 %mor jawi ri? ja? leche ya.
 %eng
 %spa
Ca ay, o 'aleloj.
 = k'o: areloj.
 %mor ay /k'o: a-reloj.
 %eng
 %spa
C jas uwach le june?
 %mor jas uwach le june?
 %eng
 %spa
Rik chuxulib'a kan le jun riri.
 %mor chuxulib'a kan le jun riri.
 %eng
 %spa
Rat kacha ri.
 %mor kacha ri.
 %eng
 %spa
P kach'ob'oh jas uwach cha'?
 %mor k-0-a/ch'ob'-oh jas u-wach /cha'?
 %eng
 %spa
Ca chob' taj.
 = ma kinch'ob' taj.
 %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j.
 %eng
 %spa
Ca jun lechah.
 = jun lecha.
 %mor jun lecha.
 %eng
 %spa
Rat ay kuchap chapan in.
 %mor ay kuchap chapan in.
 %eng
 %spa
Rat eh kuchap chapan in.
 %mor eh k-0-u/chap chapan in.
 %eng
 %spa
Rik chalch'awa kut are le ri'ri' a Carlos.
 %mor chalch'awa kut are le ri'ri' a Carlos.
 %eng
 %spa
C nojim, chaxu'uj, ay, kapetik.
 %mor nojim, chaxu'uj, ay, kapetik.
 %eng
 %spa
C kapetik.
 %mor k-0/pet-ik.
 %eng
 %spa
Ca wila le pela no le'.
 = chawila mpe le ka'ano le'.
 %mor *ch-0-aw/il-a ampe *le *k-0-*a/b'an-o le'.
 %eng
 %spa
Ca chup chik ujalom.
 = xchup chik lujalom.
 %mor *x-0/chup chi-k *le: u-jalom.
 %eng
 %spa
Rat are k'ax wenena kuchap chik.
 %mor are k'ax wenena kuchap chik.
 %eng
 %spa
Rat ma kachapa taj.
 %mor ma k-0-a/chap-a ta-j.
 %eng
 %spa
Rat ta chik.
 %mor ta chik.
 %eng
 %spa
Rik jat k'u ruk' a pelipe le'.
 %mor jat k'u ruk' a pelipe le'.
 %eng
 %spa
C ah xe'k.
 %mor ah xe'k.
 %eng
 %spa
*C13-30
P ay xel b'ik e.
 %mor ay x-0/el b'i-k e.
 %eng
 %spa
C xel chike.
 %mor xel chike.
 %eng
 %spa
Ixoq xaq kachapo di.
 %mor xaq kachapo di.
 %eng
 %spa
Ca a lin'.
 = a lin'.
 %mor a lin'.
 %eng
 %spa
Ak'al jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Rik chulawila inaj taq nulus kacha'.
 %mor ch-0-ul-aw/il-a inaj taq nu-lus k-0/cha'.
 %eng
 %spa
Ca le' awila pe' intaq nulus.
 = lawilampe le intaq nulus.
 %mor *ch-0-*ul-aw/il-a ampe *le intaq nu-lus.
 %eng
 %spa
Ca uy la 'ute'.
 = la kute'.
 %mor la kute'.
 %eng
 %spa
Ak'al ay chup e luz.
 = ay xchup e luz.
 %mor ay *x-0/chup e luz.
 %eng
 %spa 
Rik chuliwila waral kacha charech.
 %mor ch-0-ul-iw/il-a waral k-0/cha' chi-r-e-ch.
 %eng
 %spa 
Ixoq nojimal ka'ano cha.
 %mor nojimal k-0-a/b'an-o /cha'.
 %eng
 %spa
Ixoq nojimal ka'ano cha.
 %mor nojimal k-0-a/b'an-o /cha'.
 %eng
 %spa
Ixoq pe tzi katuraw awumal.
 %mor pe tzi k-0/tur-aw aw-umal.
 %eng
 %spa
Rik weta xe chik.
 %mor weta xe chik.
 %eng
 %spa
Rat liwila lu luz cha'.
 %mor liwila lu luz cha'.
 %eng
 %spa
Akal xpich' kan chirij nuq'ab'.
 %mor x-0/pich' kan chi-r-ij nu-q'ab'.
 %eng
 %spa
Ca an taj uy.
 = ma ka'an taj uy.
 %mor *ma *k-0-*a/b'an ta-j uy.
 %eng
 %spa
Rik jat k'u jela le le.
 %mor /j-at k'u jela le le.
 %eng
 %spa
Rik ma kel ta k'u bi la latzij.
 %mor ma k-0/el ta k'u bi la le: a-tzij.
 %eng
 %spa
Rik ruk' a pelipe kate wi uy.
 %mor r-uk' a pelipe k-at/b'e: wi uy.
 %eng
 %spa
N tzij kutob'.
 %mor tzij kutob'.
 %eng
 %spa
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Rat xa ta ne ka'ek pa q'ij.
 %mor xa ta ne k-0/b'e:-ik pa q'ij.
 %eng
 %spa
Rat jawi kixk'uje wi.
 %mor jawi k-ix/k'uj-e wi.
 %eng
 %spa.
C jo' chuwa le jah.
 %mor jo' chuwa le jah.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
*C13-31
Rat kenya kun iwuk'.
 %mor kenya kun iwuk'.
 %eng
 %spa
P utz k'u la.
 %mor utz k'u la.
 %eng
 %spa
Ca le nupotol k'o:lik.
 = le nupotol k'o:lik.
 %mor le nu-potol /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Ca lih.
 = rih.
 %mor rih.
 %eng
 %spa
C utz chuwa le jah.
 %mor utz chuwa le jah.
 %eng
 %spa
Rat ketz'ana.
 %mor k-0/etz'an-a.
 %eng
 %spa
P a utz a Carlos?
 %mor a utz a Carlos?
 %eng
 %spa
Ca le', le', le'.
 = le', le', le'.
 %mor le', le', le'.
 %eng
 %spa
C a Carlos jas uwach le le'.
 %mor a Carlos jas u-wach le le'.
 %eng
 %spa
Ca ay le kileche' k'isik.
 = ay le kileche' xk'isik.
 %mor ay le ki-leche' *x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
Rik xane yamero kakama pedro.
 %mor xane yamero k-0-a/k'am-a a pedro.
 %eng
 %spa
Rik tekuri kataq chubik.
 %mor tekuri k-0-a/taq chi bi-k.
 %eng
 %spa
N b'ay.
 %mor b'ay.
 %eng
 %spa
Rik tzij wi laj jarinaq.
 %mor tzij wi laj /jar-inaq.
 %eng
 %spa
*xk'is le nabe uwach le cinta C-13
*C13-32
Ca ya chik.
 = ya chik.
 %mor ya chik.
 %eng
 %spa
P chawiyextaj na.
 %mor ch-0-aw/iye'-xtaj na.
 %eng
 %spa
Ixoq a k'o luwa le re arroz.
 %mor a /k'o: la wa le r-e arroz.
 %eng
 %spa
Rat kolik piri k'a chuxe k'o wi.
 %mor /k'o:-l-ik piri k'a chi-u-xe /k'o: wi.
 %eng
 %spa
Rat maja kinwesaj loq.
 %mor maja k-0-inw/esa-j la-oq.
 %eng
 %spa
Ca tixik.
 = xtixik.
 %mor *x-0/tix-ik.
 %eng
 %spa
C xelb'ik.
 %mor xelb'ik.
 %eng
 %spa
Ca u tixik.
 = xtixik.
 %mor *x-0/tix-ik.
 %eng
 %spa
P b'ay xtixik.
 %mor b'ay x-0/tix-ik.
 %eng
 %spa
Ixoq ak e' k'o le winaq.
 %mor ak e' /k'o: le winaq.
 %eng
 %spa
Rat e k'olik.
 %mor e /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Ixoq ikem, le xinya wi kanoq.
 %mor ikem, le xinya wi kanoq.
 %eng
 %spa
Ca le:, ix jun.
 = le:, xtix jun.
 %mor le:, *x-0/tix jun.
 %eng
 %spa
Rik dah, xt chab'ij chake la Armanda le.
 %mor dah, xt chab'ij chake la Armanda le.
 %eng
 %spa
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Akal chawesaj laq'ojom.
 %mor ch-0-aw/esa-j le: a-q'ojom.
 %eng
 %spa
Rik chalch'awa k'ut.
 %mor ch-at/ch'aw-a k'u-t.
 %eng
 %spa
Rik xa jela kate wi le.
 %mor xa jela k-at/b'e: wi le.
 %eng
 %spa.
Rik chikiwila impe ruk' Armanda le.
 %mor chi k-0-iw/il-a impe r-uk' Armanda le.
 %eng
 %spa
Rik chixok'uloq.
 %mor ch-ix/ok-a la-oq.
 %eng
 %spa
Ak'al ay chapa le jun jun.
 %mor ay chapa le jun jun.
 %eng
 %spa
Ak'al chatakuloq. ***
 %mor chatakuloq.
 %eng
 %spa
Rik jat k'uje la le.
 %mor /j-at /k'uj-e la le.
 %eng
 %spa
Rik ma kel ta k'u la latzij.
 %mor ma k-0/el ta k'u la le: a-tzij.
 %eng
 %spa
Ca piy.
 = piy.
 %mor piy.
 %eng
 %spa
Akal ey wey.
 %mor ey wey.
 %eng
 %spa
*C13-33
P a k'o nah?
 %mor a /k'o: nah?
 %eng
 %spa
Ca k'o: nah.
 = k'o: nah.
 %mor /k'o: nah.
 %eng
 %spa
Akal a man ta da chakowila k'ut.
 %mor a man ta da chakowila k'ut.
 %eng
 %spa
Ra le, le karil inaj a xtup.
 %mor le, le karil inaj a xtup.
 %eng
 %spa
Rat ay tzinaj uwika linakal chi rilik.
