*C-2 A Carlos *Age 3;1.5 *No. of utterances 208 *MLU 1.59 *C2-1 S kawi oh jas kuwach leri' a Carlos. %mor kawi oh jas kuwach leri' a Carlos. %eng %spa Carlos, que es esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chatq'et mpe chiri'. %mor ch-at/q'et mpe chiri'. %eng %spa acercate aqui. S jas ab'i'. %mor jas ab'i'. %eng %spa como te llamas. S jas uwach le ri', jas ab'i. %mor jas uwach le ri', jas ab'i. %eng %spa que es esto como te llamas. S pares. %mor pares. %eng %spa pareso. S q'ayakanchawe kak'amoh jas uwach? %mor q'ayakanchawe kak'amoh jas uwach? %eng %spa te le vamos a dejar, que es. S jas ub'i'. %mor jas ub'i'. %eng %spa como se llama. S chalchawakut cha, kaya kan la palcha. %mor chalchawakut cha, kaya kan la palcha. %eng %spa habla pues dice deja a gaspar dice. S da cha, da cha jas ub'i cha. %mor da cha, da cha jas ub'i cha. %eng %spa muchacho dice como se llama. S kachob' uwach. %mor kachob' uwach. %eng %spa lo conoces. Ratit ay la la k'al ma kachab'taj. %mor ay la la k'al ma kachab'taj. %eng %spa ay el ni¤o no sabe. Rikan a Carlos cha'. %mor a Carlos cha'. %eng %spa Carlos dice. S jas ub'i a Carlos? %mor jas ub'i a Carlos? %eng %spa como se llama Carlos. Rikan chal ch'uwa k'ut le tat ala. %mor chal ch'uwa k'ut le tat ala. %eng %spa habla pues papacito muchacho. Rikan makayatab'a chawe cha we ma. %mor makayatab'a chawe cha we ma. %eng %spa no lo das, es tuyo dice. Rikan kal ch'awik, cha. %mor kal ch'awik, cha. %eng %spa habla dice. S maxa aq. %mor maxa aq. %eng %spa creo que es coche. Ca aj. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S aq. %mor aq. %eng %spa coche. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. Ca tewena. = tawena. %mor tawena. %eng %spa esta bien. S jas ub'i. %mor jas ub'i. %eng %spa como se llama. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. C katij le ag. %mor katij le ag. %eng %spa come el coche. S a katij k'u le aq. %mor a k-0-a/tij k'u le aq. %eng %spa comes el coche. *C2-2 Ca tij taj. = ma kintij taj. %mor *ma *k-0-*in/tij ta-j. %eng %spa no como. S katij taj. %mor katij taj. %eng %spa no comes. S a k'o kawe le aq? %mor a /k'o: ka aw-e le: aq? %eng %spa tienes coche. Ca taj. = ma k'o: taj. %mor *ma /*k'o: ta-j. %eng %spa no tengo. S k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa no hay. C jas kutij le aq? %mor jas kutij le aq? %eng %spa que come el coche. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kutij le aq? %mor jas kutij le aq? %eng %spa que come el coche. S jas uwach kutij le agcha o Carlos? %mor jas uwach kutij le agcha o Carlos? %eng %spa que es lo que come el coche Carlos. Rikan salwat, kalcha'. %mor salwat, k-at/cha'. %eng %spa salvado, diga. Ca kelwat, na. = salwat. %mor salwat. %eng %spa salvado. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. Rikani chab'ij kut chab'ij kut da. %mor chab'ij kut chab'ij kut da. %eng %spa diga pues, diga pues muchacho. Rikani da chab'ij kut salwat. %mor da chab'ij kut salwat. %eng %spa muchacho diga salvado. Rikani kal cha, dah. %mor kal cha, dah. %eng %spa diga muchacho. N chalch'awok. %mor ch-at/ch'aw-oq. %eng %spa habla. Rikan a Carlos chab'ij tat. %mor a Carlos chab'ij tat. %eng %spa Carlos diga, papacito. Rikan kayakukan chawe cha. %mor kayakukan chawe cha. %eng %spa y te lo van a dejar dice. S k'ochinik'uj h'iyah. %mor k'ochinik'uj h'iyah. %eng %spa hay otros, bastante. Rikan ko chinikuj ni kaj cha. %mor ko chinikuj ni kaj cha. %eng %spa hay otros, otros. Ca wa le. = jewa le. %mor je-wa le. %eng %spa aqui. S le' k'o chi nik'aj. %mor le' /k'o: chi nik'aj. %eng %spa aqui hay otros. S a kach'ob'oh jas uwach le: wa'ri? %mor a kach'ob'oh jas uwach le: wa'ri? %eng %spa sabes que es esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca linaj patax e le. = linaj patax e le. %mor le: inaj patax e le. %eng %spa es un pato. *C2-3 Rikan patax kalcha. %mor patax k-at/cha. %eng %spa pato diga. Ca tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S patax, jas ucolor? %mor patax, jas ucolor? %eng %spa pato, que color. Rikan q'an kal cha? %mor q'an kal cha? %eng %spa es amarillo diga. Ca q'an. = q'an. %mor q'an. %eng %spa amarillo. S unk'u le: wa'ri'? %mor unk'u le: wa'ri'? %eng %spa y esto. