*C15 - A Carlos *Age 3;7.8 *No. of utterances 483 *MLU 3.37 *C15-1 Ca jun. = jun. %mor jun. %eng %spa P jas uwach k'u la le. %mor jas uwach k'u la le. %eng %spa Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa P le. %mor le. %eng %spa Ca inaj patax. = inaj patax. %mor inaj patax. %eng %spa P jah. %mor jah. %eng %spa Ca inaj patax. = inaj patax. %mor inaj patax. %eng %spa P jachin ajchaqe. %mor jachin ajchaqe. %eng %spa Ca e lal Talin. = re lal Talin. %mor re lal Talin. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Ca tzij. = tzij. %mor tzij. %eng %spa P ma we ta b'ah. %mor ma we ta b'ah. %eng %spa Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa P ma we ta b'ak. *** %mor ma aw-e ta b'a k. %eng %spa Ca ma ruch taj. *** = ma ruch taj. %mor ma ruch taj. %eng %spa P jas che. %mor jas che. %eng %spa Ca nik'. = nik'. %mor nik'. %eng %spa C jawi: xuloq' wih? %mor jawi: xuloq' wih? %eng %spa Ca taj. = n k'o: taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng %spa Ca ma qe' uj taj. = ma qe' uj taj. %mor ma q-e' uj ta-j. %eng %spa C maxoq loq, maxuloq taj. %mor maxoq loq, maxuloq taj. %eng %spa jun alen. P jachine jun achi le:? Carlos. %mor jachine jun achi le:? Carlos. %eng %spa C chacha, chata che a Lu'. %mor chacha, chata che a Lu'. %eng %spa jas kopa, jas k'o: pa achim. P Carlos. %mor Carlos. %eng %spa C chata chare. %mor chata chare. %eng %spa *C15-2 P atzij are uch'ab' al Cu'z ale'. %mor atzij are uch'ab' al Cu'z ale'. %eng %spa Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa P atzij are uch'ab' al cu'z ale'. %mor atzij are uch'ab' al cu'z ale'. %eng %spa Rik are choq'oq. %mor are choq'oq. %eng %spa P are. %mor are. %eng %spa Ca le taj. = mare taj. %mor *ma are ta-j. %eng %spa Rik tzij wi are. %mor tzij wi are. %eng %spa P jachinoq'. %mor jachinoq'. %eng %spa Rik are le kab'ij le. %mor are le kab'ij le. %eng %spa Ca asu wach ale'? = jas uwach ale'? %mor jas uwach ale'? %eng %spa P le taqen kiki k'am samiyab'. %mor le taqen kiki k'am samiyab'. %eng %spa C jas uwach, jun b'aq wach. %mor jas uwach, jun b'aq wach. %eng %spa P eh xa ajwaral e kub'ij. %mor eh xa ajwaral e k-0-u/b'i-j. %eng %spa Ca k'ajwach. = b'aqwach. %mor b'aqwach. %eng %spa C che jun ak', le pipiripin. %mor che jun ak', le pipiripin. %eng %spa N are k'ax k'o:li xim chuwa tiox dih. %mor are k'ax k'o:li xim chuwa tiox dih. %eng %spa Rik kaltzalij loq we laj q'olaj. %mor kaltzalij loq we laj q'olaj. %eng %spa n ay no. %mor ay no. %eng %spa P le naj kuenta le. %mor le naj kuenta le. %eng %spa N qaja na jun aq'ab'. %mor qaja na jun aq'ab'. %eng %spa P le. %mor le. %eng %spa C chacha chare, jas uwach le naj. %mor chacha chare, jas uwach le naj. %eng %spa kuento. Ca wilch. = jawile? %mor jawile? %eng %spa P jah le. %mor jah le. %eng %spa C chata charech, jas uwach ko. %mor chata charech, jas uwach ko. %eng %spa *C15-3 C pa la chim kacha'. %mor pa la chim k-at/cha'. %eng %spa Ca su wach? = jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca asu wach? = jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa P inaj kuento le. %mor inaj kuento le. %eng %spa Ca wileh? = jawileh? %mor jawileh? %eng %spa P le, le. %mor le, le. %eng %spa Ca asu wach e k'o: chili'. = jas uwach e k'o: chiri'. %mor jas u-wach e /k'o: chiri'. %eng %spa P le. %mor le. %eng %spa Ca su wach e k'o: chupam. = jas uwach e k'o: chupam? %mor jas u-wach e /k'o: chi-u-pam? %eng %spa P ch'oh a kach'ob'oh? %mor ch'oh a kach'ob'oh? %eng %spa C le wuj. %mor le wuj. %eng %spa Rik ka'e ne na lo a sut. %mor ka'e ne na lo a sut. %eng %spa Ca ch'ob' taj, waleh? = ma kinch'ob' taj le wari'. %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j *le: wari'. %eng %spa N ka'e k'ut kink'am b'i. %mor k-0/b'e: k'u-t k-0-in/k'am b'i. %eng %spa cinco libra. Ca jun len. = jun len. %mor jun len. %eng %spa P chak'utu pe chuwach. %mor chak'utu pe chuwach. %eng %spa C akachob' jas uwach le june'. %mor akachob' jas uwach le june'. %eng %spa Ca le naj, akile'. = le naj, akile'. %mor le naj, akile'. %eng %spa P joropa taq kulixim. %mor joropa taq kulixim. %eng %spa Rik kinsa len. %mor kinsa len. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Rik kinsa len. %mor kinsa len. %eng %spa P lo, lo xib' lib'ra. %mor lo, lo xib' lib'ra. %eng %spa Rik nik'aj lib'ra. %mor nik'aj lib'ra. %eng %spa Rik nik'aj lib'ra. %mor nik'aj lib'ra. %eng %spa *C15-4 P kach'ob'oh jas uwach le ri'. %mor k-0-a/ch'ob'-oh jas u-wach le ri'. %eng %spa Ca wesaj pe'. = chawesaj impe'. %mor *ch-0-aw/esa-j impe'. %eng %spa P a kach'ob'oh? %mor a k-0-a/ch'ob'-oh? %eng %spa Ca ch'ob'oh. = kinchob'oh. %mor *k-0-*in/chob'-oh. %eng %spa P jas k'u wach? %mor jas k'u wach? %eng %spa Ca eloja. = reloja. %mor reloja. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa C chawesaj at. %mor chawesaj at. %eng %spa Ca eloj. = reloj. %mor reloj. %eng %spa P chawesaj at cha. %mor chawesaj at cha. %eng %spa Rik jas chi pe hor a Pedra? %mor jas chi pe hor a Pedra? %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Rik jas chi pe hora? %mor jas chi pe hora? %eng %spa P le', les seis y quatro. %mor le', les seis y quatro. %eng %spa Rik are b'a wa kayaqan chikan aj sik. %mor are b'a wa kayaqan chikan aj sik. %eng %spa P u le, a kawilo le, le', le', le'. %mor u le, a kawilo le, le', le', le'. %eng %spa Rik awas ale ka'ano, are kawilo. %mor awas ale ka'ano, are kawilo. %eng %spa la inaj in wich'. P jasche'?, le. %mor jasche'?, le. %eng %spa Rik jasche le naj kab'ij na? %mor jasche le naj kab'ij na? %eng %spa Ca jun. = jun. %mor jun. %eng %spa P chawesaj k'ute, ay jun me's. %mor chawesaj k'ute, ay jun me's. %eng %spa C ah jun mama me'se. %mor ah jun mama me'se. %eng %spa Ca qe uj ne'. = qe uj ne'. %mor q-e uj ne'. %eng %spa P iwe 'ix? %mor iw-e 'ix? %eng %spa Ca qe 'uj. = qe 'uj. %mor q-e 'uj. %eng %spa *C15-5 Rik jachin ajchoqe a Carlos? %mor jachin ajchoqe a Carlos? %eng %spa Rik m iwir ta b'a xixpe kanoq? %mor m iwir ta b'a xixpe kanoq? %eng %spa P jasche? %mor jasche? %eng %spa Rik je kincha'. %mor je kincha'. %eng %spa C a katijo'. %mor a katijo'. %eng %spa P jas uwach e ri'. %mor jas uwach e ri'. %eng %spa Ca aj. = aj. %mor aj. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa P jawi xik'am wi? %mor jawi x-0-i/k'am wi? %eng %spa Ca qaloq'oh. = xqaloq'oh. %mor *x-0-qa/loq'-oh. %eng %spa P n k'o: ta iwab'ix ix? %mor n /k'o: ta iw-ab'ix ix? %eng %spa a kakoj che la q'ab'. P a kakoj che laq'ab'. %mor a k-0-a/koj che le: a-q'ab'. %eng %spa Ca inkojoh. = kinkojoh. %mor *k-0-in/koj-oh. %eng %spa P chakojo b'a le'. %mor ch-0-a/koj-o b'a le'. %eng %spa Ca o ta b'a inaj la le. = n k'o: ta b'a linaj la le. %mor *n /k'o: ta b'a *le: inaj la le. %eng %spa Ca asutinik. = le kasutinik. %mor *le *k-0/suti-n-ik. %eng that INCOMP-3A/turn-ABS-TIV. %spa P m? %mor m? %eng %spa P kawiloh, k'olik e'. %mor k-0-aw/il-oh, /k'o:-l-ik e'. %eng %spa Ca asutin ti a'ah. = kasutin ti'a'ah. %mor *k-0/suti-n ti'a'ah. %eng INCOMP-3A/turn-ABS then. %spa P kasutinik pues, le. %mor k-0/suti-n-ik pues, le. %eng %spa Ca asutij pe at. = chasutij impe 'at. %mor *ch-0-a/suti-j impe 'at. %eng %spa P le, le, kasutinik e'. %mor le, le, k-0/suti-n-ik e'. %eng %spa Rik naj wich' a Pedra. %mor naj wich' a Pedra. %eng %spa Ca pele'. = pele'. %mor pele'. %eng %spa P ah, si pues. %mor ah, si pues. %eng %spa Rik inaj tol ku riri'. %mor inaj tol ku riri'. %eng %spa Ca asutin tia'ah. = ma kasutin tia'ah. %mor *ma *k-0/suti-n tia'ah. %eng %spa C kasutinik. %mor k-0/suti-n-ik. %eng %spa *C15-6 Rik a'at wich' a Pedra? %mor a'at wich' a Pedra? %eng %spa P in wich' pues. %mor in wich' pues. %eng %spa Rik kichikuto le, ri alaj kox. %mor kichikuto le, ri alaj kox. %eng %spa chi lujalom. C ya, ya kasutinik %mor ya, ya kasutinik. %eng %spa Rik k'ox chalchoq chare a Pedro. %mor k'ox chalchoq chare a Pedro. %eng %spa C kawilo', kasutinik. %mor k-0-aw/il-o', k-0/suti-n-ik. %eng %spa Ca sutinit. = kasutinik. %mor *k-0/suti-n-ik. %eng %spa P chakojo k'u che laq'ab'. %mor ch-0-a/koj-o k'u che le: a-q'ab'. %eng %spa Ca kowin taj. = ma kinkowin taj. %mor *ma *k-*in/kowin ta-j. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Ca le nay pay, k'o:lik e. = le nayla k'o:lik e. %mor le nayla /k'o:-l-ik e. %eng %spa Rik le naypa chi. %mor le naypa chi. %eng %spa Ca cu'z e', le 'eloja le'. = al cu'z le reloja le'. %mor *al cu'z le reloja le'. %eng %spa Rik e jachin xloq'owik? %mor e jachin x-0/loq'-ow-ik? %eng who COMP-3A/buy-FA-TIV? %spa Ca wech, le 'in. = wech, le 'in. %mor w-e-ch, le 'in. %eng %spa Rik jachin xloq'owik? %mor jachin x-0/loq'-ow-ik? %eng %spa C chab'ij chareh jachike hora. %mor chab'ij chareh jachike hora. %eng %spa P jas chi hora cha'? %mor jas chi hora cha'? %eng %spa Ca awesaj pe le jun wuj. = chawesaj impe le jun wuj. %mor *ch-0-aw/esa-j impe le jun wuj. %eng %spa Rik kuraq pu chi le jun ch'ich'e. %mor kuraq pu chi le jun ch'ich'e. %eng %spa P qanampe. %mor qanampe. %eng %spa Rik a kutij kula la Pelip, a kutijo? %mor a kutij kula la Pelip, a kutijo? %eng %spa P m, Pelip a katij kape. %mor m, Pelip a katij kape. %eng %spa Rik are k'ax we ma kutijo dah, Jesus. %mor are k'ax we ma kutijo dah, Jesus. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa *C15-7 Rik are k'ax we ma kutije. %mor are k'ax we ma kutije. %eng %spa katij juqub b'a weh. P kutijo. %mor kutijo. %eng %spa C tiox chawech. %mor tiox chawech. %eng %spa Ca kape ya'ik. = kape xaya'ik. %mor kape *x-0/ya'-PASS1-ik. %eng %spa Rik katijo Pelip, maji wene ku'an k'ax. %mor katijo Pelip, maji wene ku'an k'ax. %eng %spa C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa C a kakoj paq'ab? %mor a k-0-a/koj pa a-q'ab? %eng %spa Ca jachike'. = jachike'. %mor jachike'. %eng %spa C la reloj. %mor la reloj. %eng %spa Ca ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa Ca inkoj in cha q'ab'. = kinkoj in che laq'ab'. %mor *k-0-in/koj in che *le: a-q'ab'. %eng %spa P chaya chi le juni. %mor chaya chi le juni. %eng %spa C ya k'o u reloj, junam ruk'. %mor ya k'o u reloj, junam ruk'. %eng %spa le a k'o le awuk'. Ca a'at ya'ah. = a'at ya'ah. %mor a'at ya'ah. %eng %spa Rik a katij chaqat awe xa laj k'o chik. %mor a katij chaqat awe xa laj k'o chik. %eng %spa Rik chaya pan chaqat re le Pelip. %mor ch-0-a/ya' pan chaqat r-e le Pelip. %eng %spa P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa Rik jun awe. %mor jun awe. %eng %spa P e ri, junam kut. %mor e ri, junam kut. %eng %spa Ca akojo b'a 'at. = chakojo b'a 'at. %mor *ch-0-a/koj-o b'a 'at. %eng %spa P eri utz kinkoj che la qab' at? %mor eri utz kinkoj che la qab' at? %eng %spa Ca le at akojo pe'. = le 'at chakojo impe'. %mor le 'at *ch-0-a/koj-o impe'. %eng %spa P chakojompe che la Pelipe. %mor ch-0-a/koj-o mpe che le: a Pelipe. %eng %spa C che la q'ab' at, jelale'. %mor che la q'ab' at, jelale'. %eng %spa *C15-8 P jas kab'isoj? %mor jas kab'isoj? %eng %spa Rik we in kimb'ison ta in. %mor we in kimb'ison ta in. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Rik jas kimb'ison tajin kin wa'ik. %mor jas kimb'ison tajin kin wa'ik. %eng %spa P mas wich' uq'ab'. %mor mas wich' uq'ab'. %eng %spa C mas wich'. %mor mas wich'. %eng %spa Ca chel la le'apelipe. = uk'axel lere la Pelipe. %mor u-k'axel lere la Pelipe. %eng %spa C ja? %mor ja? %eng %spa P jawi: xima wi li waji? %mor jawi: xima wi li waji? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Rik m. %mor m. %eng %spa P jawi: xima wih? %mor jawi: xima wih? %eng %spa Rik chitaq k'achelaj da. %mor chitaq k'achelaj da. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa Rik m, laj ko chik. %mor m, laj ko chik. %eng %spa P nk'ule, nkule jewari'? %mor nk'ule, nkule jewari'? %eng %spa Rik jah. %mor jah. %eng %spa P nkule jewari'? %mor nkule jewari'? %eng %spa Rik jeri dah jeri k'o:chiya le ri'. %mor jeri dah jeri k'o:chiya le ri'. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa Ca kachaj. = kach'aja. %mor k-0-a/ch'aj-a. %eng %spa P a utz? %mor a utz? %eng %spa Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa P a mas nim. %mor a mas nim. %eng %spa Ca at chik, at chik a Pelipe'. = at chik, at chik a Pelipe'. %mor at chi-k, at chi-k a Pelipe'. %eng %spa *C15-9 Ca at chik. = at chik. %mor at chi-k. %eng %spa C in chik, ya'. %mor in chik, ya'. %eng %spa P chachapa. %mor chachapa. %eng %spa Rik jasach ah ah b'ay. %mor jasach ah ah b'ay. %eng %spa Rik mare ta rutzila le kaya kan chareh. %mor ma are ta rutzila le k-0-a/ya' kan chareh. %eng %spa Ca li'. = ri'. %mor ri'. %eng %spa C k'o: jun uwach chik. %mor k'o: jun uwach chik. %eng %spa je la le, chupame', chupame'. C ya k'o:lik. %mor ya k'o:lik. %eng %spa Ca at chik a pelipe. = at chik a pelipe. %mor at chik a pelipe. %eng %spa C in chik. %mor in chik. %eng %spa Ca m'e wi chi 'iloj iwilo li'. = jawi: xe chi wi le naj reloj kinwilo ri. %mor jawi: x-0/b'e: chi wi *le *naj reloj *k-0-inw/il-o ri. %eng %spa P la k'ute'. %mor la k'ute'. %eng %spa C jelale'. %mor jelale'. %eng %spa Ca ay mas nima q'ab' ate'. = ay mas nima q'ab' ate'. %mor ay mas nima q'ab' ate'. %eng %spa Ca awe at e'. = awe at e'. %mor aw-e at e'. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Ca we at chik mas. = mas nim chila we at. %mor mas nim chila we at. %eng %spa P no mas wiche' nuq'ab' in, kawiloh. %mor no mas wiche' nuq'ab' in, kawiloh. %eng %spa Ca a mas nim aq'ab' at. = a mas nim aq'ab' at. %mor a mas nim a-q'ab' at. %eng %spa C nim chik. %mor nim chik. %eng %spa P n k'u lawe 'at, chaya la laq'ab' e. %mor n /k'u le: aw-e 'at, ch-0-a/ya' la le: a-q'ab' e. %eng %spa P a xaq are, qana', qana', qana. %mor a xaq are, qana', qana', qana. %eng %spa P kaqan ub'anik taqana. %mor k-0-q/b'an u/b'an-ik /taqana. %eng %spa Ca wech a', wech ah. = wech ya'ah. %mor wech ya'ah. %eng %spa *C15-10 P jah? le'at? %mor jah? le'at? %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P qanampe na taqana. %mor qana ampe na taqana. %eng %spa P y xa alrebes le naj kuento ri. %mor y xa alrebes le naj kuento ri. %eng %spa P le naj jas ub'i le. %mor le naj jas ub'i le. %eng %spa C le naj q'ab'. %mor le naj q'ab'. %eng %spa P no', no' le naj, le naj chi. %mor no', no' le naj, le naj chi. %eng %spa le naj. C lenaj ch'ich', junam ruk' le june'. %mor lenaj ch'ich', junam ruk' le june'. %eng %spa le', kasutinik. P b'ay chawila k'u le hora le? %mor b'ay ch-0-aw/il-a k'u le hora le? %eng %spa Ca inkowin ta in. = ma kinkowin ta in. %mor *ma *k-in/kowin ta in. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca asutij pe 'at. = chasutij impe 'at. %mor *ch-0-a/suti-j impe 'at. %eng %spa P kasutinik n kawil puch. %mor k-0/suti-n-ik n k-0-aw/il pu-ch. %eng %spa C kasutinik. %mor kasutinik. %eng %spa P xampe chaya la la qab'. %mor xampe chaya la la qab'. %eng %spa le, le', le', le'. P ka sutinike' le'. %mor ka sutinike' le'. %eng %spa pa kabin uwach inaj taq. P kuento le, jas chi hora le'? %mor kuento le, jas chi hora le'? %eng %spa Ca inchob' ta in. = ma kinch'ob' ta in. %mor *ma *k-0-in/ch'ob' ta in. %eng %spa C chawilampe', kasutinik le'. %mor ch-0-aw/il-a ampe', k-0/suti-n-ik le'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C kasutinik le', le june'. %mor kasutinik le', le june'. %eng %spa Ca wile'? = jawile'? %mor jawile'? %eng %spa *C15-11 C kasutinik kawilo'. %mor kasutinik kawilo'. %eng %spa Ca le le'. = le le'. %mor le le'. %eng %spa P Carlos, Carlos. %mor Carlos, Carlos. %eng %spa Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa P n ku lafat? *** %mor n /ku le: a-tat? %eng %spa Ca enaq pa juyub'. = enaq pa juyub'. %mor /b'e:-inaq pa juyub'. %eng %spa P jawi'. %mor jawi'. %eng %spa Ca enaq pa juyub'. = enaq pa juyub'. %mor /b'e:-inaq pa juyub'. %eng %spa P iya' a k'o:re la re'. %mor iya' a k'o:re la re'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa P a k'o: re le reloj? %mor a /k'o: r-e le reloj? %eng %spa Ca o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa P k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa P a kasipaj ku le jun e chare'? %mor a k-0-a/sipa-j ku le jun e chare'? %eng %spa Ca insipaj a'. = kinsipaj a'. %mor *k-0-in/sipa-j a'. %eng %spa At pelipe. %mor pelipe. %eng %spa Ca saqirik. = saqirik. %mor /saq-ir-ik. %eng %spa At saqirik. %mor saqirik. %eng %spa Ca le at chik axa june ma. = le at chik axa june ma. %mor le at chik axa june ma. %eng %spa Ca k'o: weh. *** = k'o: weh. %mor /k'o: w-eh. %eng %spa At qanampe na'. %mor /qana ampe na'. %eng %spa Ca ah no nu leloj. = nu reloj. %mor nu reloj. %eng %spa %eng %spa At jachin xyowik? %mor jachin xyowik? %eng %spa Ca ay xa jun awech xaq junam. = ay xa jun awech xaq junam. %mor ay xa jun awech xaq junam. %eng %spa *C15-12 Ca ay xa jun ame'. = ay xa jun ame'. %mor ay xa jun ame'. %eng %spa C xa junam. %mor xa junam. %eng %spa Ca xa junam le'. = xa junam le'. %mor xa junam le'. %eng %spa Ca le naj tel, le k'o:lik e'. = le naj tel, le k'o:lik e'. %mor le naj tel, le /k'o:-l-ik e'. %eng %spa Ca n koka'. = a ma koka. %mor a ma kok-a. %eng %spa C a k'o: a tel at. %mor a /k'o: a tel at. %eng %spa Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa C a we at. %mor a we at. %eng %spa At n k'o na le kape al cu'z. %mor n /k'o: na le kape al cu'z. %eng %spa Rik jah? %mor jah? %eng %spa At k'o:nah. %mor k'o:nah. %eng %spa Rik jachike'. %mor jachike'. %eng %spa At kapeh. %mor kapeh. %eng %spa Rik ka k'ona. %mor ka k'ona. %eng %spa At kab'alij qub' we panu lamet kawaj. %mor kab'alij qub' we panu lamet kawaj. %eng %spa Ca le', kojope'. = chakojompe'. %mor *ch-0-*a/koj-o ampe'. %eng %spa C no' paxikis, pa chi taj. %mor no' paxikis, pa chi taj. %eng %spa P nk'ulal Te'l? %mor nk'ulal Te'l? %eng %spa C jas kata chupam? %mor jas kata chupam? %eng %spa C ya kinta'o a kata at. %mor ya k-0-in/ta'-o a k-0-a/ta' at. %eng %spa P are kule xinto xab'ij atun. %mor are kule xinto xab'ij atun. %eng %spa P a k'o na, a ko na le kape al Tel. %mor a k'o na, a ko na le kape al Tel. %eng %spa Ca tah axikin. = kuta le nuxikin. %mor *k-0-*u/ta' le nu-xikin. %eng %spa C a kata at? %mor a k-0-a/ta' at? %eng %spa P y katzuka tzatik. %mor y katzuka tzatik. %eng %spa *C15-13 Rik jas xa'ano atum. %mor jas xa'ano atum. %eng %spa inaj wich' a lare, junam ta wuk'. Rik jas, jas xe. %mor jas, jas xe. %eng %spa Ca etzalob'e'. = xetzalob'ik e'. %mor *x-0/etzalob'-ik e'. %eng %spa Rik a nan al Milia choqa chare a Carlos. %mor a nan al Milia choqa chare a Carlos. %eng %spa Ca matziti le ya leh. = matzati ya leh. %mor matzati ya leh. %eng %spa Rik dah. %mor dah. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Rik anan al milia choqa chare. %mor a-nan al milia /choq-a chare. %eng %spa Ca nan al mil. = anan al milia. %mor *a-nan al milia. %eng %spa P atat e wo'l choqa chareh. %mor a-tat e wo'l /choq-a chareh. %eng %spa Ca atat e wo'l. = atat e wo'l. %mor a-tat e wo'l. %eng %spa Rik n kab'ij ta chik Carlos, a pedra. %mor n k-0-a/b'i-j ta chi-k Carlos, a pedra. %eng %spa Ca atat e wo'l. = atat e wo'l. %mor a-tat e wo'l. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Rik a nan a Pedro. %mor a nan a Pedro. %eng %spa P jas ub'i le'? %mor jas ub'i le'? %eng %spa Ca ay, mas tel ne le naj awech. = ay, mas tel ne le naj awech. %mor ay, mas tel ne le naj awech. %eng %spa P m, la k'ute', xa tel. %mor m, la k'ute', xa tel. %eng %spa Ca xatel linaj wech e'. = xatel linaj wech e'. %mor x-at/el le: inaj w-e-ch e'. %eng %spa P la kute. %mor la kute. %eng %spa Ca le', le', jela le' chile chi'. = le', le', jela le' chile chi'. %mor le', le', jela le' chile /chi'. %eng %spa Ca le' le', le naj jun chik. = le' le', le naj jun chik. %mor le' le', le naj jun chik. %eng %spa Ca e keb' laleloja le'. = e keb' lareloja le'. %mor e keb' le: a-reloja le'. %eng %spa Ca le:, keb' laleloja le'. = keb' lareloja le'. %mor keb' le: a-reloja le'. %eng %spa P la k'ute'. %mor la k'ute'. %eng %spa *C15-14 Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C junam? %mor junam? %eng %spa Ca junam e'. = junam e'. %mor junam e'. %eng %spa C jachichi hora chik? %mor jachichi hora chik? %eng %spa P jawi kate wi le? %mor jawi kate wi le? %eng %spa At ja? %mor ja? %eng %spa P jawi kate wi le? %mor jawi kate wi le? %eng %spa Ca xaq junam loja le'. = xaq junam le reloja le. %mor xaq junam le reloja le. %eng %spa At kink'ison le na ka nu chak. %mor k-in/k'is-on le na ka nu/chak. %eng %spa P jawi'? %mor jawi'? %eng %spa At chi taq kachelaj. %mor chi taq kachelaj. %eng %spa P m, are lu wah. %mor m, are lu wah. %eng %spa Ca ay, kijach kib' e'. = ay, xkijach kib' e. %mor ay, *x-0-ki/jach k-ib' e. %eng %spa Ca le sutinik. = le kasutinik. %mor le *k-0/suti-n-ik. %eng %spa P al Te'l choqa chare a Tun, al Tel choqa chareh. %mor al Te'l choqa chare a Tun, al Tel choqa chareh. %eng %spa Ca ay, jun nulen ay. = ay, jun nulen ay. %mor ay, jun nu-len ay. %eng %spa P chab'ij k'ut. %mor chab'ij k'ut. %eng %spa Ca jun saqwach. = jun saqwach. %mor jun saqwach. %eng %spa C kawesaj le jun wuj. %mor kawesaj le jun wuj. %eng %spa Ca wach. = saqwach. %mor saqwach. %eng %spa C che le ak' Pipiripin. %mor che le ak' Pipiripin. %eng %spa Ca jun wach. = jun saqwach. %mor jun saqwach. %eng %spa C k'o: le naj cuenta chupame'. %mor k'o: le naj cuenta chupame'. %eng %spa C a utz kinsikij? %mor a utz kinsikij? %eng %spa P xetzalob' rumal. %mor x-0/etzalob' r-umal. %eng %spa P are ku le xinta in le xabij. %mor are ku le x-0-in/ta' in le x-0-a/b'i-j. %eng %spa P al Tel a ma k'o: le kape kacha bi ri'. %mor al Tel a ma /k'o: le kape k-at/cha' bi ri'. %eng %spa *C15-15 At tzij wa kacha. %mor tzij wa kacha. %eng %spa C jelale'. %mor jelale'. %eng %spa P no, atzij a Tun? %mor no, atzij a Tun? %eng %spa At tzij k'ut. %mor tzij k'ut. %eng %spa C jelale. %mor jelale. %eng %spa P tzij a nan? %mor tzij a nan? %eng %spa C kub'ij k'o le. %mor kub'ij k'o le. %eng %spa At jah? %mor jah? %eng %spa P kach'ay la wanab'e. %mor kach'ay la wanab'e. %eng %spa C xa, xa tz'il lu, lu tzam, le Pipiripin. %mor xa, xa tz'il lu, lu tzam, le Pipiripin. %eng %spa P xa junam. %mor xa junam. %eng %spa Ca pi'. = pi'. %mor pi'. %eng %spa C a kawilo? le tz'il lu tzam? %mor a kawilo? le tz'il lu tzam? %eng %spa P utz kawilo, k'o:lik. %mor utz kawilo, k'o:lik. %eng %spa C y juni kub'ij che le chij, kusu'u nu tzam. %mor y juni kub'ij che le chij, kusu'u nu tzam. %eng %spa C pero le tz'i le chij ma karaj taj, kasu'u. %mor pero le tz'i le chij ma karaj taj, kasu'u. %eng %spa C y nab'e chab'ij, kub'ij che le q'ayes. %mor y nab'e chab'ij, kub'ij che le q'ayes. %eng %spa C kubij le q'ayes kasu'u nutzam. %mor kubij le q'ayes kasu'u nu-tzam. %eng %spa C pero ma karaj, ma karaj kasu'u lu tzam le q'ayes. %mor pero ma karaj, ma karaj kasu'u lu tzam le q'ayes. %eng %spa C y rumal re kub'ij che le jun chij. %mor y rumal re kub'ij che le jun chij. %eng %spa C y ya k'o: jun mam tz'i'. %mor y ya k'o: jun mam tz'i'. %eng %spa C y chab'ij che le mama tz'i. %mor y chab'ij che le mama tz'i. %eng %spa C kati'i le chij rumal lare ma karaj taj katij le q'ayes. %mor kati'i le chij rumal lare ma karaj taj katij le q'ayes. %eng %spa C rumal le q'ayes ma karaj taj kasu'u nu tzam. %mor rumal le q'ayes ma karaj taj kasu'u nu tzam. %eng %spa At anampe'. %mor /b'an-a ampe'. %eng %spa *C15-16 P anampeya. %mor anampeya. %eng %spa C iya k'o pero le tz'i. %mor iya k'o pero le tz'i. %eng %spa Ca tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa C le tz'i ma karaj taj kuti'le le chij. %mor le tz'i ma karaj taj kuti'le le chij. %eng %spa Rik le tz'i, jas uwach e kab'ij e? %mor le tz'i, jas uwach e k-0-a/b'i-j e? %eng %spa Rik Carlos, Carlos. %mor Carlos, Carlos. %eng %spa P Carlos cha'. %mor Carlos /cha'. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Rik jas uwach e xab'ij chi la le? %mor jas uwach e x-0-a/b'i-j chi la le? %eng %spa Ca b'ij jun weh. = kimb'ij jun weh. %mor *k-0-in/b'i-j jun w-eh. %eng %spa P jas uwach ale le? %mor jas uwach ale le? %eng %spa Rik jas uwach le kuk'ut le jun tol laj a Pedra chawach, a Carlos. %mor jas uwach le kuk'ut le jun tol laj a Pedra chawach, a Carlos. %eng %spa Ca atat e wo'l? = atat e wo'l? %mor a-tat e wo'l? %eng %spa Rik le jun at a Pedra jas che' kab'ij chareh? %mor le jun at a Pedra jas che' kab'ij chareh? %eng %spa Ca e kulej wech a leh aj. = are kujulaj wech ale aj. %mor are k-0-u/jula-j w-e-ch ale aj. %eng %spa Ca ay o: ta chik, k'isik e waj. = k'o: ta chik, xk'is e waj. %mor ay /k'o: ta chi-k, *x-0/k'is-!ik e waj. %eng %spa P m? %mor m? %eng %spa C jas uwach xk'isik? %mor jas uwach xk'isik? %eng %spa Ca kisik e jun qaj. = xk'is e qaj. %mor *x-0/k'is-!ik e qaj. %eng %spa le'. P jun qaq ya. %mor jun qaq ya. %eng %spa Ca qaj jun aj in. = xiweqaj jun aj in. %mor *x-0-inw/eqa-j jun aj in. %eng %spa P a katijo ri? %mor a k-0-a/tij-o ri? %eng %spa P ri? %mor ri? %eng %spa Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa P pares chatijo. %mor pares ch-0-a/tij-o. %eng %spa *C15-17 Rik b'ay, no. %mor b'ay, no. %eng %spa C katijo. %mor katijo. %eng %spa P a utz kana'oh? %mor a utz kana'oh? %eng %spa Ca uch. = utz. %mor utz. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca uch taj. = ma utz taj. %mor ma utz ta-j. %eng %spa Ca xa ki taj. = xa ma ki taj. %mor xa ma ki ta-j. %eng %spa P jachin chik e'. %mor jachin chik e'. %eng %spa Ca as uwach jun b'oqwach. *** = jas uwach e jun b'oqwach? %mor jas uwach e jun b'aqwach? %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Ca b'oqwach. = b'oqwach. %mor b'aqwach. %eng %spa P jas uwach e jun chikope'? %mor jas uwach e jun chikope'? %eng %spa Ca chikop. = chikop. %mor chikop. %eng %spa P Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Ca chikop. = chikop. %mor chikop. %eng %spa P jas uwach chi chikop? %mor jas uwach chi chikop? %eng %spa Ca jun la le'. = jun la le'. %mor jun la le'. %eng %spa C le taro'y. %mor le taro'y. %eng %spa Ca o ta nukape in e'. = n k'o ta nukape in e'. %mor *n /k'o: ta nu-kape in e'. %eng %spa C a k'o: itaroy 'ix. %mor a /k'o: i-taroy 'ix. %eng %spa Ca kel iwe lixim. = kel iwe lixim. %mor k-0/el iw-e le: ixim. %eng %spa P kelik. %mor k-0/el-ik. %eng %spa C kintijo. %mor kintijo. %eng %spa P jawi kekiya wi le sanyab' le juntaq achijab'? %mor jawi kekiya wi le sanyab' le juntaq achijab'? %eng %spa *C15-18 Rik m. %mor m. %eng %spa P jawi: ki kiya wi? %mor jawi: ki kiya wi? %eng %spa Rik jachike? %mor jachike? %eng %spa P le sanyab'? %mor le sanyab'? %eng %spa Rik ruk' al Talin. %mor ruk' al Talin. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Rik ruk' Talin. %mor ruk' Talin. %eng %spa P chila le le iya. %mor chila le le iya. %eng %spa jas le ka'an chilah? Rik jaron ola, ruk' aji'. %mor jaron ola, ruk' aji'. %eng %spa talin xak'a kuto. P muji taj kacha'. %mor muji taj kacha'. %eng %spa Rik xa ku tzaqij pan jela'. %mor xa ku tzaqij pan jela'. %eng %spa C a utz katijo, a Carlos. %mor a utz katijo, a Carlos. %eng %spa P a utz kana'oh. %mor a utz k-0-a/na'-oh. %eng %spa Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa P utz. %mor utz. %eng %spa Ca ay kijal kib' lale:. = ay xkijal kib' lale:. %mor ay *x-0-ki/jal k-ib' lale:. %eng %spa P je ya ku'an aweh. %mor je ya k-0-u/b'an aw-eh. %eng %spa Ca ay kijal m. = ay kijal m. %mor ay *x-0-ki/jal m. %eng %spa P je ya ku'an awe. %mor je ya ku'an awe. %eng %spa Ca m ja le'. = je le. %mor je le. %eng %spa P ma kachap taj ketzalob' k'u la. %mor ma k-0-a/chap ta-j k-0/etzalob' k'u la. %eng %spa P yax kabinik e. %mor yax k-0/bin-ik e. %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P la k'ute'. %mor la k'ute'. %eng %spa *C15-19 Ca le a pelipe le apetik e'. = le a pelipe le kapetik e. %mor le a pelipe le k-0/pet-ik e. %eng %spa C ah je' le kab'inik e'. %mor ah je' le k-0/b'in-ik e'. %eng %spa Rik jas k'ub'i le rixoqil la pelipe le. %mor jas k'u u-b'i le r-ixoq-il le: a pelipe le. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Rik jas k'ub'i'. %mor jas k'ub'i'. %eng %spa P al Deb'orah cha'. %mor al Deb'orah cha'. %eng %spa Rik jas impe lub'i'. %mor jas impe lub'i'. %eng %spa P al Deb'orah. %mor al Deb'orah. %eng %spa Rik al Deb'e. %mor al Deb'e. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Rik ay kinsach b'ala al peb'e. %mor ay kinsach b'ala al peb'e. %eng %spa jas ku ma kinch'ob' tu b'i'. P pares tzij. %mor pares tzij. %eng %spa Rik jas ub'i la wixoqil a pelipe'. %mor jas ub'i la wixoqil a pelipe'. %eng %spa C al Deb'orah. %mor al Deb'orah. %eng %spa Rik al Deb'orah. %mor al Deb'orah. %eng %spa C al Deb'orah. %mor al Deb'orah. %eng %spa P je xa, jun sola ka'anoh. %mor je xa, jun sola ka'anoh. %eng %spa Rik eh tone: xa naj ku'ana. %mor eh tone: xa naj ku'ana. %eng %spa che le rixim. N a ma naj puch? %mor a ma naj puch? %eng %spa P joropat kiya wih? %mor joropat kiya wih? %eng %spa N xa a siete. %mor xa a siete. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa N m, juerta rajaw dih. %mor m, juerta rajaw dih. %eng %spa Rik juerta rajaw, kalk'amb'i wa le at ruk'. %mor juerta rajaw, kalk'amb'i wa le at ruk'. %eng %spa *C15-20 N kink'amb'ila'. %mor kink'amb'ila'. %eng %spa Rik chalch'awa k'uta Carlos. %mor chalch'awa k'uta Carlos. %eng %spa N ki xa arrob'a y diesiocho lib'ra. %mor ki xa arrob'a y diesiocho lib'ra. %eng %spa ko chi, chupam inaj chakachi. C kaloq le reloj. %mor kaloq le reloj. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C kawil le reloj pale: naj tem. %mor kawil le reloj pale: naj tem. %eng %spa N kuk' al pay xe wi jun arrob'a. %mor k-uk' al pay x-0/b'e: wi jun arrob'a. %eng %spa Rik iy ma kikikam ta ya le ken yuk'uj. %mor iy ma k-0-ki/k'am ta ya le k-0-e-in/yuk'u-j. %eng %spa Rik are lawe ma k'olik. %mor are le: aw-e ma /k'o:-l-ik. %eng %spa N xkito de. %mor xkito de. %eng %spa P chaya jun kin tal wech. %mor chaya jun kin tal wech. %eng %spa N kikik'am tane'. %mor kikik'am tane'. %eng %spa C chawilampe'. %mor chawilampe'. %eng %spa N xakune k'amo. %mor xakune k'amo. %eng %spa P kink'amo pues. %mor kink'amo pues. %eng %spa C palenaj tem, chawilo palenaj tem. %mor palenaj tem, chawilo palenaj tem. %eng %spa P kipaj jun kintal we al Lipa. %mor kipaj jun kintal we al Lipa. %eng %spa N malaya Dios mak'o:ta chine le. %mor malaya Dios mak'o:ta chine le. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa N mak'o:ta chinele. %mor mak'o:ta chinele. %eng %spa P xechiwi pu la le'? %mor xechiwi pu la le'? %eng %spa n xechiwi. %mor xechiwi. %eng %spa Rik ama kiq'osij china nik'aj. %mor ama kiq'osij china nik'aj. %eng %spa N jah? %mor jah? %eng %spa Rik ama kiq'osij china. %mor ama kiq'osij china. %eng %spa *C15-21 N sab'er. %mor sab'er. %eng %spa Rik xuq kub'ij wala pedro. %mor xuq kub'ij wala pedro. %eng %spa P no pares tzij wi kawaj. %mor no pares tzij wi kawaj. %eng %spa N piri xa okinaq chi jujun uyab'. %mor piri xa okinaq chi jujun uyab'. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Rik wene ma karaj intaq chaqataq. %mor wene ma karaj intaq chaqataq. %eng %spa N chinaq chi jujun uyab'. %mor chinaq chi jujun uyab'. %eng %spa P piri menos. %mor piri menos. %eng %spa N menos. %mor menos. %eng %spa Rik wene ma karaj a nan. %mor wene ma karaj a nan. %eng %spa Ca nukapeh. = nukapeh. %mor nu-kapeh. %eng %spa Rik dah. %mor dah. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Rik wene ma karaj lanan. %mor wene ma k-0-r/a-j le: a-nan. %eng %spa P ma karaj pu latat at. %mor ma k-0-r/a-j pu le: a-tat at. %eng %spa P jawile'. %mor jawile'. %eng %spa N le'. %mor le'. %eng %spa Ca pelipa. = pelipa. %mor pelipa. %eng %spa C jawi: k'o wi la Carlos. %mor jawi: /k'o: wi la Carlos. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C jawi: k'o wi'. %mor jawi: /k'o: wi'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C ma kinwil taj. %mor ma k-0-inw/il taj. %eng %spa Ca le:, le:. = le:, le:. %mor le:, le:. %eng %spa C ma kinwil taj, wil taj. %mor ma k-0-inw/il ta-j, wil taj. %eng %spa C ah le. %mor ah le. %eng %spa *C15-22 P tzij wi. %mor tzij wi. %eng %spa Rik pares tzij wi, a ma kiqosij chi na nik'aj. %mor pares tzij wi, a ma k-0-i/qosi-j chi na nik'aj. %eng %spa N ja k'o ta chila da. %mor ja /k'o: ta chila da. %eng %spa P pares xaq xewi utzaqut chila. %mor pares xaq xewi utzaqut chila. %eng %spa le ki'ano le. Rik aya nan ma naj ta chila. %mor aya nan ma naj ta chila. %eng %spa C a utz kawil pa le naj tel. %mor a utz kawil pa le naj tel. %eng %spa jawi k'owih, jawi: k'o:wi le a Carlos. P pares we na k'ochik, kate. %mor pares we na k'ochik, kate. %eng %spa uqosixike. C jawi: k'o:wih, jawi: k'o:wih. %mor jawi: k'o:wih, jawi: k'o:wih. %eng %spa N maqalaj taj we kak'ayix china. %mor maqalaj taj we kak'ayix china. %eng %spa xa qayombi jun kintal pa. N qajomal le qarajil ya xkisik. %mor qajomal le qarajil ya xkisik. %eng %spa P pares. %mor pares. %eng %spa N xul k'ama miyer xa jun kintal. %mor xul k'ama miyer xa jun kintal. %eng %spa lola xquto. Rik xama xata kanoq. %mor xama xata kanoq. %eng %spa P je xu'an nik'aj qe'uj. %mor je xu'an nik'aj qe'uj. %eng %spa Rik jascheri. %mor jascheri. %eng %spa P xchikopirik jun kintal. %mor xchikopirik jun kintal. %eng %spa yamero xk'isik. P mas tira china le qe. %mor mas tira china le qe. %eng %spa N b'ay le ri xa intaq jujun. %mor b'ay le ri xa intaq jujun. %eng %spa P pares. %mor pares. %eng %spa *C15-23 N joropa kitij ix che le. %mor joropa kitij ix che le. %eng %spa le jun ik'. P sab'er maxa. %mor sab'er maxa. %eng %spa Ca wesaj esaj inwesaj, wesaj. = chawesaj. %mor *ch-0-aw/esa-j. %eng %spa Ca inwesaj. = kinwesaj. %mor *k-0-inw/esa-j. %eng %spa C kawesaj? %mor k-0-aw/esa-j? %eng %spa P a ma xa, waqib' lib'ra ne lo le keb' q'ij. %mor a ma xa, waqib' lib'ra ne lo le keb' q'ij. %eng %spa Ca wesaj. = kawesaj. %mor *k-0-aw/esa-j. %eng %spa N le qe 'uj jun ik' kaqatij jun kintal. %mor le q-e 'uj jun ik' k-0-qa/tij jun kintal. %eng %spa P jun ik'. %mor jun ik'. %eng %spa N m. %mor m. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa N por Dios. %mor por Dios. %eng %spa P oy b'ay pi ri le qe 'uj kel ke taq ak'. %mor oy b'ay pi ri le q-e 'uj k-0/el ke taq ak'. %eng %spa Ca ay xa inxil chik, ay naja'. = ay xa inxil chik, ay naja'. %mor ay xa inxil chi-k, ay naja'. %eng %spa N chixokuloq. %mor chixokuloq. %eng %spa Ixoq ey kinokik kinokik. %mor ey kinokik kinokik. %eng %spa N chixokuloq, chixokuloq. %mor chixokuloq, chixokuloq. %eng %spa chixokula k'a jewa chi. Ixoq utz ri, ay chayab'i. %mor utz ri, ay chayab'i. %eng %spa diez libra wech. N ah utz ri'. %mor ah utz ri'. %eng %spa C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa *C15-24 Ca qila le'l, maja' akisik e: le'. = qila le'l, maja kak'isik ela. %mor qila le'l, maja *k-0/k'is-ik ela. %eng %spa Ca akatisaj. *** = chatisaj. %mor ch-0-a/tisa-j. %eng %spa C no', jachin le ali'? %mor no', jachin le ali'? %eng %spa C a kach'ob' jas uwach? %mor a kach'ob' jas uwach? %eng %spa N ri. %mor ri. %eng %spa Ixoq e nan. %mor e nan. %eng %spa Ca le', sik e:. = le, xk'isik e:. %mor le, *x-0/k'is-ik e:. %eng %spa C la Cu'z. %mor la Cu'z. %eng %spa Ca xa inxil chike awilampe le'. = xa juxil chi le chawilampe le. %mor xa juxil chi le *ch-0-aw/il-a ampe le. %eng %spa Ca li:. = ri:. %mor ri:. %eng %spa C ay, kasutinik. %mor ay, kasutinik. %eng %spa Ca le ixel, xil le', le'. = le', xel juxil le'. %mor le', x-0/el juxil le'. %eng %spa P al te'l, kaltij rumal al cu'z. %mor al te'l, k-at/tij-PASS1 r-umal al cu'z. %eng %spa Ca le nu loj b'ay. = le nu reloj, b'ay. %mor le nu reloj, b'ay. %eng %spa C k'o: lach'ab'al chupam. %mor /k'o: le: a/ch'aw-b'al chi-u-pam. %eng %spa Ca tzaqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa C la reloj? %mor la reloj? %eng %spa P jawi: pu xe ya wi? %mor jawi: pu xe ya wi? %eng %spa C k'o: chuxe la tem. %mor k'o: chuxe la tem. %eng %spa P le:, k'o: chuwa ja. %mor le:, /k'o: chi-u-wa ja. %eng %spa Ca le: k'o:tik e'. = k'o: k'o:lik e'. %mor /k'o:-l-ik e'. %eng %spa Ca le: xelik chile'. = le xel chiri le. %mor le x-0/el-!ik chiri le. %eng %spa Ca a at a k'o: ut chili'. = a at k'o: ku chiri'? %mor a at /k'o: ku-!t chiri'? %eng %spa C in k'o: chiri', at k'o: chiri'? %mor in k'o: chiri', at k'o: chiri'? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa *C15-25 C at k'o: chiri? %mor at /k'o: chiri? %eng %spa Ca ini', a at e k'o:chili'. = in ri', a at e k'o: chiri'. %mor in ri', a at e /k'o: chiri'. %eng %spa C lach'ab'al k'o: chupam e. %mor le: a/ch'aw-b'al /k'o: chi-u-pam e. %eng %spa Ca k'o:kusaj wa naj. = kawokisaj wa le naj. %mor k-0-aw/ok-isa-j wa le naj. %eng INCOMP-3A-2E/enter-CAUSE-TTV then the little. %spa P n kakoj taj. %mor n k-0-a/koj ta-j. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa P n kakoj taj. %mor n kakoj taj. %eng %spa C ma koj toj. *** %mor ma koj toj. %eng %spa Ca inkoj chuweq. = kinkoj chuweq. %mor *k-0-in/koj chuweq. %eng %spa P ja? %mor ja? %eng %spa Ca inkoj chuweq. = kinkoj chuweq. %mor *k-0-in/koj chuweq. %eng %spa C a utz kink'amoh? %mor a utz k-0-in/k'am-oh? %eng %spa Ca a kan tu b'ik. *** = ma kakan tu b'ik. %mor ma k-0-a/k'am ta b'i-k. %eng %spa Ca xa, xaq kimb'ij inkojo. = xaq kimb'ij kinkojo. %mor xaq k-0-in/b'i-j k-0-in/koj-o. %eng %spa P chakojo b'a le'. %mor ch-0-a/koj-o b'a le'. %eng %spa P utz keb' kak'ama la lele'? %mor utz keb' k-0-a/k'am-a la lele'? %eng %spa P a utz? %mor a utz? %eng %spa Ca wi? = jawi: k'o: wih? %mor *jawi: /*k'o: wih? %eng %spa Ca sutin taj. = ma kasutin taj. %mor *ma *k-0/suti-n ta-j. %eng %spa Ca we xa kah. *** = we xa kah. %mor we xa kah. %eng %spa C kasutinik la wilampe, ko kasutinik. %mor kasutinik la wilampe, ko kasutinik. %eng %spa Ixoq joropa chiquk' kel ri le kijeb' lib'ra? %mor joropa chiquk' kel ri le kijeb' lib'ra? %eng %spa N veinty ocho. %mor veinty ocho. %eng %spa Ixoq a veinty ocho? %mor a veinty ocho? %eng %spa N veinty ocho k'ut. %mor veinty ocho k'ut. %eng %spa Ca atixo le'. = matixo le'. %mor m-0-a/tix-o le'. %eng %spa C no'. %mor no'. %eng %spa Ca chipuk. = chipuk. %mor chipuk. %eng %spa *C15-26 C katkowin kawesaj? %mor k-at/kowin k-0-aw/esa-j? %eng %spa Ca k'o: le', le'. = k'o: le', le'. %mor /k'o: le', le'. %eng %spa C le'. %mor le'. %eng %spa Ca ay, q'aq'. = ay, q'aq'. %mor ay, q'aq'. %eng %spa Ca inkoj chuweq. = kinkoj chuweq. %mor *k-0-in/koj chuweq. %eng %spa Ca tija le nayle impe'. = chatija le nayle impe. %mor *ch-0-*a/tij-a le nayle impe. %eng %spa P chakojo kut. %mor ch-0-a/koj-o k'u-t. %eng %spa C a kakoj la reloj pa le misa? %mor a kakoj la reloj pa le misa? %eng %spa N le. %mor le. %eng %spa Ixoq e nan. %mor e nan. %eng %spa C pa le nimaq'ij? %mor pa le nimaq'ij? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C a kakoj a reloj pa le nimaq'ij? %mor a k-0-a/koj a reloj pa le nimaq'ij? %eng %spa Ca k'o: ne'. = k'o: ne'. %mor /k'o: ne'. %eng %spa Ca k'o: enaj nuchaket. = k'o: enaj nuchaket. %mor /k'o: enaj nu-chaket. %eng %spa C ah, k'o:lik? %mor ah, /k'o:-l-ik? %eng %spa Ca naj k'o:lik. = naj k'o:lik. %mor naj /k'o:-l-ik. %eng %spa C jawi'? %mor jawi'? %eng %spa ca k'o:lik. %mor k'o:lik. %eng %spa P pero matzij taj kakojo. %mor pero matzij taj kakojo. %eng %spa xa menus are kub'ij. Ca le:, le:. = le:, le:. %mor le:, le:. %eng %spa P ya ri. %mor ya ri. %eng %spa C k'o pa le naj nani. %mor k'o pa le naj nani. %eng %spa Rik k'o: b'ay naj a chaket at a Pedra. %mor k'o: b'ay naj a chaket at a Pedra. %eng %spa P k'oya'a. %mor k'oya'a. %eng %spa Rik awachi'il jun mu's. %mor awachi'il jun mu's. %eng %spa *C15-27 P k'o:taj. %mor k'o:taj. %eng %spa Rik a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa C wene. %mor wene. %eng %spa Ca le:, le:, ak' awik e:, le'. = le:, le:, ak' kech'awik e. %mor le:, le:, ak' *k-*e/ch'aw-ik e. %eng %spa C le'. %mor le'. %eng %spa Rik a Carlos, ala. %mor a Carlos, ala. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Rik chata chare la Pelip a k'o: u chaket are. %mor chata chare la Pelip a k'o: u chaket are. %eng %spa Rik e k'o:lik. %mor e /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca a k'o: pachaket at? = a k'o: achaket at? %mor a /k'o: a-chaket at? %eng %spa Rik che la Pelip. %mor che la Pelip. %eng %spa Ca a k'o: achaket at a Pelipa? = a k'o: achaket at a Pelipa? %mor a /k'o: a-chaket at a Pelipa? %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca xa k'o: asetah. = xa k'o: aswetr. %mor xa /k'o: a-swetr. %eng %spa C xaq kinna le tew, pero k'o: le jun. %mor xaq kinna le tew, pero k'o: le jun. %eng %spa C are le alu? %mor are le alu? %eng %spa Rik junam a swetr ruk'. %mor junam a swetr ruk'. %eng %spa P junam na kute. %mor junam na kute. %eng %spa Rik junam, marajil taj. %mor junam, marajil taj. %eng %spa P atzij a Carlos. %mor atzij a Carlos. %eng %spa Ca wet, inya loq eloqa leh. = we ta kaya loq le reloja le. %mor we ta *k-0-*a/ya' la-oq le reloja le. %eng %spa P jachin chike'. %mor jachin chike'. %eng %spa Ca naj wuuj aya, ay, ay. = le naj wuuj. %mor le naj wuuj. %eng %spa C jo' chuwa tiox, jo' chuwa jah. %mor jo' chuwa tiox, jo' chuwa jah. %eng %spa Ca m? = m? %mor m? %eng %spa P a kiya'oh? %mor a k-0-i/ya'-oh? %eng %spa *C15-28 Ca 'achikeh. = jachikeh? %mor jachikeh? %eng %spa N dah piri xa pu'anom ta chila'. %mor dah piri xa pu u/b'an-om ta chila'. %eng %spa P pares te kiqosij chiri. %mor pares te kiqosij chiri. %eng %spa lu tzaqat. Rik jasach? %mor jasach? %eng %spa Ixoq nk'o:ta nu nan iwuk'. %mor nk'o:ta nu nan iwuk'. %eng %spa Rik k'o:taj miyer antaj b'ik. %mor k'o:taj miyer antaj b'ik. %eng %spa Ixoq nk'o:taya'a le. %mor nk'o:taya'a le. %eng %spa rik uy jawi: k'u le enaq wih? %mor uy jawi: k'u le enaq wih? %eng %spa Ixoq maqalaj taje. %mor maqalaj taje. %eng %spa Rik ische'? ya'? %mor ische'? ya'? %eng %spa C ak'o:le Carlos chuwa. %mor ak'o:le Carlos chuwa. %eng %spa chirij le wuj. Rik esa uwach xab'ij la chuwech. %mor esa uwach xab'ij la chuwech. %eng %spa n xa chiwi lo wa leri a pedro. %mor xa chiwi lo wa leri a pedro. %eng %spa C a ko le Carlos. %mor a ko le Carlos. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca etzam cho ja le' naj a Carlos. *** = ketz'am chuwa ja le naq Carlos. %mor k-0/etz'an chi-u-wa ja le naq Carlos. %eng %spa Rik k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C le naj a Carlos. %mor le naj a Carlos. %eng %spa Ca o chi jah. = k'o: chi jah. %mor /k'o: chi jah. %eng %spa P chi'ana le jun kintal. %mor ch-0-i/b'an-a le jun kintal. %eng %spa Ca jun wech wech, wech. = jun wech wech, wech. %mor jun wech wech, wech. %eng %spa N mas kachikopira dah. %mor mas kachikopira dah. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa C kinwesaj, kinwesaj la poto. %mor kinwesaj, kinwesaj la poto. %eng %spa *C15-29 P jasche'? %mor jasche'? %eng %spa C yah, xinwesaj la poto. %mor yah, xinwesaj la poto. %eng %spa ya k'o:lik, xelik. N xraj na inaj xile dah. %mor xraj na inaj xile dah. %eng %spa juerta pape. C k'o: le naj Carlos. %mor k'o: le naj Carlos. %eng %spa Ca le jun. = le jun. %mor le jun. %eng %spa C chawesaj lapoto che le alu'. %mor ch-0-aw/esa-j le: a-poto che le alu'. %eng %spa Ca o: ta chik e luz e'. = k'o: ta chik e luz e'. %mor /k'o: ta chi-k e luz e'. %eng %spa P ama k'o: keb' arrob'a. %mor ama k'o: keb' arrob'a. %eng %spa Ca naj wali, le'. = le naj wari le'. %mor le naj wari le'. %eng %spa N cha kinpaj kanoq e. %mor cha k-in/paj kan-oq e. %eng %spa N ma kink'am ta chu b'i chuwa tiox. %mor ma k-0-in/k'am ta chi b'i chi-u-wa tiox. %eng %spa Ca e wi kel wih? = jawi: kel wih? %mor jawi: k-0/el wih? %eng %spa P utz k'ula'. %mor utz k'ula'. %eng %spa Ca e wi kel wih? = jawi: kel wih? %mor jawi: k-0/el wih? %eng %spa P te kulk'ama ri naq'il. %mor te kulk'ama ri naq'il. %eng %spa Ca chili'. = chiri. %mor chiri. %eng %spa N utz b'ala kimpaj kano. %mor utz b'ala kimpaj kano. %eng %spa Rik chuwajuyub'. %mor chuwajuyub'. %eng %spa Ca le:. = le:. %mor le:. %eng %spa C k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca k'o:lik e', le'. = k'o:lik e', le'. %mor /k'o:-l-ik e', le'. %eng %spa C k'o: le naj wuj e. %mor /k'o: le naj wuj e. %eng %spa Ca ixoq'ik. = ixoq'ik. %mor ixoq'ik. %eng %spa P Carlos. %mor Carlos. %eng %spa *C15-30 Ca ay le:, le q'ab' e:. = ay le:, le q'ab' e:. %mor ay le:, le q'ab' e:. %eng %spa Ca q'ab' e at chah. = q'ab' e at chah. %mor q'ab' e at /cha'. %eng %spa P le le naj at k'o: chuwa leri le. %mor le le naj at k'o: chuwa leri le. %eng %spa N utz b'ala kimpaj kanoqe. %mor utz b'ala kimpaj kanoqe. %eng %spa P pa ja b'ah. %mor pa ja b'ah. %eng %spa Ca qila' e wuj. = qila le wuj. %mor q/il-a le wuj. %eng %spa Ca e xo wi le wuj? = jawi: xe wi le wu? %mor jawi: x-0/b'e: wi le wu? %eng %spa Rik kuk'am b'i jun kintal re le ch'un e. %mor k-0-u/k'am b'i jun kintal r-e le ch'un e. %eng %spa N xa pu u'anom ta chi jun kintal la dih. %mor xa pu u'anom ta chi jun kintal la dih. %eng %spa Rik le xa kiwir. %mor le xa kiwir. %eng %spa P iwir pues. %mor iwir pues. %eng %spa Rik tol kuriri'. %mor tol kuriri'. %eng %spa P miyer ne. %mor miyer ne. %eng %spa Ca o:' uwach. = k'o: uwach. %mor /k'o: u-wach. %eng %spa C kub'ij che le q'ayes chasu'u nutzam. %mor kub'ij che le q'ayes chasu'u nutzam. %eng %spa C rumal kine pa le jun k'ulanem. %mor rumal kine pa le jun k'ulanem. %eng %spa C pero le q'ayes ma karaj taj. %mor pero le q'ayes ma karaj taj. %eng %spa P la k'ut kak'ule lal cu'z cha'. %mor la k'ut k-0/k'ule le: al cu'z /cha'. %eng %spa P a Carlos, a Carlos. %mor a Carlos, a Carlos. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa P kak'ule lal Cu'z cha. %mor kak'ule lal Cu'z cha. %eng %spa N weta xata kanoqe xin'ek. %mor weta xata kanoqe xin'ek. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa N weta xato le xin'ek. %mor weta xato le xin'ek. %eng %spa *C15-31 P je kimb'ij in k'o:na mas. %mor je kimb'ij in k'o:na mas. %eng %spa N k'o:ta, tres. %mor k'o:ta, tres. %eng %spa C le' q'ana tz'i. %mor le' q'ana tz'i. %eng %spa Ca chucho. = chucho. %mor chucho. %eng %spa C la k'o: jun k'ana tz'i le ix? %mor la k'o: jun k'ana tz'i le ix? %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa C a k'o: jun k'ana tz'i? %mor a /k'o: jun k'ana tz'i? %eng %spa Ca akojo le jun awech. = chakojo la jun awech. %mor *ch-0-a/koj-o la jun aw-e-ch. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca kojo jun awech Pelip. = chakojo jun awech Pelip. %mor *ch-0-*a/koj-o jun aw-e-ch Pelip. %eng %spa Ca an jela le', pex. = je ki'an jela le, pues. %mor *je *k-0-*i/b'an jela le, pues. %eng %spa C jela le'. %mor jela le'. %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa C ma k'an e tz'i? %mor ma k'an e tz'i? %eng %spa C ma k'an taj? %mor ma k'an taj? %eng %spa Ca alaj ach'iya jun tz'i'. = chach'aya le jun tz'i. %mor *ch-0-a/ch'ay-a le jun tz'i. %eng %spa P ja? %mor ja? %eng %spa Ca ach'iya le jun aweh. = chach'aya le jun awe. %mor *ch-0-a/ch'aya le jun aw-e. %eng %spa P taweno. %mor taweno. %eng %spa Ca at chik, no'. = at chik, no'. %mor at chik, no'. %eng %spa Ca le jun tz'i li'. = le jun tz'i ri'. %mor le jun tz'i ri'. %eng %spa P le ri'? %mor le ri'? %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P le'. %mor le'. %eng %spa Ca a koj at eh. = a kol le jun at eh. %mor a kol *le *jun at eh. %eng %spa Ca le li'. = le ri'. %mor le ri'. %eng %spa P jah? le ri'? b'ay le'. %mor jah? le ri'? b'ay le'. %eng %spa Ca le li'. = le ri. %mor le ri. %eng %spa *C15-32 Ca an jela le'. = je ki'ana le. %mor *je *k-0-*i/b'an-a le. %eng %spa Ca an jela le' le jun 'i le'. = je ki'ana le le jun tz'i le'. %mor *je *k-0-*i/b'an-a le le jun tz'i le'. %eng %spa Ca le jun tz'i li'. = le jun tz'i ri'. %mor le jun tz'i ri'. %eng %spa P le'. %mor le'. %eng %spa Ca le jun tz'i li'. = le jun tz'i ri. %mor le jun tz'i ri. %eng %spa P le'. %mor le'. %eng %spa Ca li tz'i li'. = ri, le tz'i ri. %mor ri, le tz'i ri. %eng %spa P le'. %mor le'. %eng %spa Ca qalaj taj. = ma qalaj taj. %mor ma qalaj ta-j. %eng %spa Ca le' k'o:lik e. = le' k'o:lik e. %mor le' /k'o:-l-ik e. %eng %spa Ca keb' e jul. = keb' e jul. %mor keb' e jul. %eng %spa C pa raqan le'. %mor pa raqan le'. %eng %spa Ca wesaj taj wech a pel le'. = ma kawesaj ta lawech a pedra. %mor *ma *k-0-aw/esa-j ta-!j *le: aw-e-ch a pedra. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca wesaj taj wech. = ma kawesaj ta la wech. %mor *ma *k-0-aw/esa-j ta-!j *le: aw-e-ch. %eng %spa C chab'ij che a lu, we tzaq nu reloj, ya. %mor chab'ij che a lu, we tzaq nu reloj, ya. %eng %spa Ca a kisik, k'o:lik. = a xk'isik, k'o:lik. %mor a *x-0/k'is-ik, /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca laj nu eloj. = enaj nu reloj. %mor enaj nu reloj. %eng %spa P kintor b'a le in. %mor k-0-in/tor b'a le in. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa P chakojo k'ut. %mor ch-0-a/koj-o k'u-t. %eng %spa Ca ay, kisik. = ay, xk'isik. %mor ay, *x-0/k'is-ik. %eng %spa C chab'ij che a Lu, we q'opin nu reloj, ya. %mor chab'ij che a Lu, we q'opin nu reloj, ya. %eng %spa we kaqopin. P te katojo, a ki? %mor te katojo, a ki? %eng %spa C no', ya? %mor no', ya? %eng %spa P we no a Carlos chakojo b'i che laq'ab' e'. %mor we no a Carlos ch-0-a/koj-o b'i che le: a-q'ab' e'. %eng %spa *C15-33 Ca o le naj wik' le'. = k'o: le naj wich' le'. %mor /k'o: le naj wich' le'. %eng %spa P le naj wich'le'. %mor le naj wich'le'. %eng %spa P no como xa wich' aq'ab'. %mor no como xa wich' a-q'ab'. %eng %spa P a kokik, kok taj? %mor a k-0/ok-ik, k-0/ok ta-j? %eng %spa Ca kik taj. *** = na kok taj. %mor *ma k-0/ok ta-j. %eng %spa P qana' qanampe na'. %mor /qana' /qana ampe na'. %eng %spa Rik jasche xujatij rib' le jun ak'al dih? %mor jasche x-0-u/jati-j r-ib' le jun ak'al dih? %eng %spa N jah? %mor jah? %eng %spa Rik jasche? %mor jasche? %eng %spa N xa xqaqaj na le jun quintal. %mor xa xqaqaj na le jun quintal. %eng %spa C chi la jaron, a q'aq. %mor chi la jaron, a q'aq. %eng %spa Ca ajuk'ij e'. *** = chajuch'ij e. %mor *ch-0-a/juch'i-j e. %eng %spa C le chij e, k'o le q'ayes e. %mor le chij e, /k'o: le q'ayes e. %eng %spa P chaya ku la laq'ab' e. %mor ch-0-a/ya' k'u la le: a-q'ab' e. %eng %spa Ca jun q'oq' eh a q'aq' eh, le q'aq' eh. = jun q'oq' eh a q'aq' eh, le q'aq' eh. %mor jun q'oq' eh a q'aq' eh, le q'aq' eh. %eng %spa C le che le. %mor le che le. %eng %spa Ca le q'aq' eh. = le q'aq' eh. %mor le q'aq' eh. %eng %spa C le taroy, le jun e'. %mor le taroy, le jun e'. %eng %spa *xk'is le nabe lado le cinta C-15. *C15-34 Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C le', jas ku'an le a lu'? %mor le', jas ku'an le a lu'? %eng %spa C jas tajin ku'ano'. %mor jas tajin ku'ano'. %eng %spa Ca in chik in chik. = in chik in chik. %mor in chik in chik. %eng %spa P ka'an taj. %mor ka'an taj. %eng %spa P jas ka'anoh? %mor jas ka'anoh? %eng %spa P Carlos, Carlos, ka'an ta chik e'. %mor Carlos, Carlos, k-0-a/b'an ta chi-k e'. %eng %spa N xa quarenta lib'ra le? %mor xa quarenta lib'ra le? %eng %spa Rik xa quarenta lib'ra chik. %mor xa quarenta lib'ra chik. %eng %spa N karaj na diez lib'ra le ketzakate. %mor karaj na diez lib'ra le ketzakate. %eng %spa keb' aroba. Rik xa keb' arrob'a kak'ano? %mor xa keb' arrob'a kak'ano? %eng %spa P nkuya ti'a le. %mor nkuya ti'a le. %eng %spa N dih xa pu k'o:ta la. %mor dih xa pu k'o:ta la. %eng %spa P are karaj la xa chuwa ja kaya wih ay. %mor are karaj la xa chuwa ja kaya wih ay. %eng %spa jas xu'anoh? baya baya, baya. Rik xuxej rib'. %mor xuxej rib'. %eng %spa N dah cha', xuxe'j rib'. %mor dah /cha', x-0-u/xe'-j r-ib'. %eng %spa N jas xu'ano? %mor jas x-0-u/b'an-o? %eng %spa N xa kinya b'i ruk' kacha b'i ri. %mor xa k-0-in/ya' b'i r-uk' k-at/cha' b'i ri. %eng %spa P jas xu'anoh? %mor jas x-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca anik. = xa'anik. %mor *x-0/b'an-PASS1-ik. %eng %spa P jas xu'anoh? %mor jas x-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca anik. = xa'anik. %mor x-0/b'an-PASS1-ik. %eng %spa P jas xu'anoh? %mor jas x-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca an jela le chaleh. = je ka'ana le chareh. %mor *je *k-0-*a/b'an-*a le chi-r-eh. %eng %spa Ca xa xi le:. = xa juxil le:. %mor xa juxil le:. %eng %spa C k'o: ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa Ca le wanaj la le'. = le naj wari', la le'. %mor le naj wari', la le'. %eng %spa Ca ay sik e:. = ay xk'isik e:. %mor ay *x-0/k'is-ik e:. %eng %spa N kate ku le kama enaq'ij? %mor k-at/b'e: ku le kama enaq'ij? %eng %spa *C15-35 N te b'a kinwesaj wa lutzaqat pa jun rato. %mor te b'a k-0-inw/esa-j wa le: u-tzaqat pa jun rato. %eng %spa P taqoq. %mor taqoq. %eng %spa C a k'o: la watzyaq. %mor a k'o: la watzyaq. %eng %spa P Carlos cha'. %mor Carlos /cha'. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C a k'o a. %mor a /k'o: a. %eng %spa P a k'o:, a k'o: awatzyaq cha. %mor a /k'o:, a /k'o: aw-atzyaq /cha'. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa P ja? %mor ja? %eng %spa P k'o: ta awatzyaq k'ak? %mor /k'o: ta aw-atzyaq k'ak? %eng %spa Ca le' le' we' in. = le' le' we' in. %mor le' le' w-e' in. %eng %spa P xaq xe wi le re lanan? %mor xaq xe wi le r-e le: a-nan? %eng %spa Ca xe wi li'. = xe wi. %mor xe wi. %eng %spa P ja? %mor ja? %eng %spa Ca xa wih le'. = xe wih le'. %mor xe wih le'. %eng %spa P jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Ca we: k'o:lik iwach. = le we k'o:lik iwech. %mor le we /k'o:-l-ik iw-e-ch. %eng %spa P k'o:lik awe? %mor k'o:lik awe? %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa C n taq cami'x. %mor n taq cami'x. %eng %spa P iya'. %mor iya'. %eng %spa Ca tzij. = tzij. %mor tzij. %eng %spa P a k'o: achaket? %mor a /k'o: a-chaket? %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa P jas uwacha le'? %mor jas uwacha le'? %eng %spa *C15-36 Ca jun chiketaj. = ma chiket taj. %mor ma chiket ta-j. %eng %spa P jas uwach a le le'? %mor jas uwach a le le'? %eng %spa Ca le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa C jas upatan? %mor jas upatan? %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca wach, wech in ay. = wach, wech in ay. %mor wach, wech in ay. %eng %spa Ca ay keb'a le'. = ay keb'a le'. %mor ay keb'a le'. %eng %spa Ca le le' in'an chik. = le le' kin'an chik. %mor le le' *k-0-in/b'an chi-k. %eng %spa C jo b'a le'. %mor jo b'a le'. %eng %spa P jas ku'anoh? %mor jas k-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca atape pa xikin? = chatampe pa xikin. %mor *ch-0-a/ta' ampe pa xikin. %eng %spa P uy, n kul lareloj? %mor uy, n kul le: a-reloj? %eng %spa P jawi: xe wih? %mor jawi: x-0/b'e: wih? %eng %spa Ca ah, b'aya o ta chik, b'aya. = ah, b'aya n k'o: ta chik. %mor ah, b'aya *n /k'o: ta chi-k. %eng %spa P jawi xe' a wih? %mor jawi x-0/be: a wih? %eng %spa C a xatzaqik? %mor a x-at/tzaq-ik? %eng %spa Ca le'e k'o: pa cho:'ch e'. = le k'o: pa racho:'ch e'. %mor le /k'o: pa r-acho:'ch e'. %eng %spa P k'o: taj e'. %mor /k'o: ta-j e'. %eng %spa Ca taj. = k'o: taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa P n k'o: ta che laq'ab'. %mor n /k'o: ta che le: a-q'ab'. %eng %spa Ca o: ta chik. = k'o: ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa C k'o: ta che laqab' chik. %mor /k'o: ta che le: a-qab' chi-k. %eng %spa Ca o: ta chik. = k'o: ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa P jawi: xe 'a wih? %mor jawi: x-0/b'e: 'a wih? %eng %spa C jawi: xe wi'? %mor jawi: x-0/b'e: wi'? %eng %spa Ca tzaqi' b'aya. = xtzaqik, b'aya. %mor *x-0/tzaq-ik, b'aya. %eng %spa P tzukuj, x'e ri pa mes. %mor /tzuku-j, x-0/b'e: ri pa mes. %eng %spa Ca e lij, le'. = x'e ri', le'. %mor *x-0/b'e: ri', le'. %eng %spa Ca wil qaj jun e'. = xwil qaj jun e'. %mor *x-0-inw/il qaj jun e'. %eng %spa *C15-37 P k'o:lik e'. %mor /k'o:-l-ik e'. %eng %spa Ca el mas jah'. = kel mas. %mor *k-0/el mas. %eng %spa P a k'o:lik? %mor a /k'o:-l-ik? %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C jawi: xe wih? %mor jawi: x-0/b'e: wih? %eng %spa Ca wile' a k'o: achapo' pelipe'. = wile' a ma k'o: xachapo pelipe. %mor wile' a *ma /k'o: *x-0-a/chap-o pelipe. %eng %spa P m. %mor m. %eng %spa Ca uy. = uy. %mor uy. %eng %spa P k'o:taj, k'o:ta wuk' in. %mor k'o:taj, k'o:ta wuk' in. %eng %spa C a k'o:lik, k'o:lik. %mor a /k'o:-l-ik, /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca atoqij. = chatoqij. %mor *ch-0-a/toqi-j. %eng %spa C ko chupam e, k'o chupam e. %mor /k'o: chi-u-pam e, /k'o: chi-u-pam e. %eng %spa Ca atoqij wech. = chatoqij wech. %mor *ch-0-a/toqi-j w-e-ch. %eng %spa C k'o: chupam i. %mor /k'o: chi-u-pam i. %eng %spa Ca atoqij. = chatoqij. %mor *ch-0-a/toqi-j. %eng %spa P k'o:taj. %mor k'o:taj. %eng %spa Ca wi le', wi le. = jawi le. %mor jawi le. %eng %spa C k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca ya loq we in e ko: walal. = chaya loq we in e k'o waral. %mor *ch-0-*a/ya' la-oq we in e /k'o: waral. %eng %spa Ca e le k'o: xela. = e le k'o: xela. %mor e le /k'o: xela. %eng %spa C k'o: chiri. %mor k'o: chiri. %eng %spa P xt, k'o: puwaq chila. %mor xt, k'o: puwaq chila. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Ca le jun chili'. = le jun chiri? %mor le jun chiri? %eng %spa P ri warali waral. %mor ri warali waral. %eng %spa *C15-38 Ca m. = m. %mor m. %eng %spa P chiri kula'ana wi. %mor chiri k-0-ul-a/b'an-a wi. %eng %spa Ca o: taj, xa jun tem. = k'o taj, xa jun tem. %mor /k'o: ta-j, xa jun tem. %eng %spa Ca o: taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa P jas arikil miyer a Carlos? %mor jas arikil miyer a Carlos? %eng %spa Ca aka, k'o:lik, chaqajik. = aka, k'o:lik, chaqajik. %mor aka, /k'o:-l-ik, ch-0/qaj-ik. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca xa jako'm. = xa jako'm. %mor xa /jak-o'm. %eng %spa P xa jako'm. %mor xa /jak-o'm. %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa C b'ay. %mor b'ay. %eng %spa P jawi: xaya wih'? %mor jawi: x-0-a/ya' wih'? %eng %spa P xe ri pa mes? %mor xe ri pa mes? %eng %spa Ca ah xe lih. = x'e rih. %mor x'e rih. %eng %spa C wene kuk'am lal cu'z. %mor wene k-0-u/k'am le: al cu'z. %eng %spa Ca wileh? = jawile. %mor jawile. %eng %spa C we xuk'am lal cu'z. %mor we x-0-u/k'am le: al cu'z. %eng %spa Ca y eta pa xikin. = chata pa xikin. %mor *ch-0-*a/ta' pa xikin. %eng %spa Ca ata pe 'at. = chata pe 'at. %mor *ch-0-a/ta' pe 'at. %eng %spa C n k'o:, jas uwach? %mor n /k'o:, jas uwach? %eng %spa P jas ku'anoh? %mor jas k-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca le', li'. = ri. %mor ri. %eng %spa P jas ku'anoh? %mor jas ku'anoh? %eng %spa Ca le', li'. = ri. %mor ri. %eng %spa P jas ku'anoh. %mor jas ku'anoh. %eng %spa Ca asutinik. = kasutinik. %mor *k-0/suti-n-ik. %eng INCOMP-3A/turn-ABS-TIV. %spa C a xata'oh. %mor a x-0-a/ta'-oh. %eng %spa Ca inta la'. = kinta la'. %mor *k-0-in/ta' la'. %eng %spa *C15-39 C xata'oh? %mor x-0-a/ta'-oh? %eng %spa Ca n kalaj ta chik e'. = ma karaj ta chik e. %mor ma k-0-r/a-j ta chi-k e. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa p chatzukuj k'u la reloj a Carlos. %mor ch-0-a/tzuku-j k'u le: a-reloj a Carlos. %eng %spa. Ca ewi k'u wih? = jawi k'o: wih. %mor jawi /k'o: wih. %eng %spa P pares chatzukuj wene. %mor pares ch-0-a/tzuku-j wene. %eng %spa Ca k'o: chili'. = k'o: chiri'. %mor /k'o: chiri'. %eng %spa P ko taj, wene k'o: ruk' a pelipe. %mor /k'o: ta-j, wene /k'o: r-uk' a pelipe. %eng %spa Ca wile? = wile? %mor wile? %eng %spa Ca a k'o: awuk'? = a k'o: awuk'? %mor a /k'o: aw-uk'? %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca a k'o: chawij? = a k'o: chawij? %mor a /k'o: chi-aw-ij? %eng %spa C xtaj. %mor xtaj. %eng %spa Ca a k'o:lik, n k'o: tawuk'. = a k'o:lik, n k'o: tawuk'. %mor a /k'o:-l-ik, n /k'o: ta aw-uk'. %eng %spa C wene k'o: ruk' anan. %mor wene /k'o: r-uk' a-nan. %eng %spa Ca nan naj nuwiloj? = nan le naj nureloj. %mor nan le naj nu-reloj. %eng %spa N nk'o:ta wuk'. %mor nk'o:ta wuk'. %eng %spa P wene xa xuya qaj pali xim. %mor wene xa xuya qaj pali xim. %eng %spa N k'o: ri ruk' a pelipe'. %mor /k'o: ri r-uk' a pelipe'. %eng %spa Ca wiloh le walal. = kinwile waral. %mor *k-0-inw/il-!oh le waral. %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa P wene k'o: pa b'orxa at. %mor wene /k'o: pa a-b'orxa at. %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C n k'o: patan chik. %mor n /k'o: patan chik. %eng %spa N xab'a tajin kixloq'om wa le. %mor xab'a tajin kixloq'om wa le. %eng %spa ix a pedro? *C15-40 P le kamik. %mor le kamik. %eng %spa N je'. %mor je'. %eng %spa P xa k'ut, x'e jun vente dia lo wa. %mor xa k'ut, x'e jun vente dia lo wa. %eng %spa N ya nan le qe uj laj. %mor ya nan le qe uj laj. %eng %spa kiya xkayita jik, waqib. N ka'ana le pura mex xqa k'ayij. %mor ka'ana le pura mex xqa k'ayij. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa Ca xa 'inxil chik e'. = xa 'inxil chik e'. %mor xa 'inxil chi-k e'. %eng %spa C oxib' karaj. %mor oxib' karaj. %eng %spa P joropa liwixim e xuya'o le. %mor joropa le: iw-ixim e x-0-u/ya'-o le. %eng %spa N catorce xa trece che le. %mor catorce xa trece che le. %eng %spa N junabir xu'an rebajar jun ka'am. %mor junabir x-0-u/b'an /rebajar jun ka'am. %eng %spa Ca o ta chik e luz e'. = k'o: ta chik e luz e. %mor /k'o: ta chi-k e luz e. %eng %spa Ca k'o: ta chik e'. = k'o: ta chik e'. %mor /k'o: ta chi-k e'. %eng %spa C k'o ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa C jawi ka'e wi? %mor jawi k-0/b'e: wi? %eng %spa Ca a x'e li pa mes. = a xe ri pa mes. %mor a xe ri pa mes. %eng %spa C jawi: ka'e wih? %mor jawi: k-0/b'e: wih? %eng %spa Ca ax, ax e li pa mes. = xa x'e ri pa mes. %mor xa x'e ri pa mes. %eng %spa C xe pa xela. %mor x-0/b'e: pa xela. %eng %spa Ca eh, elik e'. = eh, xelik e? %mor eh, *x-0/el-ik e? %eng %spa C lareloj, k'u lareloj. %mor le: a-reloj, k'u le: a-reloj. %eng %spa Ca o:lik, k'o: taj. = k'o:lik, k'o: taj. %mor /k'o:-l-ik, /k'o: ta-j. %eng %spa C k'o: taj? %mor /k'o: ta-j? %eng %spa C k'o: chuxe le nuradio? %mor /k'o: chi-u-xe le nu-radio? %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C ko areloj, n ko ta areloj. %mor /k'o: a-reloj, n k'o: ta a-reloj. %eng %spa *C15-41 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Ca o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C a xtzaqik. %mor a x-0/tzaq-ik. %eng %spa Ca m awesaj. = chawesaj. %mor *ch-0-aw/esa-j. %eng %spa C ma kawesaj taj. %mor ma k-0-aw/esa-j ta-j. %eng %spa C minister lenaj luz. %mor minister lenaj luz. %eng %spa C lale ma ka'an taj. %mor lale ma ka'an taj. %eng %spa C kinsikij, kinsikij le jun. %mor kinsikij, kinsikij le jun. %eng %spa Ca ay aleloja. = ay lareloj wech. %mor ay *le: a-reloj w-e-ch. %eng %spa Ca wech, inya inya ta jun chikop chawij. = wech, ma kinya ta jun chikop chawij. %mor wech, *ma *k-0-in/ya' ta jun chikop chi-aw-ij. %eng %spa C ya k'o le che uq'ab' puq'ab'. %mor ya k'o le che uq'ab' puq'ab'. %eng %spa C ya k'o: juntiro le chikop. %mor ya k'o: juntiro le chikop. %eng %spa C k'o: le tzi, k'o: le chij, k'o le che'. %mor k'o: le tzi, k'o: le chij, k'o le che'. %eng %spa C k'o le q'ayes, k'o: le joron, k'o: le q'aq. %mor /k'o: le q'ayes, /k'o: le joron, /k'o: le q'aq. %eng %spa C k'o: le jab'. %mor /k'o: le jab'. %eng %spa Ca q'aq' e', loq' eloj che ju. = q'aq' e', kinloq' chi jun e reloj. %mor q'aq' e', *k-0-*in/loq' chi jun *e reloj. %eng %spa C awachoch le jun e'? %mor aw-achoch le jun e'? %eng %spa Ca le wachoch. = le wachoch. %mor le w-achoch. %eng %spa C a ka kanaj chiri'? %mor a ka kanaj chiri'? %eng %spa C k'o: la jaron ruk'. %mor /k'o: la jaron r-uk'. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C k'o: le joron ruk' e naj palaj chupam e'. %mor /k'o: le joron ruk' e naj palaj chupam e'. %eng %spa Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa C k'o: le q'ij. %mor /k'o: le q'ij. %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa C le le' ko le qij. %mor le le' /k'o: le q'ij. %eng %spa Ca e q'i:j e'. = le q'ij e'. %mor le q'ij e'. %eng %spa C ah je le taroy xuta chare le qij, q'ij. %mor ah je le taroy xuta chare le qij, q'ij. %eng %spa *C15-42 Ca je', naj le le tah je' uwach chi:j. = le naj wari le ta je uwach e chi:j. %mor le naj wari le ta je u-wach e chi:j. %eng %spa C mas utz jela le'? %mor mas utz jela le'? %eng %spa Ca jele la chi', la le uwach cha'. = jela le uwach cha'. %mor jela le u-wach /cha'. %eng %spa C k'o:lik ah ko le jun mama che'. %mor k'o:lik ah ko le jun mama che'. %eng %spa Ca jun mam puch. = jun mama puch. %mor jun mama pu-ch. %eng %spa Ca laj inkamik. *** = karaj lan kamik. %mor k-0-r/a-j *k-in/kam-ik. %eng %spa C le kana tz'i. %mor le kana tz'i. %eng %spa C le tzi kuti'i le a Carlos. %mor le tzi kuti'i le a Carlos. %eng %spa C kuti'i le tz'i'. %mor k-0-u/ti' le tz'i'. %eng %spa Ca uti' aj utz'i'. = kuti lutz'i'. %mor *k-0-u/ti' *le: u-tz'i'. %eng %spa C kuti'i, kuti le a Carlos. %mor kuti'i, kuti le a Carlos. %eng %spa C ya kuti'i at k'an tz'i. %mor ya kuti'i at k'an tz'i. %eng %spa C a at jun tzi' at jun tz'i. %mor a at jun tzi' at jun tz'i. %eng %spa C at jun tzi'. %mor at jun tzi'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C jas ka'anoh, ka'an taj. %mor jas ka'anoh, ka'an taj. %eng %spa C ko lawotaj. %mor ko lawotaj. %eng %spa C jawi: k'o: wi lawotaj? %mor jawi: /k'o: wi lawotaj? %eng %spa Ca ay xe xelaju? = ay xe xelaju? %mor ay x-0/b'e: xelaju? %eng %spa C xe xelaju. %mor xe xelaju. %eng %spa Ca x'ek. = x'ek. %mor x-0/b'e:-ik. %eng %spa C jas che nkota chiri'? %mor jas che nkota chiri'? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C jasche n k'o: ta lawota chiri. %mor jasche n /k'o: ta le: a-wota chiri. %eng %spa Ca o: taj. = n k'o: taj. %mor *n /k'o: ta-j. %eng %spa Ca naj loq'o'. = enaq chuloq'ik. %mor 0/b'e:-inaq chi u/loq'-*PASS1-*ik. %eng %spa C k'o: taj? %mor /k'o: ta-j? %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa *C15-43 C n k'o: ta lawota che le nimaqij. %mor n /k'o: ta le: a-wota che le nimaqij. %eng %spa Ca k'o: taj. = k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa C xaq xe wi lachaket. %mor xaq xe wi le: a-chaket. %eng %spa Ca le atoh? = le a kato? %mor le *a *k-0-a/ta'-o? %eng %spa Ca ata' impe pa xikin. = chata impe pa laxikin. %mor *ch-0-a/ta' impe pa *le: a-xikin. %eng %spa C ato. %mor ato. %eng %spa Ca eje la le' le'. = le jela le le. %mor le jela le le. %eng %spa Ca li' a jela le. = ri' ka'an jela le'. %mor ri' *k-0-*a/b'an jela le'. %eng %spa C kinta taj. %mor k-0-in/ta' ta-j. %eng %spa Ca le' a'an jela le' le'. = le ka'an jela le le. %mor le *k-0-a/b'an jela le le. %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca li', atape'. = ri chatampe. %mor ri *ch-0-*a/ta' ampe. %eng %spa Ca li' ata pe' le'. = ri chata impe le. %mor ri *ch-0-a/ta' impe le. %eng %spa Ca a'an jela le' le'. = ka'an jela le le. %mor *k-0-a/b'an jela le le. %eng %spa Ca akoti'ik. = katkote'ik? %mor k-*at/kot-e'-ik? %eng %spa C no', no'. %mor no', no'. %eng %spa Ca chili li'. = chiri ri. %mor chiri ri. %eng %spa Ca chili' chili li'. = chiri, chiri ri. %mor chiri, chiri ri. %eng %spa Ca le le' yah. = le le' yah. %mor le le' yah. %eng %spa Ca ute:. = ute:. %mor ute:. %eng %spa P jas ku'ano? %mor jas ku'ano? %eng %spa Ca asutinik b'ay. = kasutinik b'ay. %mor *k-0/suti-n-ik b'ay. %eng INCOMP-3A/turn-ABS-TIV now. %spa P jah? %mor jah? %eng %spa P a xariq ku lareloj, Carlos? %mor a x-0-a/riq k'u le: a-reloj, Carlos? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa P a xariqo. %mor a x-0-a/riq-o. %eng %spa Ca k'o: chi jela le' cha'. = k'o: chi jela le' cha'. %mor /k'o: chi jela le' /cha'. %eng %spa Ca ay ma kel ta b'a la le'. = ay ma kel ta b'a la le'. %mor ay ma k-0/el ta b'a la le'. %eng %spa *C15-44 Ca aya qi 'ut achapa le'. = aya kaq'i chi k'ut kachapa le'. %mor aya *k-0-*a/q'i *chi k'u-t *k-0-a/chap-a le'. %eng %spa C kink'am e nuradio jela le'. %mor k-0-in/k'am e nu-radio jela le'. %eng %spa Ca aq'i puch e'. = a kaq'i puch e'. %mor *a *k-0-a/q'i pu-ch e'. %eng %spa P a kaqi at? %mor a k-0-a/q'i at? %eng %spa Ca inqi'o le'. = kinqi'o le'. %mor *k-0-in/qi'-o le'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa P ko kachapoh. %mor ko k-0-a/chap-oh. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C al. %mor al. %eng %spa P a al. %mor a al. %eng %spa Ca al taj. = al taj. %mor al ta-j. %eng %spa C al k'ut, n k'u lareloj? %mor al k'ut, n k'u le: a-reloj? %eng %spa Ca le akay jela le' le'. = le kakay jela le' le. %mor le *k-0/kay jela le' le. %eng %spa C al taj. %mor al taj. %eng %spa P Carlos a xariq lareloj? %mor Carlos a x-0-a/riq le: a-reloj? %eng %spa Ca le', le' luz e'. = le', le' luz e'. %mor le', le' luz e'. %eng %spa Ca akayik e'. = kakayik e? %mor *k-0/kay-ik e? %eng %spa P Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Ca naj luz akay seta le'. = lenaj luz kakay pa nuswetra le. %mor *le: inaj luz *k-0/kay *pa *nu-swetra le. %eng %spa C le k'o le naj luz e ko le. %mor le /k'o: le naj luz e /k'o: le. %eng %spa C k'o: chupam e'. %mor /k'o: chi-u-pam e'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C no' k'o: chupame'. %mor no' k'o: chupame'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C k'o: le naj tel chupam e'. %mor /k'o: le naj tel chi-u-pam e'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C kawilo, kawilampe'. %mor kawilo, kawilampe'. %eng %spa *C15-45 Ca e le', akile'. = akile. %mor akile. %eng %spa C kawilo'? %mor k-0-aw/il-o'? %eng %spa Ca loh. = kinwiloh. %mor *k-0-*inw/il-oh. %eng %spa C n k'u lareloj? %mor n k'u le: a-reloj? %eng %spa Ca wile'? = jawi le? %mor jawi le? %eng %spa Ca kowik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa C jawi: k'o: wi lareloj? %mor jawi: /k'o: wi le: a-reloj? %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa Ca le:, le:. = le:, le:. %mor le:, le:. %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca leh. = leh. %mor leh. %eng %spa P ak'o:lik. %mor ak'o:lik. %eng %spa C k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca le naj luz e kajik. *** = le naj luz tzakayik. %mor le naj luz tz-0/kay-ik. %eng %spa P jawi: k'a wih. %mor jawi: /k'o: wih. %eng %spa Ca aq'ab' an jela le'. = aq'ab' ka'an jela le'. %mor a-q'ab' *k-0-*a/b'an jela le'. %eng %spa P are b'a areloja le k'o: chi jela le'. %mor are b'a a-reloja le /k'o: chi jela le'. %eng %spa P are b'a areloja le k'o: chilale le'. %mor are b'a areloja le k'o: chilale le'. %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa P le k'o: jela le. %mor le /k'o: jela le. %eng %spa P ah no xa jun q'ayes. %mor ah no xa jun q'ayes. %eng %spa Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa P x'e ri pa mes. %mor x'e ri pa mes. %eng %spa P xuk'am bi ri lal cu'z pa le jun chakach. %mor x-0-u/k'am bi ri lal cu'z pa le jun chakach. %eng %spa Ca kamulij. = kamulij. %mor k-0-a/muli-j. %eng %spa C ya k'o:lik. %mor ya k'o:lik. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa Ca i k'o: pawaqan. = i k'o: pawaqan. %mor i /k'o: pa aw-aqan. %eng %spa *C15-46 Ca a k'o: pawota le jun chik. = a k'o: pawota le jun chik. %mor a /k'o: pa a-wota le jun chi-k. %eng %spa pawaqan. C k'o: pa raqan. %mor /k'o: pa r-aqan. %eng %spa Ca lawech a k'o: pa lawaqon. = lawech a k'o: pa lawaqon. %mor le: aw-e-ch a /k'o: pa le: aw-aqan. %eng %spa C no k'o: ta pa waqan in. %mor no /k'o: ta pa w-aqan in. %eng %spa Ca a k'o: taj. = a k'o: taj. %mor a /k'o: ta-j. %eng %spa C k'o: pa raqan a lu'. %mor /k'o: pa r-aqan a lu'. %eng %spa Ca le:, leh, leh. = le:, leh, leh. %mor le:, leh, leh. %eng %spa P jas ku'anoh? %mor jas k-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca e le b'ay tzalob'ik. = b'ay xetzalob'ik. %mor b'ay *x-0/etzalob'-ik. %eng %spa P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa C b'ay, n k'u la le', a Carlos. %mor b'ay, n k'u la le', a Carlos. %eng %spa Ca ah kay ta chik. *** = ah ma kalay ta chik. %mor ah *ma k-0/kay ta chi-k. %eng %spa C kata chik. %mor kata chik. %eng %spa Ca kayik, y ah. = kayik, y ah. %mor *k-0/kay-ik, y ah. %eng %spa C xchupik. %mor xchupik. %eng %spa Ca kayik. = kayik. %mor *k-0/kay-ik. %eng %spa C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Ca lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa C k'o: taj, k'o: taj. %mor /k'o: ta-j, /k'o: ta-j. %eng %spa Ca kayik, b'ay chupik. = xkayik, b'ay xchupik. %mor *x-0/kay-ik, b'ay *x-0/chup-ik. %eng %spa C jas ka'an pa le nimaq'i:j a Carlos? %mor jas k-0-a/b'an pa le nimaq'i:j a Carlos? %eng %spa C a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Ca a'an jela le'. = ka'an jela le. %mor *k-0-a/b'an jela le. %eng %spa Ca a'an k'u li' cha'. = ka'an k'u ri cha. %mor *k-0-a/b'an k'u ri /cha'. %eng %spa C a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa *C15-47 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C a katij e wa pa le comedor chuwa le tiox. %mor a k-0-a/tij e wa pa le comedor chuwa le tiox. %eng %spa Ca chili'. = chiri'. %mor chiri'. %eng %spa C a katij iwa chuwa le tiox? %mor a katij iwa chuwa le tiox? %eng %spa C jas kata'oh? %mor jas kata'oh? %eng %spa C jas kata'oh? %mor jas kata'oh? %eng %spa C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Ca kawik. = kakayik. %mor *k-0/kay-ik. %eng %spa C a katij le q'or a Carlos? %mor a katij le q'or a Carlos? %eng %spa C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Ca ay, inaj wah. = ay, inaj waj. %mor ay, inaj waj. %eng %spa Ca nukapeh. = nukapeh. %mor nu-kapeh. %eng %spa C chatij a wa. %mor chatij a wa. %eng %spa Ca a k'o: 'akape at? = a k'o: 'akape at? %mor a /k'o: 'a-kape at? %eng %spa C a katij awah? %mor a k-0-a/tij a-wah? %eng %spa Ca a k'o: 'akape at? = a k'o: 'akape at? %mor a /k'o: 'a-kape at? %eng %spa C k'o: taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa Ca e wih. = jawi: x'e wih? %mor *jawi: *x-0/b'e: wih? %eng %spa C xk'is le kapeh. %mor xk'is le kapeh. %eng %spa Ca m. = m. %mor m. %eng %spa C xk'is nu kepa, nu kapeh. %mor xk'is nu kepa, nu kapeh. %eng %spa Ca li'. = ri'. %mor ri'. %eng %spa C a utz katij le aj? %mor a utz katij le aj? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C a utz katij le aj? %mor a utz katij le aj? %eng %spa Ca uch taj. = utz taj. %mor utz taj. %eng %spa C ma utz taj, a utz katij le aj? %mor ma utz taj, a utz katij le aj? %eng %spa C katinto'o. %mor k-at-in/to'-o. %eng %spa *C15-48 Ca ay, xi'an chik aq'ab'. = ay, xi'an chik aq'ab'. %mor ay, x-0-i/b'an chi-k aq'ab'. %eng %spa C jas xa'an chareh? yah, yah, yah. %mor jas xa'an chareh? yah, yah, yah. %eng %spa P n katij ta ku 'at e aj a Carlos? %mor n katij ta ku 'at e aj a Carlos? %eng %spa Ca yah xanik e q'ab'. = yah xanik e q'ab'. %mor yah x-0/b'an-PASS1-ik e q'ab'. %eng %spa P ay, junaj tz'i'. %mor ay, junaj tz'i'. %eng %spa N kati'on taj a Carlos. %mor kati'on taj a Carlos. %eng %spa C at k'an? %mor at k'an? %eng %spa P a k'olik. %mor a k'olik. %eng %spa Ca e naj, naj e nu'eloja. = le naj nureloj le. %mor le naj nu-reloj le. %eng %spa Ca aya pam e'. = xaya chupam e'. %mor *x-0-a/ya' *chi-*u-pam e'. %eng %spa Rik nik, a xk'is kut. %mor nik, a xk'is kut. %eng %spa C n k'o: ta lureloja pa le mes? %mor n /k'o: ta lureloja pa le mes? %eng %spa Rik no, no. %mor no, no. %eng %spa P ma xa xe wa pa le mes? %mor ma xa xe wa pa le mes? %eng %spa Rik tzij wa x'ek. %mor tzij wa x'ek. %eng %spa P tzij wi n k'o taj. %mor tzij wi n /k'o: ta-j. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa Rik xa pu majatin chare. %mor xa pu m-0-a/jati-n chare. %eng %spa Rik xa ne chila le xinmes wi. %mor xa ne chila le x-0-in/mes wi. %eng %spa P no, pera xe ya le chikach chila le. %mor no, pera xe ya le chikach chila le. %eng %spa Ca le' xt. = le' xt. %mor le' xt. %eng %spa C xaq kub'ij. %mor xaq kub'ij. %eng %spa P jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Ca le', a Pelipa le'. = le', a Pelipa le'. %mor le', a Pelipa le'. %eng %spa C xaq kub'ij. %mor xaq kub'ij. %eng %spa Rik no tzij wi xinwil taj. %mor no tzij wi xinwil taj. %eng %spa C ma tij taj. %mor ma tij taj. %eng %spa *C15-49 Rik jawi: xe'awi Carlos? %mor jawi: xe'awi Carlos? %eng %spa C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Ca aj. = aj. %mor aj. %eng %spa C chatijoh. %mor chatijoh. %eng %spa Rik a k'o:lik da linaj la le'. %mor a /k'o:-l-ik da le: inaj la le'. %eng %spa Ca o: taj. = n k'o: taj. %mor *n /k'o: ta-j. %eng %spa le'. Rik a xk'is k'ute? %mor a xk'is k'ute? %eng %spa P maja'. %mor maja'. %eng %spa Rik ni modo ni maja', Dios. %mor ni modo ni maja', Dios. %eng %spa P kako le nik'aj. %mor kako le nik'aj. %eng %spa Caw e chikah. = x'e chikeh. %mor x'e chikeh. %eng %spa P le le. %mor le le. %eng %spa Ca le ni la le'? iy. = le nu la le'. %mor le nu la le'. %eng %spa C a katij iwa. %mor a katij iwa. %eng %spa P o la k'ut ri uk'am lal cu'z e',l Carlos e? *** %mor o la k'ut ri u/k'am le: al cu'z e',l Carlos e? %eng %spa Ca m? = m? %mor m? %eng %spa P a ki xukaqab'ej kanoq. %mor a ki x-0-u/k'aq-ab'e-j kan-oq. %eng %spa Ca le', k'o:lik e'. = le', k'o:lik e'. %mor le', /k'o:-l-ik e'. %eng %spa P xe eloq'om al cu'z. %mor xe /elaq'a-om al cu'z. %eng %spa Rik are a Carlos le xa elaq'om la pedra. %mor are a Carlos le xa elaq'om la pedra. %eng %spa Rik xa ba te elaq'om we choqa chare a Carlos. %mor xa ba te /elaq'a-om we /choq-a chi-r-e a Carlos. %eng %spa Ca at 'elaq'om wah. = at 'elaq'om wah. %mor at /elaq'a-om wah. %eng %spa P are kune lal Cu'z. %mor are kune lal Cu'z. %eng %spa C elaq'om lare, jasche kina. %mor elaq'om lare, jasche kina. %eng %spa Rik a xa'an taj ku le ratzyaq al Milia? %mor a xa'an taj ku le ratzyaq al Milia? %eng %spa *C15-50 P ya ya'a. %mor ya ya'a. %eng %spa Rik n ku la we at, a xantajik? %mor n ku la we at, a xantajik? %eng %spa C ma ka'antaj, kinsa, kinsa. %mor ma ka'antaj, kinsa, kinsa. %eng %spa P nta watzyaq in. %mor nta watzyaq in. %eng %spa Rik keb' kula le we in kub'ij. %mor keb' kula le we in kub'ij. %eng %spa C kinwesaj, kinwesaj lareloja. %mor k-0-inw/esa-j, k-0-inw/esa-j le: a-reloja. %eng %spa Ca an taj, wech. = n ka'an taj, wech. %mor *n *k-0-*a/b'an ta-j, w-e-ch. %eng %spa C kinwesaj la. %mor kinwesaj la. %eng %spa P joqulaj pa le veintequatra. %mor joqulaj pa le veintequatra. %eng %spa joq'ulaj pa le veinte cinco. Rik eh, tzij ri. %mor eh, tzij ri. %eng %spa P te b'a ri ri, xa imenus perila. %mor te b'a ri ri, xa imenus perila. %eng %spa Rik at menus puch kab'ije'. %mor at menus puch kab'ije'. %eng %spa C kinwesaj. %mor kinwesaj. %eng %spa P xa kalaj awe le'. %mor xa kalaj awe le'. %eng %spa Rik malay Dios, le jun we, a utz kawil. %mor malay Dios, le jun we, a utz kawil. %eng %spa le jun watzyaq? P utz pues. %mor utz pues. %eng %spa Rik rumal ne la tzi kinb'isoj chiqaj ine'. %mor rumal ne la tzi kinb'isoj chiqaj ine'. %eng %spa P karaj kuna le manchado tisb'al re'. %mor karaj kuna le manchado tisb'al re'. %eng %spa C le', la reloj. %mor le', la reloj. %eng %spa Ca awi: koj wih. = jawi: kakoj wih? %mor jawi: *k-0-*a/koj wih? %eng %spa C a kawesaj lureloj a lu? %mor a k-0-aw/esa-j le: u-reloj a lu? %eng %spa Ca awi: koj wih. = jawi: kakoj wih? %mor jawi: *k-0-*a/koj wih? %eng %spa C ya chuche, chuxe ya', le june' ya'. %mor ya chuche, chuxe ya', le june' ya'. %eng %spa C a kawesaj lureloj la lu? %mor a k-0-aw/esa-j le: u-reloj le: a lu? %eng %spa *C15-51 C a Carlos? %mor a Carlos? %eng %spa Ca wesaj ta at e'. = na kawesaj ta at e'. %mor *na *k-0-aw/esa-j ta at e'. %eng %spa C jat awesaj lureloj le a lu'. %mor /j-at aw/esa-j le: u-reloj le a lu'. %eng %spa C utz kawesaj? %mor utz k-0-aw/esa-j? %eng %spa Ca utz. = utz. %mor utz. %eng %spa P lawesaj cha'. %mor lawesaj cha'. %eng %spa C jasche'? %mor jasche'? %eng %spa P k'o: chi nu q'ab'i' Carlos. %mor k'o: chi nu q'ab'i' Carlos. %eng %spa C kakoj che la q'ah', le: b'ay. %mor kakoj che la q'ah', le: b'ay. %eng %spa P b'ay, b'ay, b'ay, xetzelob'ik. %mor b'ay, b'ay, b'ay, xetzelob'ik. %eng %spa C kinwil le jun ak'al. %mor kinwil le jun ak'al. %eng %spa C ay jawi: k'o: wi le Pelipa'. %mor ay jawi: /k'o: wi le Pelipa'. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C jawi: k'o wi le a Pelipa? %mor jawi: /k'o: wi le a Pelipa? %eng %spa C jawi k'o wi? %mor jawi /k'o: wi? %eng %spa C jawi k'o: wi la Pelipa? %mor jawi k'o: wi la Pelipa? %eng %spa C jawi: k'o: wih? %mor jawi: /k'o: wih? %eng %spa Ca awi'? = jawi k'o wi? %mor jawi /k'o: wi? %eng %spa Ca chili', b'ay. = chiri, b'ay. %mor chiri, b'ay. %eng %spa C chili, ah je, tzij kute. %mor chili, ah je, tzij kute. %eng %spa Ca jela le'? = jela le'? %mor jela le'? %eng %spa C no', no'. %mor no', no'. %eng %spa P che le jun lado chik? %mor che le jun lado chik? %eng %spa C jun lado chik. %mor jun lado chik. %eng %spa Ca e chile'. = le chi la le. %mor le chi la le. %eng %spa C pa jun lado, ya' chile'. %mor pa jun lado, ya' chile'. %eng %spa a wilom le chaj che le xkinul iwir? Ca le:, le'. = le:, le'. %mor le:, le'. %eng %spa P jas hora chike'? %mor jas hora chike'? %eng %spa *C15-52 C jas horah? %mor jas horah? %eng %spa Ca inchob' ta 'in. = kinch'ob' ta in. %mor *k-0-in/ch'ob' ta in. %eng %spa P jah? %mor jah? %eng %spa Ca inchob' ta in. = kinch'ob' ta in. %mor *k-0-in/ch'ob' ta in. %eng %spa P k'o: ya areloj. %mor /k'o: ya a-reloj. %eng %spa P ni modo mata kach'ob'oh. %mor ni modo ma at ta k-0-a/ch'ob'-oh. %eng %spa C las diez y cuarto, kab'ij. %mor las diez y cuarto, kab'ij. %eng %spa C kacha chare, kacha chare. %mor kacha chare, kacha chare. %eng %spa C la diez y cuarto ma ka'an taj. %mor la diez y cuarto ma k-0-a/b'an ta-j. %eng %spa N maja b'a ka'an u'anik i lufoto la Carlos? %mor maja b'a k-0-a/b'an u/b'an-PASS1-ik i le: u-foto le: a Carlos? %eng %spa P jachin chike, maja kulik. %mor jachin chike, maja kulik. %eng %spa C ka'an taj, ka'an taj katijo. %mor ka'an taj, ka'an taj katijo. %eng %spa N tzi xaq kab'ij. %mor tzi xaq k-0-a/b'i-j. %eng %spa P tzij wi xa. %mor tzij wi xa. %eng %spa N laj naj b'a lutaqom wi. %mor laj naj b'a le: u/taq-om wi. %eng %spa C katij awaj, katzukuj awa. %mor katij awaj, katzukuj awa. %eng %spa P pa Estados Unidos enaq wi. %mor pa Estados Unidos /b'e-inaq wi. %eng %spa Rik jawi impe le enaq wi. %mor jawi impe le /b'e:-inaq wi. %eng %spa N pa Estados Unidos cha. %mor pa Estados Unidos /cha'. %eng %spa Rik iy laj awasa le ka'ano. %mor iy laj awasa le k-0-a/b'an-o. %eng %spa P no xama tzij. %mor no xama tzij. %eng %spa Ca a ki la'. = a ki la'. %mor a ki la'. %eng %spa Rik a tzij a Pelipe. %mor a tzij a Pelipe. %eng %spa C tzij, tzij. %mor tzij, tzij. %eng %spa P b'aya. %mor b'aya. %eng %spa *C15-53 C b'ay xuk'am le wixoq'il. %mor b'ay xuk'am le wixoq'il. %eng %spa Rik xaq kab'ij. %mor xaq kab'ij. %eng %spa P tzij. %mor tzij. %eng %spa C no tzij. %mor no tzij. %eng %spa Ca a k'u lawixoqil pelipe'. = n k'u lawixoqil pelipe. %mor n k'u le: aw-ixoq-il pelipe. %eng %spa C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa Ca k' lawixoqil? = n k'u lawixoqil pelipe. %mor n k'u le: aw-ixoq-il pelipe. %eng %spa C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa Ca k'u lawixoqil? = n k'u lawixoqil? %mor n k'u le: aw-ixoq-il? %eng %spa C al Deb'orah. %mor al Deb'orah. %eng %spa P jawi: k'uwi cha'. %mor jawi: k'uwi cha'. %eng %spa C kachob' uwach, chix. %mor kachob' uwach, chix. %eng %spa Rik ay chix, jas le xa'ano dah. %mor ay chix, jas le xa'ano dah. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa C awi awilom le wixoqil. %mor awi awilom le wixoqil. %eng %spa Rik jas e xa'anoh? %mor jas e x-0-a/b'an-oh? %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa Rik jas le xa'anoh ay diose. %mor jas le xa'anoh ay diose. %eng %spa jun ak'al. P jasche katije' aj? %mor jasche katije' aj? %eng %spa Rik jase xa'anoh? %mor jase xa'anoh? %eng %spa Ca ay. = ay. %mor ay. %eng %spa C awilom le wixoqil, Carlos? %mor a aw/il-om le w-ixoq-il, Carlos? %eng %spa Ca lawixoqil li'. = lawixoqil ri? %mor le: aw-ixoq-il ri? %eng %spa C awilom. %mor a aw/il-om. %eng %spa Ca lawixoqil. = lawixoqil. %mor le: aw-ixoq-il. %eng %spa C awilom pa k'ayib'al. %mor awilom pa k'ayib'al. %eng %spa Ca aq 'ih? = aq 'ih? %mor aq 'ih? %eng %spa *C15-54 Rik n kalchayan ta k'ut a Carlos. %mor n k-at/ch'ay-an ta k'u-t a Carlos. %eng NEG INCOMP-2A/hit-ABS NEG then-T FAM carlos. %spa N katch'ayan taj dah, katch'ayan taj. %mor k-at/ch'ay-an ta-j dah, k-at/ch'ay-an ta-j. %eng %spa C awilom pa k'ayib'al, Carlos. %mor awilom pa k'ayib'al, Carlos. %eng %spa Ca yah. = yah. %mor yah. %eng %spa C chaya la reloj chuweh. %mor chaya la reloj chuweh. %eng %spa Rik keb' awe a Pedro. %mor keb' awe a Pedro. %eng %spa P m'. %mor m'. %eng %spa Rik .... %mor .... %eng %spa P k'o:la. %mor k'o:la. %eng %spa N puro xaqa pa le re la re'. %mor puro xaqa pa le re la re'. %eng %spa Rik ku'an ta chik e kem pa. %mor k-0-u/b'an ta chi-k e kem pa. %eng %spa Ca qana chi jutij. = qana chi jutij. %mor /qana chi jutij. %eng %spa P le jas la le. %mor le jas la le. %eng %spa Rik je. %mor je. %eng %spa P no xaqap ku'ano. %mor no xaqap k-0-u/b'an-o. %eng %spa Ca xa xil le'. = xa juxil le. %mor xa juxil le. %eng %spa Rik joropa taq ku'an wi. %mor joropa taq ku'an wi. %eng %spa P cinco le mix. %mor cinco le mix. %eng %spa Ca yah. = yah. %mor yah. %eng %spa C ku'an le kem le wixoqil. %mor ku'an le kem le wixoqil. %eng %spa Ca wila'? = wila'? %mor wila'? %eng %spa C xa q'or le june'. %mor xa q'or le june'. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa P ay. %mor ay. %eng %spa C no, n k'o: ta lareloj, xk'isik. %mor no, n /k'o: ta le: a-reloj, x-0/k'is-ik. %eng %spa Ca le' k'o:lik e'. = le' k'o:lik e'. %mor le' /k'o:-l-ik e'. %eng %spa *C15-55 C xk'isik. %mor xk'isik. %eng %spa Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C xk'is lareloj. %mor x-0/k'is le: a-reloj. %eng %spa P wileh?, jawileh? wileh? %mor wileh?, jawileh? wileh? %eng %spa P chawilampe le'. %mor ch-0-aw/il-a ampe le'. %eng %spa P je ka'ana le' chare le. %mor je ka'ana le' chare le. %eng %spa P qanape na, qanape na', qanape na. %mor /qana ampe na, /qana ampe na', /qana ampe na. %eng %spa P chawilampe na le. %mor ch-0-aw/il-a ampe na le. %eng %spa P le chuwach kawil wi le, le qalajin loq e. %mor le chuwach kawil wi le, le qalajin loq e. %eng %spa P chawilampe le, chawilampe. %mor ch-0-aw/il-a ampe le, ch-0-aw/il-a ampe. %eng %spa P no', no', no'. %mor no', no', no'. %eng %spa Ca ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa C le', n k'u lawixoqil a Carlos? %mor le', n k'u le: aw-ixoq-il a Carlos? %eng %spa Ca ay k'u lawixoqil at? = n ku lawixoqil at. %mor n ku le: aw-ixoq-il at. %eng %spa C n k'u lawixoqil at. %mor n k'u le: aw-ixoq-il at. %eng %spa C n ku lawixoqil at. %mor n ku le: aw-ixoq-il at. %eng %spa Ca at cochoh. = at cochoh. %mor at cochoh. %eng %spa Rik are k'ut are kanowik. %mor are k'ut are k-0/b'an-ow-ik. %eng him then he INCOMP-3A/do-FA-TIV. %spa P Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa P at k'ut at coche cha'. %mor at k'ut at coche cha'. %eng %spa C le at aq. %mor le at aq. %eng %spa Ca ay nan, nan. = ay nan, nan. %mor ay nan, nan. %eng %spa P impe le k'o: chuwi latem e'. %mor impe le /k'o: chi-u-wi le: a-tem e'. %eng %spa uy le'. Rik jachin xkuwik. %mor jachin xkuwik. %eng %spa C ya, yaya chaya chuwe. %mor ya, yaya chaya chuwe. %eng %spa *C15-56 Ca nan ah. = nan ah. %mor nan ah. %eng %spa Rik nan, nan chi'. %mor nan, nan /chi'. %eng %spa Rik jas ku'an anan. %mor jas k-0-u/b'an a-nan. %eng %spa Rik a katuto'oh? %mor a k-at-u/to'-oh? %eng %spa Ca awi 'ut? = jawi k'ut. %mor jawi k'u-t. %eng %spa C jas ku'an a nan. %mor jas ku'an a nan. %eng %spa Ca le', walal e'. = le', waral e'. %mor le', waral e'. %eng %spa C la le chile. %mor la le chile. %eng %spa Ca ya xikik. = ya xokik. %mor ya x-0/ok-ik. %eng %spa P are ka wak' a le. %mor are ka aw-ak' a le. %eng %spa Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa N are taj. %mor are taj. %eng %spa P nimaq. %mor nimaq. %eng %spa N nimaq chik. %mor nimaq chik. %eng %spa C jas k'o chupam a reloj? %mor jas k'o chupam a reloj? %eng %spa P mawaral ta k'owi. %mor mawaral ta k'owi. %eng %spa N waral taj kol xa ketzaqik. %mor waral taj kol xa k-e/tzaq-ik. %eng %spa Ca enaj la le'. = le naj lale. %mor le naj lale. %eng %spa C jas ko chupama'? %mor jas ko chupama'? %eng %spa C jas ko chupam a reloj? %mor jas /k'o: chupam a reloj? %eng %spa P jas k'o: chupam? %mor jas k'o: chupam? %eng %spa Rik a kach'aw k'u le rixoqil a pelipe dah? %mor a k-0/ch'aw k'u le r-ixoq-il a pelipe dah? %eng %spa C kach'aw. %mor k-0/ch'aw. %eng %spa P kachaw jun taq b'iq. %mor k-0/ch'aw jun taq b'iq. %eng %spa Rik kach'aw ta k'ut. %mor kach'aw ta k'ut. %eng %spa C xa jujun tzij. %mor xa jujun tzij. %eng %spa *C15-57 P xa jujun tzij. %mor xa jujun tzij. %eng %spa Rik nkach'aw tane. %mor nkach'aw tane. %eng %spa C chanim ku'ane keb'. %mor chanim ku'ane keb'. %eng %spa Rik chulu'ana junu kem. %mor chulu'ana junu kem. %eng %spa wuk' in. C ku'an le taq chikop. %mor ku'an le taq chikop. %eng %spa Rik jasche maka'an ratzyaq. %mor jasche maka'an ratzyaq. %eng %spa jas le qe'uj. C xaq ku'an le taq. %mor xaq ku'an le taq. %eng %spa Rik a utz. %mor a utz. %eng %spa C utz, utz k'ut esama utz wi'. %mor utz, utz k'ut esama utz wi'. %eng %spa Ca tzalob'ik. = xetzalob'ik. %mor x-0/etzalob'-ik. %eng %spa Rik cha ko: 'inaj awixoqil e. %mor cha /ko: 'inaj aw-ixoq-il e. %eng %spa Rik aj zunil. %mor aj zunil. %eng %spa aj zunil, jasche ma. Rik jasche ma ka'an jun re a pelipe'. %mor jasche ma k-0-a/b'an jun r-e a pelipe'. %eng %spa Ca tzalob'ik. = xetzalob'ik. %mor *x-0/etzalob'-ik. %eng %spa C k'o: u ratzyaq. %mor k'o: u ratzyaq. %eng %spa P are lu wa. %mor are lu wa. %eng %spa Rik xewila we kak'am b'ik. %mor xewila we kak'am b'ik. %eng %spa C pero jewa? %mor pero jewa? %eng %spa P ma waral taj. %mor ma waral taj. %eng %spa Rik kawaqan tale tol le. %mor kawaqan tale tol le. %eng %spa P xama k'o: re. %mor xama k'o: re. %eng %spa Rik ey. %mor ey. %eng %spa P tzij. %mor tzij. %eng %spa Rik k'o: chiku re cha'. %mor k'o: chiku re cha'. %eng %spa *C15-58 P k'o:ta nada le ruq tzij. %mor k'o:ta nada le ruq tzij. %eng %spa Rik xaq jetaq awe at neri. %mor xaq jetaq awe at neri. %eng %spa nkabij taj. C jas kikib'ij le taq winaq. %mor jas kikib'ij le taq winaq. %eng %spa we kakil le wi wixoq. C pa ruk' le atzyaq chiri. %mor pa ruk' le atzyaq chiri. %eng %spa Rik ki kakila, are ne utz. %mor ki kakila, are ne utz. %eng %spa Rik jasche ma ka'an rech. %mor jasche ma ka'an rech. %eng %spa P tzij wi ko ta pepe nada ruq. %mor tzij wi /k'o: ta pepe nada ruq. %eng %spa Ca xe le nunah junu le'. = xe le nunan. %mor x-0/b'e: le nu-nan. %eng %spa P xukam b'i ri pa rachoch. %mor x-0-u/k'am b'i ri pa r-achoch. %eng %spa Rik u axe chi puch no xe taj k'oya'a. %mor u axe chi puch no xe taj k'oya'a. %eng %spa P no pares le xb'e kanoq. %mor no pares le xb'e kanoq. %eng %spa xuya kan ri pa rachoch. Rik jasche ri ma kukoj ta waral? %mor jasche ri ma kukoj ta waral? %eng %spa P sab'er, jasche ma xukoj ta waral? %mor sab'er, jasche ma xukoj ta waral? %eng %spa C xuxej rib' che le winaq. %mor xuxej rib' che le winaq. %eng %spa jas ki kikibij le winaq? Rik jasche akeyajun pula. %mor jasche akeyajun pula. %eng %spa le winaq. P keyajanik, keyajanik. %mor keyajanik, keyajanik. %eng %spa Rik eh ka'an chik'aj zunil ate. %mor eh ka'an chik'aj zunil ate. %eng %spa P jas puwach le ratzyaq laj zunil. %mor jas puwach le ratzyaq laj zunil. %eng %spa Rik jas kula la we cate'. %mor jas kula la we cate'. %eng %spa ka'an jun u sakaw. C we in taj. %mor we in taj. %eng %spa *C15-59 Rik ka'an jun usakaw. %mor ka'an jun u-sakaw. %eng %spa Rik ka'an jun ukaton. %mor ka'an jun u-katon. %eng %spa C ay b'aya, b'aya xqupin nu nuradio. %mor ay b'aya, b'aya x-0/qupi-n nu nu-radio. %eng %spa P b'ay xpaxik. %mor b'ay x-0/pax-ik. %eng %spa C xpaxik, xpaxik. %mor xpaxik, xpaxik. %eng %spa C xpaxik, xpaxik. %mor xpaxik, xpaxik. %eng %spa P jas ku'anoh? %mor jas k-0-u/b'an-oh? %eng %spa Ca kinch'awik. = kinch'awik. %mor k-in/ch'aw-ik. %eng %spa P jah kuchawik ya. %mor jah k-at/ch'aw-ik ya. %eng %spa Ca koj che laq'ab'. = kak'oj che laq'ab'. %mor *k-0-*a/k'oj che le: a-q'ab'. %eng %spa Ca inkoj che laq'ab'. = kinkoj che laq'ab'. %mor *k-0-in/koj che le: a-q'ab'. %eng %spa Ca inkoj che le jun e'. = kinkoj che le jun e'. %mor *k-0-in/koj che le jun e'. %eng %spa C chakojo le june, le keb'e. %mor chakojo le june, le keb'e. %eng %spa C o le oxib' e, le oxib'. %mor o le oxib' e, le oxib'. %eng %spa Ca ax. = k'ax. %mor k'ax. %eng %spa C a k'ax? %mor a k'ax? %eng %spa Ca ax taj. = n k'ax taj. %mor *n k'ax ta-j. %eng %spa Rik jasche karaj xalek a pelipe le nab'e kanoq'. %mor jasche k-0-r/a-j xat/b'e:-ik a pelipe le nab'e kan-oq'. %eng %spa Ca a k'ax. = a k'ax. %mor a k'ax. %eng %spa C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa Rik jasche karaj xal'ek e nab'e kanoq. %mor jasche k-0-r/a-j xat/b'e:-ik e nab'e kan-oq. %eng %spa C jas uwacha. %mor jas uwacha. %eng %spa Rik jasche karaj xal eke nab'e kanoq. %mor jasche karaj xal eke nab'e kanoq. %eng %spa C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa P jasche karaj xatek le nab'e. %mor jasche karaj xatek le nab'e. %eng %spa C ah rumal xaq xinchomaj. %mor ah rumal xaq xinchomaj. %eng %spa minister kinek, ruma le, rumal le. C wixoqil k'o: jela'. %mor wixoqil k'o: jela'. %eng %spa *C15-60 Rik b'ay jampa ku le jas. %mor b'ay jampa ku le jas. %eng %spa katek. C y kinwaj kine wuk'. %mor y kinwaj kine wuk'. %eng %spa kine ruk'. Rik are chi karoj ka'e ruk'. %mor are chi karoj ka'e ruk'. %eng %spa P xa kub'isoj e rixoqil e'. %mor xa k-0-u/b'iso-j e r-ixoq-il e'. %eng %spa Ca at chik e'. = at chik e'. %mor at chi-k e'. %eng %spa Rik a pa vion k'ut katek a pelipe. %mor a pa vion k'ut k-at/b'e:-ik a pelipe. %eng %spa C pa mayo. %mor pa mayo. %eng %spa P a pa vion. %mor a pa vion. %eng %spa C pa avion. %mor pa avion. %eng %spa Rik katek. %mor k-at/b'e:-ik. %eng %spa C ah je'. %mor ah je'. %eng %spa Rik joropa ku lapasaje katek. %mor joropa ku le: a-pasaje k-at/b'e:-ik. %eng %spa C ay. %mor ay. %eng %spa *xk'is le cinta C-15.