 %mor ay tzi inaj uwika linakal chi rilik.
 %eng
 %spa
Rat ya kel le pach e.
 %mor ya k-0/el le pach e.
 %eng
 %spa
Ra ay xtak'e'ik e.
 %mor ay x-0/tak'-e-ik e.
 %eng
 %spa
Akal ay tak'e'ik e.
 %mor ay *x-0/tak'-e-ik e.
 %eng
 %spa
P k'utu chuwach inaj ak'ale.
 %mor k'utu chuwach inaj ak'ale.
 %eng
 %spa
Rat xa ma ku'an ta chile maxane.
 %mor xa ma ku'an ta chile maxane.
 %eng
 %spa
Ca le' uy.
 = le' uy.
 %mor le' uy.
 %eng
 %spa
Ra kin'an jun we' in.
 %mor kin'an jun we' in.
 %eng
 %spa
C le.
 %mor le.
 %eng
 %spa
Ca no'.
 = no'.
 %mor no'.
 %eng
 %spa
Ak'al lu wache.
 %mor lu wache.
 %eng
 %spa
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
Ra le jun q'eq.
 %mor le jun q'eq.
 %eng
 %spa
Ak'al le.
 %mor le.
 %eng
 %spa
Ra ay xa are le b'aq.
 %mor ay xa are le b'aq.
 %eng
 %spa
C ay, Carlos.
 %mor ay, Carlos.
 %eng
 %spa
N xt Carlos.
 %mor xt Carlos.
 %eng
 %spa
Ra qana chawe.
 %mor qana chawe.
 %eng
 %spa
Ra katinb'ij che latat.
 %mor k-at-in/b'i-ij che le: a-tat.
 %eng
 %spa
C ma'antaj.
 %mor ma'antaj.
 %eng
 %spa
Ra da.
 %mor da.
 %eng
 %spa
P xa are xuxiq b'i julaj wich.
 %mor xa are xuxiq b'i julaj wich.
 %eng
 %spa
*C13-34
Rat ma e puchi le naj ak'al.
 %mor ma e puchi le naj ak'al.
 %eng
 %spa
Ra aki xuya jun aqan charech.
 %mor aki xuya jun aqan charech.
 %eng
 %spa
C Calis.
 %mor Calis.
 %eng
 %spa
Rat jat, jela.
 %mor /j-at, jela.
 %eng
 %spa
Rat jat jela.
 %mor /j-at jela.
 %eng
 %spa
Ca jat te'l jela'.
 = jat te'l jela'.
 %mor /j-at te'l jela'.
 %eng
 %spa
C Carlos, Carlos.
 %mor Carlos, Carlos.
 %eng
 %spa
Rat jat.
 %mor jat.
 %eng
 %spa
Rik chatela b'a at chila di uy.
 %mor ch-at/el-a b'a at chila di uy.
 %eng
 %spa
Ak'al jo', dih uy.
 %mor jo', dih uy.
 %eng
 %spa
Rat chak'ama b'ik pelipe ij pa wachoch. ***
 %mor chak'ama b'ik pelipe ij pa wachoch.
 %eng
 %spa
C utz b'a'.
 %mor utz b'a'.
 %eng
 %spa
Rat chakama b'ik.
 %mor chakama b'ik.
 %eng
 %spa
C xa kan, mak, mak.
 %mor xa kan, mak, mak.
 %eng
 %spa
Rat pares xa k'an.
 %mor pares xa k'an.
 %eng
 %spa
C ma katinwaj ma.
 %mor ma katinwaj ma.
 %eng
 %spa
C ma kinwaj taj la re xak'an.
 %mor ma kinwaj taj la re xak'an.
 %eng
 %spa
Rik jab'ij kan chare.
 %mor jab'ij kan chare.
 %eng
 %spa
Rik in kine tawuk' choqa charech.
 %mor in k-in/b'e: ta aw-uk' /cha'-oq a chi-r-e-ch.
 %eng
 %spa
Ca kine tawuk'.
 = kine tawuk'.
 %mor k-in/b'e: ta aw-uk'.
 %eng
 %spa
C utz b'a' jo'.
 %mor utz b'a' jo'.
 %eng
 %spa
Ak'al saj k'ut le dih le poch.
 %mor saj k'ut le dih le poch.
 %eng
 %spa
Ra a k'ol xe kal chayanik.
 %mor a k'ol xe k-at/ch'ay-an-ik.
 %eng QY/N just that INCOMP-2A/hit-ABS-TIV.
 %spa
C Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
Ca ya kisik.
 = ya xkisik.
 %mor ya *x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
C Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
*C13-35
Ca ya k'o: ta chik.
 = ya n k'o: ta chik.
 %mor ya *n /k'o: ta chi-k.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Rik chama la chiri.
 %mor ch-0-a/k'am-a la chiri.
 %eng
 %spa
Ak'al chana.
 %mor chana.
 %eng
 %spa
Rik chasu'u, chaxutuj.
 %mor chasu'u, chaxutuj.
 %eng
 %spa
Rat nk'ota la nan.
 %mor nk'ota la nan.
 %eng
 %spa
Ak'al le ri kawaj ta in.
 %mor le ri kawaj ta in.
 %eng
 %spa
C ah, x'ek.
 %mor ah, x'ek.
 %eng
 %spa
Ch chi'. ***
 %mor chi'.
 %eng
 %spa
C Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
Ca kisik.
 = xk'isik.
 %mor *x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
C chab'ij cha la nan.
 %mor chab'ij cha le: a-nan.
 %eng
 %spa
C che la nan jas ka'ano.
 %mor che la nan jas ka'ano.
 %eng
 %spa.
P Carlos cha, chab'ij che la nan cha'.
 %mor Carlos cha, chab'ij che la nan cha'.
 %eng
 %spa
Ca an chi na june'.
 = kinan chi na jun.
 %mor *k-0-*in/b'an chi na jun.
 %eng
 %spa
C chab'ij che la nan.
 %mor chab'ij che la nan.
 %eng
 %spa
Ca puwi'.
 = puwi'.
 %mor pa u-wi'.
 %eng
 %spa
C jawi'?
 %mor jawi'?
 %eng
 %spa
Ak'al le li xtup kan chi nu palaj e jun.
 %mor le li xtup kan chi nu palaj e jun.
 %eng
 %spa
C no', mas, mas kasutinik.
 %mor no', mas, mas kasutinik.
 %eng
 %spa
P mas chasutij nah.
 %mor mas chasutij nah.
 %eng
 %spa
C chasutinaj.
 %mor chasutinaj.
 %eng
 %spa
Ca yah, yah.
 = yah, yah.
 %mor yah, yah.
 %eng
 %spa
C k'olik.
 %mor k'olik.
 %eng
 %spa
Rik chaltzijon ku kaj chiri riri.
 %mor ch-at/tzij-on ku kaj chiri riri.
 %eng
 %spa
Rik yamero yamero kachupik e.
 %mor yamero yamero k-0/chup-ik e.
 %eng
 %spa
Rik xchupik e.
 %mor x-0/chup-ik e.
 %eng
 %spa
*C13-36
C ay x'ek.
 %mor ay x'ek.
 %eng
 %spa
Rat jat ruk' anane'.
 %mor jat ruk' anane'.
 %eng
 %spa
Rat ay Dios, la le jun ak'ale.
 %mor ay Dios, la le jun ak'ale.
 %eng
 %spa
Rat sib'alaj lawilo.
 %mor sib'alaj lawilo.
 %eng
 %spa
C k'o:chi jun, ay.
 %mor k'o:chi jun, ay.
 %eng
 %spa
P nkule naj cuenta, le rech al Tel.
 %mor nkule naj cuenta, le rech al Tel.
 %eng
 %spa
C jas uwach le june? xa joron?
 %mor jas uwach le june? xa joron?
 %eng
 %spa
P karub'e qaj warale'.
 %mor karub'e qaj warale'.
 %eng
 %spa
P le le tzirike'.
 %mor le le tzirike'.
 %eng
 %spa
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
Ra le, le june:.
 %mor le, le june:.
 %eng
 %spa
C pa le jorone.
 %mor pa le jorone.
 %eng
 %spa
Ca wile'.
 = wile'.
 %mor wile'.
 %eng
 %spa
Ra le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
C uy, le jun nam.
 %mor uy, le jun nam.
 %eng
 %spa
Ra le da le chawila kapanoq.
 %mor le da le chawila kapanoq.
 %eng
 %spa
Ca le, le axtupe'.
 = le, le axtupe'.
 %mor le, le axtupe'.
 %eng
 %spa
C ah, k'o: taj.
 %mor ah, k'o: taj.
 %eng
 %spa
Ak'al awila kut.
 = chawila kut.
 %mor chawila kut.
 %eng
 %spa 
Ak'al jo cha'.
 %mor jo cha'.
 %eng
 %spa
Ra ay, alaj e k'o pa jalom.
 %mor ay, alaj e k'o pa jalom.
 %eng
 %spa
C jun nam.
 %mor jun nam.
 %eng
 %spa
Ak'al le k'o: pu jalom ak'ale' le'.
 %mor le k'o: pu jalom ak'ale' le'.
 %eng
 %spa
C no, mas.
 %mor no, mas.
 %eng
 %spa
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
C chaya mas k'o:taj.
 %mor chaya mas k'o:taj.
 %eng
 %spa
*C13-37
P nk'otaj charub'uqajoqe no, k'olike.
 %mor nk'otaj charub'uqajoqe no, k'olike.
 %eng
 %spa
C k'o:lik ah je'.
 %mor k'o:lik ah je'.
 %eng
 %spa
Ca wila le'l la le'.
 = chawila le'.
 %mor ch-0-aw/il-a le'.
 %eng
 %spa
Ca ku wih.
 = jawii k'o: wih.
 %mor *jawii /k'o: wih.