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S akachob'o, jas ub'i. %mor akachob'o, jas ub'i. %eng %spa sabes que es eso. S chalch'owok tat. %mor chalch'owok tat. %eng %spa habla papacito. S ri' k'o in laj juni', inaj patax ri. %mor ri' k'o in laj juni', inaj patax ri. %eng %spa aqui hay uno un patito. S le, inaj awaq le, axawilole. %mor le, inaj awaq le, axawilole. %eng %spa un tu cochito ya viste. S akak'amkanoq. %mor akak'amkanoq. %eng %spa lo recibes. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. C tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S jas uwach kutij le wari a Carlos? %mor jas uwach kutij le wari a Carlos? %eng %spa que es lo que come esto Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach kutijoh? %mor jas uwach kutijoh? %eng %spa que es lo que come. S jas uwach kutijoh? %mor jas uwach kutijoh? %eng %spa que es lo que come. S max kutij ixim. %mor max kutij ixim. %eng %spa come maiz. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach kutijoh. %mor jas uwach kutijoh. %eng %spa que es lo que come. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que es. S jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Ca ixim. = ixim. %mor ixim. %eng %spa maiz. S ixim. %mor ixim. %eng %spa maiz. *C2-4 Ca ....... = ....... %mor ....... %eng %spa ........ C akutij ab'ix. %mor akutij ab'ix. %eng %spa come milpa. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C akutij ab'ix le: patax. %mor akutij ab'ix le: patax. %eng %spa come milpa el pato. C a kutijoh cha'. %mor a k-0-u/tij-oh /cha'. %eng %spa come dice. Ca tijoh. = kutijo. %mor *k-0-*u/tij-o. %eng %spa come. S tijoh. %mor tijoh. %eng %spa come. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. Ratit a kach'awik. %mor a k-0/ch'aw-ik. %eng %spa habla. C ja wi k'owi le patax. %mor ja wi k'owi le patax. %eng %spa en donde esta el pato. C kayakukan la patax sib'aj jelik. %mor kayakukan la patax sib'aj jelik. %eng %spa y te van a dejar el pato es muy bonito. Rikan k'o pajaroncha, kal cha. %mor k'o pajaroncha, kal cha. %eng %spa esta en el agua diga. Rikan ka kuje pajaron kal cha. %mor ka kuje pajaron kal cha. %eng %spa se esta en el agua diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rikan kakuje pa jaron kalcha'. %mor k-0/kuj-e pa jaron k-at/cha'. %eng %spa se esta en el agua. Ca je' pa jeron. = kakuje pa jaron. %mor *k-0/kuj-e pa jaron. %eng %spa asi, agua. S m. %mor m. %eng %spa que. Ca je' pa jeron. = kuje pa jaron. %mor *k-0/kuj-e pa jaron. %eng %spa asi, agua. C pajaron, a si'. %mor pajaron, a si'. %eng %spa en el agua, a si. S akach'ob' chile jun chik jas ub'i. %mor akach'ob' chile jun chik jas ub'i. %eng %spa sabes el otro como se llama. S le june. %mor le june. %eng %spa ese. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach le inaj jun e. %mor jas uwach le inaj jun e. %eng %spa que es ese otro. S a kachob' uwach. %mor a kachob' uwach. %eng %spa lo sabes. S tz'i kalcha'. %mor tz'i k-at/cha'. %eng %spa perro diga. Ca tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa perro. *C2-5 S tz'i, tz'i taj le'. %mor tz'i, tz'i taj le'. %eng %spa perro, perro, no esta. S chawilampe' b'ien. %mor chawilampe' b'ien. %eng %spa mira bien. Rikan wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. Ca wakax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. S wakax a jam, xawilo le. %mor wakax a jam, xawilo le. %eng %spa vaca el uno, ya viste. C jun alaj wakax. %mor jun alaj wakax. %eng %spa una vaca peque¤a. S jas ku color le naj wakax. %mor jas ku color le naj wakax. %eng %spa de que color es la vaquita. Rikan kaq kal cha'. %mor kaq kal cha'. %eng %spa rojo diga. Ca kaq. = kaq. %mor kaq. %eng %spa rojo. S kaq a katij k'ut le: wakax? %mor kaq a k-0-a/tij k'u-t le: wakax? %eng %spa rojo, y comes la vaca. Ca tijoh. = kintijo. %mor *k-0-*in/tij-o. %eng %spa como. S tijoh. %mor *k-0-*a/tij-oh. %eng %spa come. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S animkut kaya chawe le wakax? %mor animkut kaya chawe le wakax? %eng %spa y te dan grande la vaca. Ca nim. = nim. %mor nim. %eng %spa grande. S nim. %mor nim. %eng %spa grande. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S jas uwach ka'an che: le: wakax? %mor jas uwach ka'an che: le: wakax? %eng %spa que es lo que haces a la vaca. S kapilik kalcha'. %mor k-0/pil-PASS1-ik k-at/cha'. %eng %spa lo destasan diga. Ca kapilik. = kapilik. %mor k-0/pil-PASS1-ik. %eng %spa lo destasan. S kapilik. %mor kapilik. %eng %spa lo destasan. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jas le mas nim le wakax. %mor jas le mas nim le wakax. %eng %spa que lo mas grande la vaca. C le patax. %mor le patax. %eng %spa o el pato. S chichike le mas nime'? %mor chichike le mas nime'? %eng %spa cual es mas grande. S are nim wakax kal cha'. %mor are nim wakax kal cha'. %eng %spa es mas grande la vaca diga. *C2-6 Ca nim e le wakax. = nim e le wakax. %mor nim e le: wakax. %eng %spa es grande la vaca. S m, a awe k'u loxib'e'. %mor m, a awe k'u loxib'e'. %eng %spa son tuyos los 3. Ca weh. = weh. %mor w-eh. %eng %spa son mios. S aweh. %mor aweh. %eng %spa son tuyos? C ile mas wich. %mor ile mas wich. %eng %spa y el mas peque¤o. Ca we'. = we'. %mor w-e'. %eng %spa es mio. Rikan a we: cha'. %mor a we: cha'. %eng %spa es tuyo dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rikan a we: le: wich' cha'. %mor a we: le: wich' cha'. %eng %spa es tuyo el peque¤o dice. Ca weh. = weh. %mor w-eh. %eng %spa es mio. S akach'ob'oh jas ub'i. %mor akach'ob'oh jas ub'i. %eng %spa sabes como se llama. S le: mu'si' le. %mor le: mu'si' le. %eng %spa el ladino. Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa que. S akach'o b'oh, kach'ob'taj. %mor akach'o b'oh, kach'ob'taj. %eng %spa sabes, no sabes. S kach'ob'oh? %mor kach'ob'oh? %eng %spa sabes. C no'. %mor no'. %eng %spa no. S kach'ob'taj. %mor kach'ob'taj. %eng %spa no sabes. S chata b'a lub'i'. %mor ch-0-a/ta' b'a le: u-b'i'. %eng %spa preguntale su nombre. S jasa ab'i kalcha'? %mor jasa a-b'i k-at/cha'? %eng %spa como le llamas digale. Ca s ub'i'. = jas ab'i'. %mor jas !a-b'i'. %eng %spa como se llama. C in a pelip. %mor in a pelip. %eng %spa soy Felipe. C a pelipa cha? %mor a pelipa cha? %eng %spa es Felipe dice. C ele at jas ab'ih. %mor ele at jas ab'ih. %eng %spa y ud como se llama. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C ele at jas ab'i'? %mor ele at jas ab'i'? %eng %spa y ud. como se llama. Rikan ine a Carlos, kal cha? %mor ine a Carlos, kal cha? %eng %spa soy Carlos diga. Ca in a Carlos. = in a Carlos. %mor in a Carlos. %eng %spa soy Carlos. *C2-7 C huh. %mor huh. %eng %spa que. S am, akachob'o jas ub'i. %mor am, akachob'o jas ub'i. %eng %spa sabes como se llama. S akachob'o. %mor akachob'o. %eng %spa sabes. Rikan da cha' akach'ob'oh jas ub'i cha'. %mor da cha' akach'ob'oh jas ub'i cha'. %eng %spa muchacho, sabes como se llaman. Rikan a pelip kal cha'. %mor a pelip kal cha'. %eng %spa pelipe digale. Ca a pelip. = a pelip. %mor a pelip. %eng %spa Felipe. S kawil pe la la pelip. %mor k-0-aw/il pe la le: a pelip. %eng %spa vas a ver que Felipe. S kuya mas la wetz'ab'al we kaltz'ijonik. %mor k-0-u/ya' mas le: aw/etz'an-b'al we k-at/tz'ijo-n-ik. %eng %spa da mas juguetes si hablas. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S m, kaya mas kalcha'. %mor m, kaya mas kalcha'. %eng %spa vas a dar mas diga. C junchik. %mor junchik. %eng %spa otro. S la k'ute k'o chi jun chik. %mor la k'ute k'o chi jun chik. %eng %spa esta bien si hay otro. S k'uch'ob'oh jas uwaleh le wa'ri'. %mor k'uch'ob'oh jas uwaleh le wa'ri'. %eng %spa sabes que es esto. S kach'ob'oh ma xapulu kolinak. %mor kach'ob'oh ma xapulu kolinak. %eng %spa sabes, creo que tuvistes. S awe, ma kachob' puch. %mor awe, ma kachob' puch. %eng %spa tuyo, no sabes. S no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le no's. %mor le no's. %eng %spa el don pipe. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa que. S n. %mor n. %eng %spa que. Rikan a tzij kut le no's le. %mor a tzij kut le no's le. %eng %spa a si deveras es chompipe. S kuch'ob'oh? *** %mor k-0-a/ch'ob'-oh? %eng %spa sabes. Ca inch'ob'oh taj. = kinch'ob'oh. %mor *k-0-in/ch'ob'-!oh ta-j. %eng %spa se. S jas ukolor e jun no's i le. %mor jas u-kolor e jun no's i le. %eng %spa de que color es el chompipe. Rikan selestah kalcha'. %mor selestah k-at/cha'. %eng %spa celeste diga. *C2-8 Ca selestah. = selestah. %mor selestah. %eng %spa celesta. S ah, le', le xib' awel e, kejeb' e'ah. %mor ah, le', le xib' awel e, kejeb' e'ah. %eng %spa 3 tuyos, 4. C ma ke un. %mor ma ke un. %eng %spa uno. S jas ub'i le: wa'ri? %mor jas ub'i le: wa'ri? %eng %spa como se llama esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le wa:, jas ub'i? %mor le wa:, jas ub'i? %eng %spa este como se llama. Rik patax kalcha'. %mor patax kalcha'. %eng %spa pato diga. Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S un k'u le juni'? %mor un k'u le juni'? %eng %spa y esto. N chasirij pa le jun upatzam. %mor ch-0-a/siri-j pa le jun u-patzam. %eng %spa suenate el moco. S le juni'. %mor le juni'. %eng %spa este. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le juni'. %mor le juni'. %eng %spa este. Rik naj aq kalcha'. %mor naj aq kalcha'. %eng %spa un cochito diga. S le juni'. %mor le juni'. %eng %spa este. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le juni. %mor le juni. %eng %spa este. S inaj wakax. %mor inaj wakax. %eng %spa una vaquita. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S y le juni'? %mor y le juni'? %eng %spa y este. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa ? S y le juni'? %mor y le juni'? %eng %spa y este. Rik no's kalcha'. %mor no's kalcha'. %eng %spa chompipe diga. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa no. S a katij k'ut de no's? %mor a k-0-a/tij k'u-t de no's? %eng %spa y comes al chompipe. Ca joh. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-oh. %eng %spa como. *C2-9 S a katij k'u le' ri'? le ri'? %mor a k-0-a/tij k'u le' ri'? le ri'? %eng %spa y comes esto, esto. Ca intijoh. = kintijo. %mor *k-0-in/tij-o. %eng %spa lo como. C jawi k'o wi le no's? %mor jawi k'o wi le no's? %eng %spa en donde esta el chompipe. S Carlos, jawi k'o wi le no's? %mor Carlos, jawi k'o wi le no's? %eng %spa Carlos, en donde esta el chompipe. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jawi k'u wi? %mor jawi k'u wi? %eng %spa en donde esta. Ca chile'. = chila le. %mor chila le. %eng %spa alli. S m. %mor m. %eng %spa que. Rik chile. %mor chile. %eng %spa alli. C jawi k'owi ri rachoch le no's. %mor jawi k'owi ri rachoch le no's. %eng %spa en donde tiene casa el chompipe. S ma xa pu k'o rachoch la no's, jawi k'u wi? %mor ma xa pu k'o rachoch la no's, jawi k'u wi? %eng %spa creo que tiene casa el chompipe en donde esta. S k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa esta. Ca lik. = k'olik? %mor /*k'o:-l-ik? %eng %spa esta. S jawi? k'olik? %mor jawi? k'olik? %eng %spa en donde, hay. S ri a Carlos, linaj taq awetz'ab'a'l. %mor ri a Carlos, linaj taq awetz'ab'a'l. %eng %spa aqui esta Carlos tus juguetes. C kaya la wetz'ab'al. %mor kaya la wetz'ab'al. %eng %spa dos tus juguetes. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C janipa, joropa la wetz'ab'al? %mor janipa, joropa la wetz'ab'al? %eng %spa cuanto, cuantos tus juguetes. Rik joropa cha'. %mor joropa cha'. %eng %spa cuantos dice. Ca jeb'. = kejeb'. %mor kejeb'. %eng %spa cuatro. C kajeb'. %mor kajeb'. %eng %spa cuatro. S chaya mpe lok jun ikab'ij kula ub'i. %mor chaya mpe lok jun ikab'ij kula ub'i. %eng %spa das uno, y dices su nombre. S no, cha jujun. %mor no, cha jujun. %eng %spa no, solo uno. S jas ub'i le wari? %mor jas ub'i le wari? %eng %spa como se llama esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. R ki patax kalcha'. %mor ki patax kalcha'. %eng %spa pato diga. *C2-10 Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S patax, ile jun chik, chachulo jun chuwe'. %mor patax, ile jun chik, chachulo jun chuwe'. %eng %spa pato y el otro dame uno. S jas ub'i le wari'? %mor jas ub'i le wari'? %eng %spa como se llama esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? Rik no's. %mor no's. %eng %spa chompinpe. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. S no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. Ca no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. S y le jun chik? %mor y le jun chik? %eng %spa y este otro. Rik chasu la tzam. %mor chasu la tzam. %eng %spa limpiate el moco. S y jun chik'. %mor y jun chik'. %eng %spa y el otro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas ub'i le:juni'. %mor jas ub'i le:juni'. %eng %spa como se llama eso. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. Rik chaya b'aloq. %mor chaya b'aloq. %eng %spa dalo. S jas ub'i le juni'? %mor jas ub'i le juni'? %eng %spa como se llama este. Rik aq kalcha'. %mor aq kalcha'. %eng %spa coche diga. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S aq, y le june'? %mor aq, y le june'? %eng %spa coche, y esto. Rik wakax kalcha'. %mor wakax kalcha'. %eng %spa vaca diga. Ca wakax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. S wakax, ah. %mor wakax, ah. %eng %spa vaca, muchacho. C jas kub'an le patax? %mor jas kub'an le patax? %eng %spa que hace el pato. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kub'an le patax pa joron? %mor jas kub'an le patax pa joron? %eng %spa que hace el pato en el agua. *C2-11 Rik kutij e: mux kalcha'. %mor k-0-u/tij e: mux k-at/cha'. %eng %spa nada, diga. Ca tij e: mux. = kutij mux. %mor *k-0-*u/tij e: mux. %eng %spa nada. C ay ya. %mor ay ya. %eng %spa ya. C le at, kach'ob' katij le mus, le mux? %mor le at, kach'ob' katij le mus, le mux? %eng %spa ud. sabe nadar. C le mus. %mor le mus. %eng %spa el ladino. Rik le mus chi'. %mor le mus chi'. %eng %spa el ladino dice. S Carlos, jas kutij le wakax i'? %mor Carlos, jas kutij le wakax i'? %eng %spa Carlos que es lo que come el toro, vaca. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach kutijoh? %mor jas uwach kutijoh? %eng %spa que es lo que come. Rik q'aye:s kalcha'. %mor q'aye:s kalcha'. %eng %spa hierba diga. Ca q'aye:s. = q'aye:s. %mor q'aye:s. %eng %spa hierba. S q'aye:s. %mor q'aye:s. %eng %spa hierba. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S ah, un k'u le aq e? %mor ah, un k'u le aq e? %eng %spa ah, y el coche. Rik salwa't kalcha. %mor salwa't kalcha. %eng %spa salvado diga. Ca salwa't. = salwa't. %mor salwa't. %eng %spa salvado. S a xaq xewi'? %mor a xaq xewi'? %eng %spa solamente eso. Ca xewi'. = xewi'. %mor xewi'. %eng %spa solo. S xewi'? %mor xewi'? %eng %spa solo. Ca xewi. = xewi. %mor xewi. %eng %spa solo. S nk'o ta jun chik luwa? %mor nk'o ta jun chik luwa? %eng %spa no toma otra cosa. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik ixim kalcha'. %mor ixim kalcha'. %eng %spa maiz diga. S n k'o chi jun chik? %mor n /k'o: chi jun chi-k? %eng %spa hay otro. *C2-12 Ca k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. S k'ota chik?, k'otaj. %mor k'ota chik?, k'otaj. %eng %spa no ha7, no hay. S k'o ta chik? %mor /k'o: ta chi-k? %eng %spa no hay otro. Ca chik. = k'o: ta chik. %mor /*k'o: *ta chi-k. %eng %spa no hay otro. S ah, un k'u le: wa'ri. %mor ah, un k'u le: wa'ri. %eng %spa y esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S un k'u le no's, jas uwach kutijoh. %mor un k'u le no's, jas uwach kutijoh. %eng %spa y el chompipe que es lo que come. Rik tzi' kalcha'. %mor tzi' kalcha'. %eng %spa grains of corn. Ca tzi'. = tzi'. %mor tzi'. %eng %spa mistamal. S tzi', xaq xewi la? %mor tzi', xaq xewi la? %eng %spa solo mixtamal. Ca xewila'. = xewila'. %mor xewila'. %eng %spa solo. Rik q'aye:s kalcha'. %mor q'aye:s kalcha'. %eng %spa hierba diga. Ca q'aye:s. = q'aye:s. %mor q'aye:s. %eng %spa hierba. S jas k'u wach, ati't k'u wa' o ama'. %mor jas k'u wach, ati't k'u wa' o ama'. %eng %spa que sera, si es hembra o sera macho. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik ama' kalcha'. %mor ama' kalcha'. %eng %spa es macho diga. Ca ma'. = ma'. %mor ma'. %eng %spa macho. S ama'. %mor ama'. %eng %spa macho. S un k'u linaj wakaxi'. %mor un k'u linaj wakaxi'. %eng %spa y la vaquita. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach ku'ano le'. %mor jas uwach ku'ano le'. %eng %spa que es lo que hace. Rik Carlos cha'. %mor Carlos cha'. %eng %spa Carlos dice. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. Rik linaj wakax cha? jas uwach cha? %mor linaj wakax cha? jas uwach cha? %eng %spa y la vaquita que es dice. C a kutij aninak le wakax? %mor a kutij aninak le wakax? %eng %spa come rapido la vaca. Rik da cha', da. %mor da cha', da. %eng %spa muchacho dice. *C2-13 S akutij animcha'. %mor akutij animcha'. %eng %spa corre la vaca. Rik a kutij anim cha'. %mor a k-0-u/tij anim /cha'. %eng %spa corre dice. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. Rik a kutijo cha'. %mor a k-0-u/tij-o /cha'. %eng %spa corre dice. Ca tij. = kutijo. %mor *k-0-*u/tij-*o. %eng %spa si. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca tij taj. = kutij taj. %mor *k-0-*u/tij ta-j. %eng %spa no coma. S kutij taj. %mor kutij taj. %eng %spa no toma. C le nos kutij anim le no's. %mor le nos kutij anim le no's. %eng %spa el chompipe, corre, el chompipe. Rik da cha'. %mor da cha'. %eng %spa muchacho. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. Rik a kutij anim le nos cha'. %mor a k-0-u/tij anim le nos /cha'. %eng %spa corre el chompipe. Ca tijoh. = kutijoh. %mor *k-0-*u/tij-oh. %eng %spa que. Rik kutijoh. %mor k-0-u/tij-oh. %eng %spa corre. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S jas uwach kutij le no's? %mor jas uwach kutij le no's? %eng %spa que es lo que come el chompipe. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach kutijoh? %mor jas uwach k-0-u/tij-oh? %eng %spa que es lo que come. Rik kutij anim kalcha'. %mor k-0-u/tij anim k-at/cha'. %eng %spa corre diga. Ca tij anim. = kutij anim. %mor *k-0-*u/tij anim. %eng %spa corre diga. C k'o le kachoch le animales. %mor k'o le kachoch le animales. %eng %spa esta la casa de animales. C le chikop. %mor le chikop. %eng %spa el animal. S le jas ub'i le wa'ri' a Carlos'. %mor le jas ub'i le wa'ri' a Carlos'. %eng %spa como se llama esto Carlos. Rik inaj kachoch kalcha'. %mor inaj k-achoch k-at/cha'. %eng %spa es su casita diga. Ca kachoch. = naj kacho:ch. %mor naj k-acho:ch. %eng %spa sus casas. C jawi k'o wi le chikop? %mor jawi /k'o: wi le chikop? %eng %spa en donde esta sus casas. *C2-14 Ca wiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa donde. S jowi k'owi le chikop'. %mor jowi k'owi le chikop'. %eng %spa en donde esta el animal. Rik k'o pa linaj kachoch kalcha'. %mor /k'o pa le: inaj k-achoch k-at/cha'. %eng %spa estan en sus casas diga. Ca k'o in choch. *** = kopoin loj kachoch. %mor /k'o: *pa *le: inaj *k-achoch. %eng %spa estan en sus casitas. S am. %mor am. %eng C jawi'? %mor jawi'? %eng %spa donde. S jawi k'owih? %mor jawi k'owih? %eng %spa en donde esta. Rik k'o pinlaj kachoch kalcha? %mor /k'o: pa inlaj k-achoch k-at/cha? %eng %spa estan en sus casitas. Rik mem. %mor mem. %eng %spa mudo. Ca kuwi choch. = kowi palaj kachoch. %mor /k'o: !wi *pa laj *k-achoch. %eng %spa en sus casas. S ja wi kuwi le kachoch. %mor ja wi kuwi le kachoch. %eng %spa en donde esta la casa. C aje. %mor aje. %eng %spa a si. S jas taj kule k'ochupam. %mor jas taj kule k'ochupam. %eng %spa que sera lo que hay adentro.l S jas ki b'i', jas kib'i? %mor jas ki b'i', jas kib'i? %eng %spa como se llaman, como se llaman. Rik tz'i kal cha'. %mor tz'i kal cha'. %eng %spa perro diga. Ca tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa perro. S y le jun chik? y le sun chik. %mor y le jun chik? y le sun chik. %eng %spa y el otro, y el otro. Ca jah. = jah. %mor jah. %eng %spa que. Rik inaj no's kal cha'. %mor inaj no's kal cha'. %eng %spa el chompipito diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik inaj no's kal cha'. %mor inaj no's kal cha'. %eng %spa el chompipito diga. Ca no's. = naj no's. %mor *naj no's. %eng %spa chompipe. S nos. %mor nos. %eng %spa chompipe. C a katkowin kawil leno's. %mor a katkowin kawil leno's. %eng %spa puedes ver el chompipe. S chawesaj impelok. %mor chawesaj impelok. %eng %spa sacalo. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. *C2-15 C chawesaj. %mor chawesaj. %eng %spa sacalo. S jas ub'i la le'? %mor jas ub'i la le'? %eng %spa como se llama eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas ub'i la le'? %mor jas ub'i la le'? %eng %spa como se llama eso. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. S k'u le jun chik. %mor k'u le jun chik. %eng %spa y el otro. S chawesachik. %mor chawesachik. %eng %spa sacalo. S ile jun chik. %mor ile jun chik. %eng %spa y el otro. S jas ub'i'. %mor jas ub'i'. %eng %spa como se llama. Rik wakax kal cha'. %mor wakax kal cha'. %eng %spa vaca diga. Ca wakax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. S wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. C aya. %mor aya. %eng %spa aya. S y le jun chik? %mor y le jun chik? %eng %spa y el otro. Rik aq kal cha? %mor aq kal cha? %eng %spa coche diga. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S ag. %mor ag. %eng %spa coche. S in ku le jun chik ri. %mor in ku le jun chik ri. %eng %spa y el otro. C jawi k'owi le patax? %mor jawi k'owi le patax? %eng %spa en donde esta el pato. Ca tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S jas ub'i la le'. %mor jas ub'i la le'. %eng %spa como se llama eso. Rik da cha', jas ub'i cha. %mor da cha', jas ub'i cha. %eng %spa muchacho, como se llama patax cha kal cha7. Rik pato diga. %mor pato diga. %eng Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S patax am, ri le intag. %mor patax am, ri le intag. %eng %spa pato esto, y tus. S awet'za b'ale:. %mor awet'za b'ale:. %eng %spa juguetes. *C2-16 S tiox chawe' a pe'l kalcha'. %mor tiox chawe' a pe'l kalcha'. %eng %spa gracias felipe diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S tiox chawe'a pe'l kal cha'. %mor tiox chawe'a pe'l kal cha'. %eng %spa gracias felipe diga. Ca tiox. = tiox. %mor tiox. %eng %spa gracias. C maj la. %mor maj la. %eng %spa por nada. S tiox chawe'kal cha'. %mor tiox chawe'kal cha'. %eng %spa gracias diga. Rik tiox chawe' a pe'l kalcha'. %mor