 %eng
 %spa
P qanampe na.
 %mor /qan-a ampe na.
 %eng
 %spa
Ak'al kowij.
 = chakowij.
 %mor *ch-0-a/kow-ij.
 %eng
 %spa 
Ra a xtupe' axtup, xtup.
 %mor a xtupe' axtup, xtup.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wi le.
 %mor jawii x'e wi le.
 %eng
 %spa
C le para le le jaron e, ah je.
 %mor le para le le jaron e, ah je.
 %eng
 %spa
P qanampe na'.
 %mor qanampe na'.
 %eng
 %spa
Ra ay Tiox.
 %mor ay Tiox.
 %eng
 %spa
Ak'al tiox cha'.
 %mor tiox /cha'.
 %eng
 %spa
Ca yoxa ma chi'.
 = tiox chikama chi.
 %mor tiox *ch-0-*i/k'am-a /chi'.
 %eng
 %spa
Ak'al yox ama chi.
 %mor yox *x-0-a/k'am-a /chi'.
 %eng
 %spa
Ra tiox xama kacha b'i ri.
 %mor tiox x-0-a/k'am-a k-0/cha' b'i ri.
 %eng
 %spa
Ak'al le:, pa linaj jule xa pich' kana wi.
 %mor le:, pa linaj jule xa pich' k-0-a/b'an-a wi.
 %eng
 %spa
P nojim kaxut'uj.
 %mor nojim kaxut'uj.
 %eng
 %spa
C nojim kaxut'uj.
 %mor nojim kaxut'uj.
 %eng
 %spa
Ra alaj a Pedro xaq koq' chi pa sib'e.
 %mor alaj a Pedro xaq koq' chi pa sib'e.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ra alaj xaq katoq' chipa sib'e'.
 %mor alaj xaq katoq' chipa sib'e'.
 %eng
 %spa
Rik ay no, a utz kixel b'ichuwa jah?
 %mor ay no, a utz kixel b'ichuwa jah?
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Rik a utz kixel b'i chuwa ja?
 %mor a utz k-ix/el b'i chi-u-wa ja?
 %eng
 %spa
Ca a k'o: chi nah?
 = a k'o: chi nah?
 %mor a /k'o: chi nah?
 %eng
 %spa
Ca wile'?
 = wile'?
 %mor wile'?
 %eng
 %spa
C k'o: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa
*C13-38
Ca le june'.
 = le june'.
 %mor le june'.
 %eng
 %spa
Rik a utz kixel b'i chuwa ja Pelip?
 %mor a utz kixel b'i chuwa ja Pelip?
 %eng
 %spa
C jas uwach?
 %mor jas uwach?
 %eng
 %spa
Rik a utz kixe chuwa ja, laj sib'.
 %mor a utz kixe chuwa ja, laj sib'.
 %eng
 %spa
C utz b'a'.
 %mor utz b'a'.
 %eng
 %spa
Rik a k'ax a wach?
 %mor a k'ax a wach?
 %eng
 %spa
C k'ax kut.
 %mor k'ax kut.
 %eng
 %spa
Ra le', ay colore.
 %mor le', ay colore.
 %eng
 %spa
C kaxutuj a Carlos.
 %mor kaxutuj a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca ay le jun xok b'ik.
 = ay, le jun xokik.
 %mor ay, le jun x-0/ok-*ik.
 %eng
 %spa
Ra kaxutuj cha'.
 %mor k-0-a/xutu-j /cha'.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P jawile?
 %mor jawile?
 %eng
 %spa
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
P ya xkisik.
 %mor ya x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
Ca wile'?
 = wile'?
 %mor wile'?
 %eng
 %spa
Ca wile'?
 = wile'?
 %mor wile'?
 %eng
 %spa
P le, xk'isik e.
 %mor le, x-0/k'is-ik e.
 %eng
 %spa
P chachapa kut.
 %mor ch-0-a/chap-a k'u-t.
 %eng
 %spa
P kak'is e chuwach ulew cha'.
 %mor k-0/k'is e chi-u-wach ulew /cha'.
 %eng
 %spa
Ra le, a xtupe', le?
 %mor le, a xtupe', le?
 %eng
 %spa
Ca ah, u, u la le'.
 = ah, u, u la le'.
 %mor ah, u, u la le'.
 %eng
 %spa
Ak'al le, le.
 %mor le, le.
 %eng
 %spa
Ra le, ke'eke.
 %mor le, ke'eke.
 %eng
 %spa
P le chana le chuwach ulew.
 %mor le ch-0-a/b'an-a le chi-u-wach ulew.
 %eng
 %spa
P ya kakis le chuwach ulew.
 %mor ya k-0/k'is le chi-u-wach ulew.
 %eng
 %spa
C chana le june?
 %mor chana le june?
 %eng
 %spa
P chana kute'.
 %mor chana kute'.
 %eng
 %spa
*C13-39
Ak'al k'o le jun mam cha.
 %mor k'o le jun mam cha.
 %eng
 %spa
C ah, k'o:le jun nim, x'ek.
 %mor ah, k'o:le jun nim, x'ek.
 %eng
 %spa
Ra tzaq b'i le keb' cha a Carlos.
 %mor tzaq b'i le keb' cha a Carlos.
 %eng
 %spa
Ak'al alaj e jun, pele.
 %mor alaj e jun, pele.
 %eng
 %spa
P le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
Ra le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ak'al k'o: jun pa le kuwet.
 %mor k'o: jun pa le kuwet.
 %eng
 %spa
Ra le, le', le'.
 %mor le, le', le'.
 %eng
 %spa
Ak'al ay, nu q'ab'.
 %mor ay, nu q'ab'.
 %eng
 %spa
Rat are k'ax we xutix e jun ak'al chare le?
 %mor are k'ax we xutix e jun ak'al chare le?
 %eng
 %spa
Ak'al k'ax apam.
 %mor k'ax apam.
 %eng
 %spa
C ka'antaj.
 %mor ka'antaj.
 %eng
 %spa
Ra ay, le ku'ano, kaya ta kan la chawe.
 %mor ay, le ku'ano, kaya ta kan la chawe.
 %eng
 %spa
C cha'an cha'an le joron.
 %mor cha'an cha'an le joron.
 %eng
 %spa
C cha'an le joron jela le.
 %mor cha'an le joron jela le.
 %eng
 %spa
Rat chaya le joron, chaya le joron.
 %mor chaya le joron, chaya le joron.
 %eng
 %spa
Ra alaj kawesaj uwach in Pelip.
 %mor alaj kawesaj uwach in Pelip.
 %eng
 %spa
Ra eh le, le, le.
 %mor eh le, le, le.
 %eng
 %spa
Ak'al xane xa ku'an we in le.
 %mor xane xa ku'an we in le.
 %eng
 %spa
Ak'al le nuwa le.
 %mor le nuwa le.
 %eng
 %spa
C ah, x'ek.
 %mor ah, x'ek.
 %eng
 %spa
Ca k'o: ta chik.
 = k'o: ta chik.
 %mor /k'o: ta chi-k.
 %eng
 %spa
C k'otik, k'o, k'o:lik.
 %mor k'otik, k'o, /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
C k'o le jaron jela le'.
 %mor /k'o: le jaron jela le'.
 %eng
 %spa
Ca le', k'o:lik.
 = le', k'o:lik.
 %mor le', /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P nojim karub' qajnoq.
 %mor nojim karub' qajnoq.
 %eng
 %spa
C nojim.
 %mor nojim.
 %eng
 %spa
*C13-40
Ra k'o ya la le.
 %mor /k'o: ya la le.
 %eng
 %spa
C ay no'.
 %mor ay no'.
 %eng
 %spa
Ra le', le', le', le'.
 %mor le', le', le', le'.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
C k'olik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Ra le, le, le.
 %mor le, le, le.
 %eng
 %spa
Ca le.
 = le.
 %mor le.
 %eng
 %spa
Ra le, le, le, le.
 %mor le, le, le, le.
 %eng
 %spa
C chaya chuwe.
 %mor chaya chuwe.
 %eng
 %spa
C chaya chuwe le naj kuento.
 %mor chaya chuwe le naj kuento.
 %eng
 %spa
C chaya chuwe.
 %mor chaya chuwe.
 %eng
 %spa
C chaya chuwe.
 %mor chaya chuwe.
 %eng
 %spa
Ra le, le.
 %mor le, le.
 %eng
 %spa
Rat chawesaj b'ichilo di.
 %mor chawesaj b'ichilo di.
 %eng
 %spa
Ak'al jo' dih.
 %mor jo' dih.
 %eng
 %spa
C chaya chuwe.
 %mor ch-0-a/ya' chi-w-e.
 %eng
 %spa
C chawilo k'o:lik.
 %mor ch-0-aw/il-o /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P le kawil k'ute ku'ano le'.
 %mor le kawil k'ute ku'ano le'.
 %eng
 %spa
P le' weta nojim ka'ano.
 %mor le' weta nojim ka'ano.
 %eng
 %spa
N a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
P le, le.
 %mor le, le.
 %eng
 %spa
C k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Ca ine in chuwa ja sib'.
 = kin'e in chuwa ja, laj sib'.
 %mor k-in/b'e: in chi-u-wa ja, laj sib'.
 %eng
 %spa
P a utz chuwa jah?
 %mor a utz chi-u-wa jah?
 %eng
 %spa
Ca e'in chu jah.
 = kine in chuwa jah.
 %mor *k-*in/b'e: in chi-*wa jah.
 %eng
 %spa
*C13-41
Ak'al awan oy.
 %mor awan oy.
 %eng
 %spa
Ak'al2 y le june'.
 %mor y le june'.
 %eng
 %spa
Rik joropa kurajile alele'.
 %mor joropa kurajile alele'.
 %eng
 %spa
Ra li tem ri.
 %mor li tem ri.
 %eng
 %spa
Ak'al le kapaqe ike:.
 %mor le kapaqe ike:.
 %eng
 %spa
Ra pelipe la tem.
 %mor pelipe la tem.
 %eng
 %spa
L ah tiox chawech.
 %mor ah tiox chawech.
 %eng
 %spa
Ra ri' a pedro.
 %mor ri' a pedro.
 %eng
 %spa
Ca akama la wech.
 = jak'ama la le wech.
 %mor /*j-0-a/k'am-a la *le: w-e-ch.
 %eng
 %spa
Rik jak'ama la wech kachab'iri.
 %mor jak'ama la wech kachab'iri.
 %eng
 %spa
Ixoq jo', jo' at jo'.
 %mor jo', jo' at jo'.
 %eng
 %spa
Ra alaj kinoq in chuxe.
 %mor alaj kinoq in chuxe.
 %eng
 %spa
Ra ay mas jel na.
 %mor ay mas jel na.
 %eng
 %spa
Ra ay xepaqi'ik.
 %mor ay x-e/paq-e'-ik.
 %eng
 %spa
Ra alaj k'o: le tew.
 %mor alaj /k'o: le tew.
 %eng
 %spa
Rik ay no kape chuwij miq'in chi.
 %mor ay no kape chuwij miq'in chi.
 %eng
 %spa
Ra ay no xel b'i pale b'e le.
 %mor ay no xel b'i pale b'e le.
 %eng
 %spa
Ak'al uy xpaqe'ik.
 %mor uy xpaqe'ik.
 %eng
 %spa
P k'a b'a atem at a Carlos?
 %mor /k'o: b'a a-tem at a Carlos?
 %eng
 %spa
P a Carlos, k'o: b'a atem at?
 %mor a Carlos, /k'o: b'a a-tem at?
 %eng
 %spa
Rik chila chi kape wi.
 %mor chila chi k-0/pet wi.
 %eng
 %spa
C ak'o: atem.
 %mor a /k'o: a-tem.
 %eng
 %spa
Ca taj.
 = k'o taj.
 %mor /*k'o: ta-j.
 %eng
 %spa
Rik pa nikaj k'uyaxtaj wi rib'.
 %mor pa nikaj k'u /ya'-xtaj wi r-ib'.
 %eng
 %spa
Rik chana k'ute.
 %mor chana k'ute.
 %eng
 %spa
Rik chalchawa k'ut.
 %mor chalchawa k'ut.
 %eng
 %spa
Rik alaj ma jun kalchaw taj.
 %mor alaj ma jun kalchaw taj.
 %eng
 %spa
C ak'o: atem at?
 %mor ak'o: atem at?
 %eng
 %spa
*C13-42
P jawii xalox' wila tem.
 %mor jawii xalox' wila tem.
 %eng
 %spa
Rik chab'ij chare ku'an a tem.
 %mor chab'ij chare ku'an a tem.
 %eng
 %spa
C b'ay xk'isik.
 %mor b'ay xk'isik.
 %eng
 %spa
P nojim kaxut'uj.
 %mor nojim kaxut'uj.
 %eng
 %spa
P pa le naj ketekik kaxut'uj wih.
 %mor pa le naj /ket-ek-ik k-0-a/xut'u-j wi-h.
 %eng
 %spa
C ma katkowin taj.
 %mor ma k-at/kowin ta-j.
 %eng
 %spa
Rik cha'ana le'.
 %mor ch-0-a/b'an-a le'.
 %eng
 %spa
Ca an e nuqab' le al kuz.
 = x'an e nuqab' le al kuz.
 %mor *x-0-a/b'an e nu-qab' le al kuz.
 %eng
 %spa
Rik jasche'.
 %mor jasche'.
 %eng
 %spa
Ca pelipe nuqab' e.
 = pelipe nuqab' e.
 %mor pelipe nu-qab' e.
 %eng
 %spa
Akal oy la wan ma xkowin taj le in che nuq'ab'.
 %mor oy la wan ma xkowin taj le in che nuq'ab'.
 %eng
 %spa
Ca ah ne kaq'a q'anik. ***
 = ah ne kaq'a q'anik.
 %mor ah ne kaq'a q'an-ik.
 %eng
 %spa
C ay xek.
 %mor ay xek.
 %eng
 %spa
Rik chalch'awa k'ut a Carlos.
 %mor ch-at/ch'aw-a k'u-t a Carlos.
 %eng
 %spa
Rik alaj jun at ma kalchaw taj.
 %mor alaj jun at ma k-at/ch'aw ta-j.
 %eng
 %spa
P jawii xaloq' wih.
 %mor jawii x-0-a/loq' wi-h.
 %eng
 %spa
Ca uloq nu, uloq watit.
 = xuloq le watit.
 %mor *x-0-u/loq' *le: w-atit.
 %eng
 %spa
P jawi'?
 %mor jawi'?
 %eng
 %spa
Rik ko' ku kalch'awik.
 %mor ko' ku k-at/ch'aw-ik.
 %eng
 %spa
P jawii xuloq' a Carlos?
 %mor jawii x-0-u/loq' a Carlos?
 %eng
 %spa
P Carlos, jawii lawatit?
 %mor Carlos, jawii le: aw-atit?
 %eng
 %spa
Ca xel toto.
 = xel toto.
 %mor x-0/el toto.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
*C13-43
Ca tot.
 = tot.
 %mor tot.
 %eng
 %spa
P jawi, jawi mpe'?
 %mor jawi, jawi mpe'?
 %eng
 %spa
P a tzij al kantele'?
 %mor a tzij al kantele'?
 %eng
 %spa
Ra jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
P atzij a tal kantel.
 %mor atzij a tal kantel.
 %eng
 %spa
Ra inal kantela.
 %mor inal kantela.
 %eng
 %spa
P iya'.
 %mor iya'.
 %eng
 %spa
Ra tzij wii.
 %mor tzij wii.
 %eng
 %spa
P ak'axel b'a ri.
 %mor a-k'axel b'a ri.
 %eng
 %spa
Ca le kisik e'.
 = le xk'isik e'.
 %mor le *x-0/k'is-ik e'.
 %eng
 %spa
P ak'axel?
 %mor ak'axel?
 %eng
 %spa
Ra m chichike'.
 %mor m chichike'.
 %eng
 %spa
P wey le.
 %mor wey le.
 %eng
 %spa
C le xek.
 %mor le xek.
 %eng
 %spa
Ra ak'axel.
 %mor ak'axel.
 %eng
 %spa
Ca le:, le:, le:.
 = le:, le:, le:.
 %mor le:, le:, le:.
 %eng
 %spa
C kapetik.
 %mor kapetik.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wi-h?
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wi-h?
 %eng
 %spa
Ca le:, le jun chike:'.
 = le:, le jun chike:'.
 %mor le:, le jun chike:'.
 %eng
 %spa
Akal paqe mas chikaj.
 %mor paqe mas chikaj.
 %eng
 %spa
Ca le: jajaja.
 = le: jajaja.
 %mor le: jajaja.
 %eng
 %spa
Ak'al oy xuchap keb' a wan.
 %mor oy x-0-u/chap keb' a wan.
 %eng
 %spa
Ak'al karil jun e, a wan chari'.
 %mor k-0-r/il jun e, a wan chari'.
 %eng
 %spa
Ak'al oy ka'an chik.
 %mor oy ka'an chik.
 %eng
 %spa
Ak'al ka'an chik le jun i'.
 %mor k-0-a/b'an chi-k le jun i'.
 %eng
 %spa
Ca achap taj te'l.
 = kachap taj te'l.
 %mor *k-0-a/chap ta-j te'l.
 %eng
 %spa
*C13-44
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Ra achap taj tel.
 %mor achap taj tel.
 %eng
 %spa
C a Carlos, jas uwach le naj kuento jelale'?
 %mor a Carlos, jas uwach le naj kuento jelale'?
 %eng
 %spa
Ra qana kenmaloq.
 %mor qana kenmaloq.
 %eng
 %spa
C jas uwach le naj june'.
 %mor jas uwach le naj june'.
 %eng
 %spa
Ra kuya b'i la pelipe le a Carlos.
 %mor kuya b'i la pelipe le a Carlos.
 %eng
 %spa
Ak'al uy chirij panoq.
 %mor uy chirij panoq.
 %eng
 %spa
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
C jas uwach?
 %mor jas uwach?
 %eng
 %spa
Ra chak'utu k'u chuwach cha.
 %mor chak'utu k'u chuwach cha.
 %eng
 %spa
P jas uwach eri.
 %mor jas uwach eri.
 %eng
 %spa
C ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
Ak'al wa xal taqen kinxut'uj wi in.
 %mor wa xal /taqen k-0-in/xut'u-j wi in.
 %eng
 %spa
Ca ey o: ta chik.
 = ma k'o: ta chik.
 %mor *ma /k'o: ta chi-k.
 %eng
 %spa
P qana.
 %mor qana.
 %eng
 %spa
P a kawaj kin'an b'i jun nim a Carlos.
 %mor a k-0-aw/a-j k-0-in/b'an b'i jun nim a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca kawaj.
 = kawaj.
 %mor k-0-inw/a-j.
 %eng
 %spa
P chaya b'a loq e.
 %mor ch-0-a/ya' b'a loq e.
 %eng
 %spa
P kin an jun nim.
 %mor kin an jun nim.
 %eng
 %spa
P qana ampe na'.
 %mor qana ampe na'.
 %eng
 %spa
P qana ampe na'.
 %mor qana ampe na'.
 %eng
 %spa
P qana.
 %mor qana.
 %eng
 %spa
Ra ku'an jun nim cha'.
 %mor k-0-u/b'an jun nim /cha'.
 %eng
 %spa
P ah xa xk'isik.
 %mor ah xa x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
P qana ampe na.
 %mor /qana ampe na.
 %eng
 %spa
P xkisik, qarubuna. ***
 %mor x-0/k'is-ik, qarubuna.
 %eng
 %spa
L xk'isik.
 %mor xk'isik.
 %eng
 %spa
*C13-45
Ra are cha'ana chele.
 %mor are cha'ana chele.
 %eng
 %spa
Ra re lal Milia.
 %mor re lal Milia.
 %eng
 %spa
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
P lal tel.
 %mor lal tel.
 %eng
 %spa
Ak'al qana amey keb'e qe uj.
 %mor qana amey keb'e qe uj.
 %eng
 %spa
P lal Tel.
 %mor lal Tel.
 %eng
 %spa
Ra al Milia.
 %mor al Milia.
 %eng
 %spa
C a k'o: chi jun, ah, xk'isik.
 %mor a k'o: chi jun, ah, xk'isik.
 %eng
 %spa
Ra keb' ya xab'ij.
 %mor keb' ya x-0-a/b'i-j.
 %eng
 %spa
Ra ma kaya ta ya'a jun we' in.
 %mor ma k-0-a/ya' ta ya'a jun w-e' in.
 %eng
 %spa
Ak'al jawi xixpe wi.
 %mor jawi x-ix/pet wi.
 %eng
 %spa
Ca ji'.
 = ji'.
 %mor ji'.
 %eng
 %spa
Akal chiri kakamisaj a xtup.
 %mor chiri k-0-a/kam-isa-j a xtup.
 %eng
 %spa
Ra dah chalch'awa k'ut.
 %mor dah chalch'awa k'ut.
 %eng
 %spa
P le.
 %mor le.
 %eng
 %spa
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
Akal aqajik.
 %mor a/qaj-ik.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wih?
 %eng
 %spa
Ra nkaya ta kan la chare.
 %mor nkaya ta kan la chare.
 %eng
 %spa
Ak'al uy jun tiox, jun tiox.
 %mor uy jun tiox, jun tiox.
 %eng
 %spa
Ra alaje, pelipe tzi kaq chi luwach ma le sib'e'.
 %mor alaje, pelipe tzi kaq chi luwach ma le sib'e'.
 %eng
 %spa
C ah je'.
 %mor ah je'.
 %eng
 %spa
Ca chupam.
 = chupam.
 %mor chi-u-pam.
 %eng
 %spa
C chupam.
 %mor chupam.
 %eng
 %spa
Ca le'e:.
 = le'e:.
 %mor le'e:.
 %eng
 %spa
*C13-46
C jawii x'e wih?
 %mor jawii x'e wih?
 %eng
 %spa
Ra nan.
 %mor nan.
 %eng
 %spa
C jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wih?
 %eng
 %spa
Ca le'.
 = le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
C jawi'?
 %mor jawi'?
 %eng
 %spa
Ca ay.
 = ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
Akal taqe jun pu jalona chepe.
 %mor taqe jun pu jalona chepe.
 %eng
 %spa
Akal kin'an jun in.
 %mor kin'an jun in.
 %eng
 %spa
Ca le:, apela le:, le:.
 = le: a pedro le.
 %mor le: a pedro le.
 %eng
 %spa
Ca le:, apela le:.
 = la a pedro le.
 %mor la a pedro le.
 %eng
 %spa
Ak'al le ku'an a Carlos le.
 %mor le ku'an a Carlos le.
 %eng
 %spa
Ca le 'asik.
 = le ajsik.
 %mor le ajsik.
 %eng
 %spa
Akal k'o ya'a le a Carlos.
 %mor /k'o: ya'a le a Carlos.
 %eng
 %spa
Rat katzaq la le jun.
 %mor k-0/tzaq la le jun.
 %eng
 %spa
Akal ay katzaq la le jun.
 %mor ay k-0/tzaq la le jun.
 %eng
 %spa
Rat jutij n chi b'a na'o.
 %mor /juti-j n chi b'a na'o.
 %eng
 %spa
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Akal alaje nik'aj chik.
 %mor alaje nik'aj chik.
 %eng
 %spa
C jachin le achile'.
 %mor jachin le achile'.
 %eng
 %spa
P Carlos cha'.
 %mor Carlos cha'.
 %eng
 %spa
Akal kuk'isla la Carlos chi'.
 %mor kuk'isla la Carlos chi'.
 %eng
 %spa
P Carlos jachine jun achile Carlos.
 %mor Carlos jachine jun achile Carlos.
 %eng
 %spa
Ca le:, le', a pelipe, le:.
 = le:, le', a pelipe, le:.
 %mor le:, le', a pelipe, le:.
 %eng
 %spa
C jawi'.
 %mor jawi'.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wih?
 %eng
 %spa
Ca le' le:.
 = le' le:.
 %mor le' le:.
 %eng
 %spa
*C13-47
C jawii xe wih jawi'.
 %mor jawii x-0/b'e: wih jawi'.
 %eng
 %spa
Ca ek.
 = x'ek.
 %mor *x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa
C jawii k'o: wih?.
 %mor jawii /k'o: wih?.
 %eng
 %spa
C x'e pa juyub'.
 %mor x-0/b'e: pa juyub'.
 %eng
 %spa
Ca e pa juyub'.
 = x'e pa juyub'.
 %mor *x-0/b'e: pa juyub'.
 %eng
 %spa
C o pa b'a¤o.
 %mor o pa b'a¤o.
 %eng
 %spa
Akal ay le upuchi le.
 %mor ay le upuchi le.
 %eng
 %spa
P jas ka'ano.
 %mor jas ka'ano.
 %eng
 %spa
Akal in jun chi in xin ane wik.
 %mor in jun chi in xin ane wik.
 %eng
 %spa
Akal jun tiox x'an wumal in.
 %mor jun tiox x-0/b'an-PASS1 w-umal in.
 %eng
 %spa
Ca le kasik e'.
 = le xk'isik e'.
 %mor le x-0/k'is-ik e'.
 %eng
 %spa
C pa le chaj.
 %mor pa le chaj.
 %eng
 %spa
Ca sik.
 = xk'isik.
 %mor *x-0/k'is-ik.
 %eng
 %spa
Akal tija ti in.
 %mor tija ti in.
 %eng
 %spa
Ak'al no, no da.
 %mor no, no da.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wih?
 %eng
 %spa
Ca ek, xelaju'.
 = x'e xelaju.
 %mor *x-0/b'e:-!ik xelaju.
 %eng
 %spa
Ca ay naj al kante'l.
 = ay naj al kante'l.
 %mor ay naj al kante'l.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
C jachinoq?
 %mor jachinoq?
 %eng
 %spa
Ca naj al kante'l.
 = naj al kante'l.
 %mor naj al kante'l.
 %eng
 %spa
P jas xu'anoh?
 %mor jas xu'anoh?
 %eng
 %spa
Ca oj.
 = oj.
 %mor oj.
 %eng
 %spa
Ak'al ay ya.
 %mor ay ya.
 %eng
 %spa
Ca ana chi'at.
 = chana chi at.
 %mor *ch-0-a/b'an-a chi at.
 %eng
 %spa
Ca apel, ana chi ut.
 = apedro cha'ana chi k'ut.
 %mor apedro *ch-0-a/b'an-a chi k'u-t.
 %eng
 %spa
Ca axut'uj ut.
 = chaxut'uj k'ut.
 %mor *ch-0-a/xut'u-j k'u-t.
 %eng
 %spa
*C13-48
Akal le le june.
 %mor le le june.
 %eng
 %spa
P jachike? kachapa aweh.
 %mor jachike? kachapa aweh.
 %eng
 %spa
Ca m, in chik.
 = m, in chik.
 %mor m, in chi-k.
 %eng
 %spa
P ah no q'e:.
 %mor ah no q'e:.
 %eng
 %spa
Ca a chik.
 = at chik.
 %mor at chik.
 %eng
 %spa
P qana ampe na'.
 %mor /qana ampe na'.
 %eng
 %spa
Ca ay, ay, ay.
 = ay, ay, ay.
 %mor ay, ay, ay.
 %eng
 %spa
P at listo k'ut.
 %mor at listo k'ut.
 %eng
 %spa
C ay.
 %mor ay.
 %eng
 %spa
P a Carlos le', le'.
 %mor a Carlos le', le'.
 %eng
 %spa
Ak'al x'an wumal in.
 %mor x-0/b'an-PASS1 w-umal in.
 %eng
 %spa
Ak'al ya kaqojik le ri'ri'. ***
 %mor ya k-0/qaj-ik le ri'ri'.
 %eng
 %spa
Ak'al ay xintzaq rumal.
 %mor ay x-in/tzaq r-umal.
 %eng
 %spa
Akal ay keb' uwach b'ay.
 %mor ay keb' uwach b'ay.
 %eng
 %spa
C m at listo?
 %mor m at listo?
 %eng
 %spa
P qanampena kinan jun nim.
 %mor qanampena kinan jun nim.
 %eng
 %spa
Akal paqe chikaj e'.
 %mor /paq-e chi-kaj e'.
 %eng
 %spa
P le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
C le'.
 %mor le'.
 %eng
 %spa
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ak'al jewa ri kaqaj chi wu panoq.
 %mor jewa ri k-0/qaj chi wu panoq.
 %eng
 %spa
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
C xpetik.
 %mor xpetik.
 %eng
 %spa
P le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ca ek'.
 = x'ek.
 %mor *x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa
P jawii x'e wih?
 %mor jawii x-0/b'e: wih?
 %eng
 %spa
*C13-49
Ca ek.
 = x'ek.
 %mor *x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa
Ca e keb'.
 = e keb'.
 %mor e keb'.
 %eng
 %spa
C x'e chi jun.
 %mor x'e chi jun.
 %eng
 %spa
Ak'al utz e jun.
 %mor utz e jun.
 %eng
 %spa
Ca wiyej na ink'ama'.
 = chinawiyej na, kink'ama'.
 %mor *ch-*in-aw/iye'-j na, *k-0-in/k'am-a'.
 %eng
 %spa
Ca wila'.
 = kawila'.
 %mor *k-0-aw/il-a'.
 %eng
 %spa
P maja, le.
 %mor maja, le.
 %eng
 %spa
Ca le:.
 = le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ak'al kinkowin in chaxut'uxik.
 %mor k-in/kowin in ch-0/xut'u-x-ik.
 %eng
 %spa
Ak'al are le ri.
 %mor are le ri.
 %eng
 %spa
Ak'al ay, e chi nupalaj, u.
 %mor ay, e chi nu-palaj, u.
 %eng
 %spa
P saj k'ut a Carlos.
 %mor saj k'ut a Carlos.
 %eng
 %spa
C saj kut.
 %mor saj kut.
 %eng
 %spa
Ca ay xb'ek.
 = ay xb'ek.
 %mor ay x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa
Ak'al ay le jun xb'ek.
 %mor ay le jun xb'ek.
 %eng
 %spa
P le', le', le' x'e le jun nime:.
 %mor le', le', le' x'e le jun nime:.
 %eng
 %spa
Ak'al ay, are le ch'ich, kawilo?
 %mor ay, are le ch'ich, kawilo?
 %eng
 %spa
Rik chalch'awa kut a Carlos.
 %mor chalch'awa kut a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca inq'i'o.
 = kinq'i'o.
 %mor *k-0-in/q'i'-o.
 %eng
 %spa
P le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ak'al k'o:lik.
 %mor k'o:lik.
 %eng
 %spa
Ak'al k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
Ak'al diox e keqajik.
 %mor diox e k-e/qaj-ik.
 %eng
 %spa
P u la le, le'.
 %mor u la le, le'.
 %eng
 %spa
C x'ek.
 %mor x-0/b'e:-ik.
 %eng
 %spa
C jawii x'e wi?
 %mor jawii x-0/b'e: wi?
 %eng
 %spa
Ca eh wa'.
 = x'e wa'.
 %mor *x-0/b'e: wa'.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
C Carlos tz'il chuxe'.
 %mor Carlos tz'il chuxe'.
 %eng
 %spa
P ay, ka'antaj xatpe k'u pa b'ano.
 %mor ay, ka'antaj xatpe k'u pa b'ano.
 %eng
 %spa
*C13-50
C ka'an taj, xa tz'il.
 %mor ka'an taj, xa tz'il.
 %eng
 %spa
P impe lawal katin pachaj.
 %mor impe lawal katin pachaj.
 %eng
 %spa
N ay, taqana chawe Carlos.
 %mor ay, taqana chawe Carlos.
 %eng
 %spa
N nawiyex taj na.
 %mor n-aw/iye'-xtaj na.
 %eng
 %spa
P le, le, lawila kute, Carlos.
 %mor le, le, lawila kute, Carlos.
 %eng
 %spa
Ak'al an jun nim rumal.
 %mor an jun nim rumal.
 %eng
 %spa
P tetz'ana k'ut.
 %mor tetz'ana k'ut.
 %eng
 %spa
Ak'al ka'ano cha'.
 %mor ka'ano cha'.
 %eng
 %spa
Ca in chik, in chik.
 = in chik, in chik.
 %mor in chik, in chik.
 %eng
 %spa
Ak'al u la da q'alaj karaj kichikoju kan kib waral.
 %mor u la da q'alaj karaj kichikoju kan kib waral.
 %eng
 %spa
Ak'al le:.
 %mor le:.
 %eng
 %spa
Ak'al uy, xa juntira x'ek, da.
 %mor uy, xa juntira x'ek, da.
 %eng
 %spa
Ca ay, naj waj.
 = ay, naj waj.
 %mor ay, naj waj.
 %eng
 %spa
Ak'al e juntira xa'an wumal.
 %mor e juntira x-0/b'an-PASS1 w-umal.
 %eng
 %spa
P ja?
 %mor ja?
 %eng
 %spa
P jas, jas e xu'ano?
 %mor jas, jas e xu'ano?
 %eng
 %spa
P pero ma katix taj, jawi ri'?
 %mor pero ma k-0-a/tix ta-j, jawi ri'?
 %eng
 %spa
Ak'al q'alaj upaleyera, naj a Carlos wa'.
 %mor q'alaj upaleyera, naj a Carlos wa'.
 %eng
 %spa
Ca n taj.
 = n k'o: taj.
 %mor n /*k'o: ta-j.
 %eng
 %spa
Aka'l uy, kachi ya, Carlos.
 %mor uy, kachi ya, Carlos.
 %eng
 %spa
Aka'l ruk' a Carlos u kacha chi lu palaje'.
 %mor ruk' a Carlos u kacha chi lu palaje'.
 %eng
 %spa
P qanampe na.
 %mor qana ampe na.
 %eng
 %spa
P chiwiyej na chuwa nan lare.
 %mor ch-0-iw/iye'-j na chi-u-wa nan le: are.
 %eng
 %spa
Ak'al u, kalcha ya a Carlos.
 %mor u, kalcha ya a Carlos.
 %eng
 %spa
P a k'o: na a Carlos.
 %mor a /k'o: na a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik e'.
 = k'o:lik e'.
 %mor /k'o:-l-ik e'.
 %eng
 %spa
*C13-51
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca k'o: nah.
 = k'o: nah.
 %mor /k'o: nah.
 %eng
 %spa
P k'o: nah a nim?
 %mor /k'o: nah a nim?
 %eng
 %spa
Ca nim.
 = nim.
 %mor nim.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca nim.
 = nim.
 %mor nim.
 %eng
 %spa
C x'ek, jelale'.
 %mor x'ek, jelale'.
 %eng
 %spa
Ixoq ena.
 %mor ena.
 %eng
 %spa
P b'ay, e'o.
 %mor b'ay, e'o.
 %eng
 %spa
Ca ewi, nan?
 = jawii kate wi, nan?
 %mor *jawii *k-*at/b'e: wi, nan?
 %eng
 %spa
Ca nan, nan.
 = nan, nan?
 %mor nan, nan?
 %eng
 %spa
Rat ma k'o: ta kine wi.
 %mor ma /k'o: ta k-in/b'e: wi.
 %eng
 %spa
Rat are chawila le Pelipe.
 %mor are ch-0-aw/il-a le Pelipe.
 %eng
 %spa
Ca atax k'o: le jun nupa'ch.
 = a katas le nupa'ch?
 %mor *a *k-0-a/tas le !jun nu-pa'ch?
 %eng
 %spa
Rat le jun a pa'ch?
 %mor le jun a pa'ch?
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
Rat al mariy, la kaxtaj kan jun nupach.
 %mor al mariy, la kaxtaj kan jun nu-pach.
 %eng
 %spa
Rat lala rajil de a cinco.
 %mor lala rajil de a cinco.
 %eng
 %spa
P chab'ij che la wanab'.
 %mor chab'ij che la wanab'.
 %eng
 %spa
C jawii x'e wih?
 %mor jawii x'e wih?
 %eng
 %spa
Ak'al al Mari cha.
 %mor al Mari cha.
 %eng
 %spa
C a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
Ak'al jun nu pa'ch a Carlos cha.
 %mor jun nu pa'ch a Carlos cha.
 %eng
 %spa
C jas k'o: chupam.
 %mor jas k'o: chupam.
 %eng
 %spa
Ca pa'eh.
 = pa'eh.
 %mor pa'eh.
 %eng
 %spa
*C13-52
Rat pa'ch kacha b'i ri'.
 %mor pa'ch kacha b'i ri'.
 %eng
 %spa
C jawii, jawii xuk'ama wi lapa'ch.
 %mor jawii, jawii xuk'ama wi lapa'ch.
 %eng
 %spa
Rat da cha, laj awusiva wa.
 %mor da cha, laj awusiva wa.
 %eng
 %spa
C jasche at ab'usivo? m.
 %mor jasche at ab'usivo? m.
 %eng
 %spa
Rat uya nan, n kuta ta ne lo le jun achaq ta.
 %mor uya nan, n k-0-u/ta ta ne lo le jun a-chaq ta.
 %eng
 %spa
Ixoq esach.
 %mor esach.
 %eng
 %spa
Rat jun upach ala kel chi kanoq cha chaq.
 %mor jun upach ala k-0/el chi kanoq /cha' a-chaq.
 %eng
 %spa
Ixoq xama kakesaj kanoq.
 %mor xama kakesaj kanoq.
 %eng
 %spa
Rat jesus.
 %mor jesus.
 %eng
 %spa
C mak'antaj.
 %mor mak'antaj.
 %eng
 %spa
Rat ay sib'ilaj tira na pelipe.
 %mor ay sib'ilaj tira na pelipe.
 %eng
 %spa
Ra sach nan.
 %mor sach nan.
 %eng
 %spa
C maka'an taj.
 %mor maka'an taj.
 %eng
 %spa
Rat chawesaj kan jun upach achi le.
 %mor ch-0-aw/esa-j kan jun u-pach achi le.
 %eng
 %spa
Rat ma k'o le di'a cinco.
 %mor ma /k'o: le di'a cinco.
 %eng
 %spa
Rat ma kutij ta le re q'or.
 %mor ma k-0-u/tij ta le r-e q'or.
 %eng
 %spa
Rat kach'ayun ta chik.
 %mor k-0/ch'ay-un ta chi-k.
 %eng
 %spa
Rat makin ya ta kon in sirisik upu tzam.
 %mor makin ya ta kon in sirisik upu tzam.
 %eng
 %spa
Ra mare wa le jun jatime.
 %mor mare wa le jun jatime.
 %eng
 %spa
C maka'antaj.
 %mor maka'antaj.
 %eng
 %spa
Ra ri'.
 %mor ri'.
 %eng
 %spa
Rat le chaya b'i charele'.
 %mor le chaya b'i charele'.
 %eng
 %spa
Ra ri'.
 %mor ri'.
 %eng
 %spa
Ca roz.
 = arroz.
 %mor arroz.
 %eng
 %spa
*C13-53
Ra arroz.
 %mor arroz.
 %eng
 %spa
Rat jaya kan.
 %mor /j-0-a/ya' kan.
 %eng
 %spa
Ra ay nuq'ab' xink'atik.
 %mor ay nu-q'ab' x-in/k'at-ik.
 %eng
 %spa
C ay Dios.
 %mor ay Dios.
 %eng
 %spa
Ca roz.
 = roz.
 %mor roz.
 %eng
 %spa
Ra arroz, lawilampe le'.
 %mor arroz, l-aw/il-a ampe le'.
 %eng
 %spa
Ra le arroz le' le' arroze'.
 %mor le arroz le' le' arroze'.
 %eng
 %spa
Ak'al aLin', atole' kasutinike.
 %mor aLin', atole' kasutinike.
 %eng
 %spa
Ra le, le tekatij paja.
 %mor le, le tekatij paja.
 %eng
 %spa
Ak'al le aline kasutinik.
 %mor le aline kasutinik.
 %eng
 %spa
C jo'.
 %mor jo'.
 %eng
 %spa
P akatij pu pach a, a Carlos.
 %mor akatij pu pach a, a Carlos.
 %eng
 %spa
P Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
C jachin ajchoqe'.
 %mor jachin ajchoqe'.
 %eng
 %spa
Ca e lal kante'l.
 = re lal kante'l.
 %mor re lal kante'l.
 %eng
 %spa
P chamaloq.
 %mor chamaloq.
 %eng
 %spa
C cham, chamaloq.
 %mor cham, chamaloq.
 %eng
 %spa
Ra kenya na kanoq Carlos.
 %mor kenya na kanoq Carlos.
 %eng
 %spa
Ca nu pa'ch nu pa'ch, nu pa'ch.
 = nu pa'ch nu pa'ch, nu pa'ch.
 %mor nu pa'ch nu pa'ch, nu pa'ch.
 %eng
 %spa
C xe'ek.
 %mor xe'ek.
 %eng
 %spa
Ca jo', jo'.
 = jo', jo'.
 %mor /jo', /jo'.
 %eng
 %spa
C jawi'.
 %mor jawi'.
 %eng
 %spa
Ra ay kutijo cha'.
 %mor ay kutijo cha'.
 %eng
 %spa
C aktij awapach.
 %mor aktij awapach.
 %eng
 %spa
C akatij juntiro.
 %mor akatij juntiro.
 %eng
 %spa
*C13-54
Ca qaq', qaq'.
 = qaq', qaq'.
 %mor qaq', qaq'.
 %eng
 %spa
P aka'xel le rixoqil a Tun.
 %mor aka'xel le rixoqil a Tun.
 %eng
 %spa
Ra uu uk'axel lal Mili8a.
 %mor uu uk'axel lal Mili8a.
 %eng
 %spa
C a kutij juntiro.
 %mor a k-0-u/tij juntiro.
 %eng
 %spa
Ca intij taj.
 = ma kintij taj.
 %mor *ma *k-0-in/tij ta-j.
 %eng
 %spa
P jas k'o: chupam a Carlos.
 %mor jas /k'o: chi-u-pam a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca intij intij le'.
 = kintijo le'.
 %mor *k-0-in/tij-*o le'.
 %eng
 %spa
C a qaq'.
 %mor a qaq'.
 %eng
 %spa
Ca ink'atik.
 = xinkatik.
 %mor *x-in/k'at-ik.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
C aqaq, ya', ya'.
 %mor aqaq, ya', ya'.
 %eng
 %spa
Ca yah.
 = yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa
C yah.
 %mor yah.
 %eng
 %spa
Ca awe at chik?
 = awe at chik?
 %mor awe at chik?
 %eng
 %spa
P m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
Ca a'eloj.
 = la reloj.
 %mor la reloj.
 %eng
 %spa
Ca no' le k'o: chile june'.
 = no' le k'o: chile june'.
 %mor no' le /k'o: chile june'.
 %eng
 %spa
P chinchike.
 %mor chinchike.
 %eng
 %spa
Ca chech jun qab' e'.
 = k'o: charech laq'ab' e'.
 %mor /*k'o: chi-*r-e-ch *le: *a-q'ab' e'.
 %eng
 %spa
P le, le.
 %mor le, le.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P le' nu reloja le.
 %mor le' nu reloja le.
 %eng
 %spa
P a ki kana le pa'ch?
 %mor a ki k-0-a/na' le pa'ch?
 %eng
 %spa
Ca ki'.
 = ki'.
 %mor ki'.
 %eng
 %spa
P Carlos aki le pache'?
 %mor Carlos aki le pache'?
 %eng
 %spa
Ca ki?
 = ki?
 %mor ki?
 %eng
 %spa
*C13-55
C ah ki.
 %mor ah ki.
 %eng
 %spa
P a xachaj k'u laq'ab' e'.
 %mor a x-0-a/ch'aj k'u le: a-q'ab' e'.
 %eng
 %spa
P ay jach'aja?
 %mor ay jach'aja?
 %eng
 %spa
C kachajo xa tzil la q'ab'.
 %mor kachajo xa tzil la q'ab'.
 %eng
 %spa
C chachaj la q'ab'.
 %mor chachaj la q'ab'.
 %eng
 %spa
P chachaja laq'ab' cha'.
 %mor ch-0-a/ch'aj-a le: a-q'ab' /cha'.
 %eng
 %spa
Ak'al nojimal.
 %mor nojimal.
 %eng
 %spa
C Carlos ch'aj laq'ab'.
 %mor Carlos /ch'aj le: a-q'ab'.
 %eng
 %spa
Ca kinch'ajoh.
 = kinch'ajoh.
 %mor k-0-in/ch'aj-oh.
 %eng
 %spa
C jawii xe wih?
 %mor jawii xe wih?
 %eng
 %spa
N le tajin kuch'ajoh.
 %mor le tajin kuch'ajoh.
 %eng
 %spa
C ay jas ka'anoh?
 %mor ay jas ka'anoh?
 %eng
 %spa
Rik da cha ay kat kil k'ulale.
 %mor da cha ay kat kil k'ulale.
 %eng
 %spa
N da' cha.
 %mor da' /cha'.
 %eng
 %spa
Ca jah?
 = jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
C jas ka'ano, a Carlos.
 %mor jas ka'ano, a Carlos.
 %eng
 %spa
P a Carlos xtij apach mal tz'i?
 %mor a Carlos x-0/tij-PASS1 a-pach mal tz'i?
 %eng
 %spa
Rik ay no la pach cha.
 %mor ay no la pach cha.
 %eng
 %spa
Rik li yan chi kan chuwaja.
 %mor li yan chi kan chuwaja.
 %eng
 %spa
N pares.
 %mor pares.
 %eng
 %spa
Ca jah?
 = jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
P xtij a, xtij apach.
 %mor x-0/tij-PASS1 a, x-0/tij-PASS1 a-pach.
 %eng
 %spa
Ca ewi k'u wih.
 = jawii k'u wih?
 %mor jawii /k'u wih?
 %eng
 %spa
P xkanib'i mal jun tz'i le.
 %mor x-0/kanib'i mal jun tz'i le.
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
*C13-56
P a ki kana le pach.
 %mor a ki k-0-a/na' le pach.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P da, a ki kana le pach.
 %mor da, a ki k-0-a/na- le pach.
 %eng
 %spa
Ca o: ta jun uyanta le in.
 = k'o: ta jun uyanta lin.
 %mor /k'o: ta jun u-yanta lin.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca le xan taq wike'.
 = xa intaq wich'.
 %mor xa intaq wich'.
 %eng
 %spa
P janchike'.
 %mor janchike'.
 %eng
 %spa
Ca ma kok ta chi na le nuyanta.
 = ma kok ta chi na le nuyanta.
 %mor ma k-0/ok ta chi na le nu-yanta.
 %eng
 %spa
P jawii k'o wi le?, jawii k'o: wih?
 %mor jawii k'o wi le?, jawii k'o: wih?
 %eng
 %spa
Ca pa le kuxtal.
 = pa le kuxtar.
 %mor pa le: kuxtar.
 %eng
 %spa
P iya, k'o: pa llanta'at.
 %mor iya, /k'o: pa llanta'at.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P k'o: pa llanta at?
 %mor /k'o: pa llanta at?
 %eng
 %spa
Ca k'o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P iya', jawii x'e wi latat?
 %mor iya', jawii x-0/b'e: wi le: a-tat?
 %eng
 %spa
Ca naq pa juyub'.
 = enaq pa juyub'.
 %mor /*b'e:-inaq pa juyub'.
 %eng
 %spa
Ca ukojo' awono.
 = xukojo awono.
 %mor *x-0-u/koj-o awono.
 %eng
 %spa
P jawi'?
 %mor jawi'?
 %eng
 %spa
Ca pa juyub'.
 = pa juyub'.
 %mor pa juyub'.
 %eng
 %spa
P jawi juyub'?
 %mor jawi juyub'?
 %eng
 %spa
Ca kela le'.
 = jela le'.
 %mor jela le'.
 %eng
 %spa
P iya'.
 %mor iya'.
 %eng
 %spa
Ca chub'ah. ***
 = a xchup b'ah?
 %mor *a *x-0/chup b'ah?
 %eng
 %spa
P ma xate ta b'a at?
 %mor ma xate ta b'a at?
 %eng
 %spa
Ca chupah.
 = a xchup b'ah?
 %mor *a *x-0/chup b'ah?
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
C ma, maja'.
 %mor ma, maja'.
 %eng
 %spa
*C13-57
P Carlos katij ale?
 %mor Carlos katij ale?
 %eng
 %spa
Ak'al kasutinike.
 %mor kasutinike.
 %eng
 %spa
P Carlos, a rachi'il ku la Tun?
 %mor Carlos, a rachi'il ku la Tun?
 %eng
 %spa
Ca lak'i'il.
 = rachi'il.
 %mor rachi'il.
 %eng
 %spa
P iya' jachin aj choqe le jun aqe?
 %mor iya' jachin aj choqe le jun aqe?
 %eng
 %spa
Ca we in.
 = we in.
 %mor we in.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca le watit.
 = re watit.
 %mor re watit.
 %eng
 %spa
P iya', awe at?
 %mor iya', awe at?
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P kutij pa'ch cha.
 %mor kutij pa'ch cha.
 %eng
 %spa
Ca jah?
 = jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
P kutij pa'ch cha tzij.
 %mor kutij pa'ch cha tzij.
 %eng
 %spa
C tzij, kutijo'.
 %mor tzij, kutijo'.
 %eng
 %spa
P jas uwach e ti'ij?
 %mor jas uwach e ti'ij?
 %eng
 %spa
P ah, a wakax o aq?
 %mor ah, a wakax o aq?
 %eng
 %spa
P Carlos.
 %mor Carlos.
 %eng
 %spa
C jas uwach le june'? le'.
 %mor jas uwach le june'? le'.
 %eng
 %spa
Ca k'ik'.
 = k'ik'.
 %mor k'ik'.
 %eng
 %spa
P wi, ay wi' k'o:che la q'ab', ay, xatij b'ik.
 %mor wi, ay wi' k'o:che la q'ab', ay, xatij b'ik.
 %eng
 %spa
C ay k'o:lik.
 %mor ay k'o:lik.
 %eng
 %spa
P le, k'o: jun wich' laq'ab'e.
 %mor le, k'o: jun wich' laq'ab'e.
 %eng
 %spa
C le jun wi, jachin ajchoqe?
 %mor le jun wi, jachin ajchoqe?
 %eng
 %spa
P awe at?
 %mor awe at?
 %eng
 %spa
Ca awe' at.
 = awe' at.
 %mor aw-e' at.
 %eng
 %spa
C awe at.
 %mor awe at.
 %eng
 %spa
Rik nkula we, xa wach'ilaj b'ik.
 %mor nkula we, xa wach'ilaj b'ik.
 %eng
 %spa
*C13-58
C nkula watit?
 %mor nkula watit?
 %eng
 %spa
P lawatit, jawi x'e wi?
 %mor le: aw-atit, jawi x-0/b'e: wi?
 %eng
 %spa
Ca naq pa tox.
 = enaq pa tiox.
 %mor /*b'e:-inaq pa tiox.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca enaq pa tox.
 = enaq pa tiox.
 %mor /b'e:-inaq pa tiox.
 %eng
 %spa
P tioxe?
 %mor tioxe?
 %eng
 %spa
Ak'al enaq pa tox chi.
 %mor enaq pa tox chi.
 %eng
 %spa
C jas ka'ano?
 %mor jas ka'ano?
 %eng
 %spa
P jas xu'ana?
 %mor jas x-0-u/b'an-a?
 %eng
 %spa
Ca o: taj.
 = k'o: taj.
 %mor /k'o: ta-j.
 %eng
 %spa
Ak'al kinan nu lawi ya.
 %mor kinan nu lawi ya.
 %eng
 %spa
Ca wej na.
 = chinawiyej nah.
 %mor *ch-*in-aw/iye'-j nah.
 %eng
 %spa
Ca ink'ana jun wah.
 = kink'ama jun nuwah.
 %mor *k-0-in/k'am-a jun *nu-wah.
 %eng
 %spa
P b'ay.
 %mor b'ay.
 %eng
 %spa
Ak'al kekowinta ne wi', le' axu.
 %mor kekowinta ne wi', le' axu.
 %eng
 %spa
Ca nan, nu wah.
 = nan, nu wah.
 %mor nan, nu wah.
 %eng
 %spa
Rik taren chila jun a Pedra chuya k'ik.
 %mor /taren chila jun a Pedra chuya k'ik.
 %eng
 %spa
Rik xa jun ak'alab etaren chuloq.
 %mor xa jun ak'alab e/taren chuloq.
 %eng
 %spa
N ma b'ik k'o le wa pa chikach.
 %mor ma b'ik k'o le wa pa chikach.
 %eng
 %spa
Rik laj k'ik' e kilo.
 %mor laj k'ik' e kilo.
 %eng
 %spa
Rik kakayex b'i ri lapa'ch mal le jun aq e Carlos.
 %mor k-0/k'ayi-x b'i ri le: a-pa'ch mal le jun aq e Carlos.
 %eng
 %spa
P ay, taqin utijik.
 %mor ay, taqin utijik.
 %eng
 %spa
Rik da cha.
 %mor da cha.
 %eng
 %spa
N jun sucio laj ak'al.
 %mor jun sucio laj ak'al.
 %eng
 %spa
Rik ay nan, kawa'ik.
 %mor ay nan, k-0/wa'-ik.
 %eng
 %spa
Rik xuk'am chi le jun chak'ij laj wa le.
 %mor x-0-u/k'am chi le jun chak'ij laj wa le.
 %eng
 %spa
Ca jo, jo, jo.
 = jo, jo, jo.
 %mor /jo, /jo, /jo.
 %eng
 %spa
*C13-59
Rik ay alih.
 %mor ay alih.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca jo'.
 = jo'.
 %mor /jo'.
 %eng
 %spa
Rik ay nan, ama k'o: le chichuj.
 %mor ay nan, ama k'o: le chichuj.
 %eng
 %spa
C ya xk'isik la pa'ch.
 %mor ya xk'isik la pa'ch.
 %eng
 %spa
Ca o:lik.
 = k'o:lik.
 %mor /k'o:-l-ik.
 %eng
 %spa
P aj wera kinreyij chi in la pa'ch a Carlos.
 %mor aj wera kinreyij chi in la pa'ch a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P kinreyij chi nupa'ch, a k'o: nah?
 %mor k-in-r/iye'-j chi nu-pa'ch, a /k'o: nah?
 %eng
 %spa
P ay, la k'ute?
 %mor ay, la k'ute?
 %eng
 %spa
Rik a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
Ca ay lu lip, lu lip.
 = ay lal Lip, ay lal Lip.
 %mor ay lal Lip, ay lal Lip.
 %eng
 %spa
Rik chak'ama paja.
 %mor chak'ama paja.
 %eng
 %spa
P tija'.
 %mor tija'.
 %eng
 %spa
C tijo.
 %mor tijo.
 %eng
 %spa
Ca jo', pa Lipa.
 = jo', pa Lipa.
 %mor /jo', pa Lipa.
 %eng
 %spa
N ala, Carlos ri.
 %mor ala, Carlos ri.
 %eng
 %spa
P a utz e saq cha'?
 %mor a utz e saq /cha'?
 %eng
 %spa
C a utz e saq.
 %mor a utz e saq.
 %eng
 %spa
Ak'al le alin.
 %mor le alin.
 %eng
 %spa
Ak'al jo pa ja.
 %mor /jo pa ja.
 %eng
 %spa
Ca o le? o le'.
 = k'o: le'.
 %mor /k'o: le'.
 %eng
 %spa
Ak'al kawil la la le.
 %mor kawil la la le.
 %eng
 %spa
P chayoj kaja amolo le.
 %mor ch-0-a/yoj kaja amolo le.
 %eng
 %spa
P lamalo le k'o: chawach.
 %mor le: amalo le k'o: chawach.
 %eng
 %spa
P le k'o: xe laq'ab'.
 %mor le /k'o: xe laq'ab'.
 %eng
 %spa
P le k'o: pulew.
 %mor le /k'o: pa ulew.
 %eng
 %spa
P chaxib'ij qaj che laq'ab'.
 %mor ch-0-a/xib'i-j qaj che le: a-q'ab'.
 %eng
 %spa
*C13-60
Rik a Carlos.
 %mor a Carlos.
 %eng
 %spa
P Carlos, dacha.
 %mor Carlos, dacha.
 %eng
 %spa
C a utz katijoh?
 %mor a utz katijoh?
 %eng
 %spa
P a utz kana'o a Carlos?
 %mor a utz kana'o a Carlos?
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P a utz?
 %mor a utz?
 %eng
 %spa
Ca inwaj walik.
 = kinwaj kinwarik.
 %mor *k-0-inw/a-j *k-*in/war-ik.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca ab'ij taj.
 = ma kab'ij taj.
 %mor *ma *k-0-a/b'i-j ta-j.
 %eng
 %spa
P jachin choqe'?
 %mor jachin choqe'?
 %eng
 %spa
Ca we' in.
 = we' in.
 %mor w-e' in.
 %eng
 %spa
P iya' a k'o pa we at?
 %mor iya' a /k'o: pa aw-e at?
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P jachin aj choqe le pelota le?
 %mor jachin aj choqe le pelota le?
 %eng
 %spa
Ca we' in.
 = we' in.
 %mor w-e' in.
 %eng
 %spa
P awe at?
 %mor awe at?
 %eng
 %spa
Ca qana'.
 = qana'.
 %mor /qana'.
 %eng
 %spa
P jah?
 %mor jah?
 %eng
 %spa
Ca qana?
 = qana?
 %mor /qana?
 %eng
 %spa
P tij i la b'a lawa le.
 %mor tij i la b'a le: a-wa le.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
P cha loch' lo tela larroze?
 %mor cha loch' lo tela larroze?
 %eng
 %spa
C yamero las dos.
 %mor yamero las dos.
 %eng
 %spa
Ca m.
 = m.
 %mor m.
 %eng
 %spa
C yamero le.
 %mor yamero le.
 %eng
 %spa
*xk'is le cinta C-13.