tiox chawe' a pe'l k-at/cha'. %eng %spa gracias felipe diga. Ca tiox chawe' a pe'l. = tiox chawe' a pe'l. %mor tiox chi-aw-e' a pe'l. %eng %spa gracias felipe. C majla a Carlos. %mor majla a Carlos. %eng %spa por nada Carlos. S kat pechiwuk' kalcha'. %mor kat pechiwuk' kalcha'. %eng %spa vas a venir conmigo diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chas'ij mpe panoq. %mor chas'ij mpe panoq. %eng %spa digaselo. S katpe chi wuk' kalcha'. %mor kat/pet chi w-uk' k-at/cha'. %eng %spa vas a venir conmigo diga. Rik katpe chi wuk' kalcha'. %mor k-at/pet chi w-uk' k-at/cha'. %eng %spa vas a venir otra vez conmigo diga. Ca pe chi wuk'. = kalpe chi wuk'. %mor *k-*at/pet chi w-uk'. %eng %spa vas a venir conmigo. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. S jampa' choq chare'. %mor jampa' choq chare'. %eng %spa cuando digale. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. Ca mpa'. = jompa'. %mor jompa'. %eng %spa cuando. S jampa'. %mor jampa'. %eng %spa cuando. S cuando puede venir con el? %mor cuando puede venir con el? %eng %spa cuando puede venir con el? C que. %mor que. %eng %spa S cuando puede venir con el ud. %mor cuando puede venir con el ud. %eng %spa le esta preguntando cuando puede. S venir con el otra vez. %mor venir con el otra vez. %eng C ...... %mor ...... %eng %spa ...... *C2-17 C pajun seman chik pajun seman. %mor pajun seman chik pajun seman. %eng %spa en la otra semana. C pa miercoles. %mor pa miercoles. %eng %spa en el miercoles. Rik da cha kape chawuke cha. %mor da cha kape chawuke cha. %eng %spa va venir contigo dice. Rik pa jun sema cha. %mor pa jun sema cha. %eng %spa entre una semana dice. S a utz a Carlos. %mor a utz a Carlos. %eng %spa esta bien Carlos. C a utz. %mor a utz. %eng %spa esta bien. S kawaj. %mor kawaj. %eng %spa quieres. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. C tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S kultzijon chiku kuk'e. %mor kultzijon chiku kuk'e. %eng %spa vas hablar con el. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S t'zij. %mor t'zij. %eng %spa de veras. Ca tzij. = tzij. %mor tzij. %eng %spa de veras. S b'ay, pero kaya uriat tzij kuk'. %mor b'ay, pero kaya uriat tzij kuk'. %eng %spa baya pero vas hablar con el. S kapechinikaj la wet'zab'al cha. %mor kapechinikaj la wet'zab'al cha. %eng %spa te van a traer otros juguetes. C jas k'o chupam? %mor jas k'o chupam? %eng %spa que hay adentro. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas k'o chupam? %mor jas k'o chupam? %eng %spa que hay adentro. Rik dacha. %mor dacha. %eng %spa muchacho dice. C jas k'o chupam? %mor jas k'o chupam? %eng %spa que hay adentro. C k'o a q'ab' chupam? %mor k'o a q'ab' chupam? %eng %spa tienes la mano adentro. Rik k'o inaj taq patax kalcha'. %mor /k'o: inaj taq patax k-at/cha'. %eng %spa hay unos patitos adentro. Ca k'otij wakax. *** = k'utij wakax. %mor /k'o: *u-tij wakax. %eng %spa hacemos patos. C jawi k'o wi le wakax'. %mor jawi /k'o: wi le wakax'. %eng %spa en donde esta la vaca. Rik pa rachoch kalcha'. %mor pa r-achoch k-at/cha'. %eng %spa en su casa diga. *C2-18 Ca k'o: achoch. = k'o: achoch. %mor /k'o: *r-achoch. %eng %spa tienes casa. C jawi k'o wi choch? %mor jawi k'o wi choch? %eng %spa en donde esta la casa. C jawi k'owi rachoch le wakax? %mor jawi k'owi rachoch le wakax? %eng %spa en donde tiene la casa la vaca. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho dice. Rik jawii k'o wi le rachoch le wakax cha'. %mor jawii k'o wi le rachoch le wakax cha'. %eng %spa en donde tiene su casa la vaca. Rikan kalch'awik a Carlos. %mor kalch'awik a Carlos. %eng %spa habla Carlos. S kach'aw k'ut. %mor kach'aw k'ut. %eng %spa habla pues. C kach'aw k'ut. %mor kach'aw k'ut. %eng %spa habla pues. Rik a ke'e k'uwa lutziji'? %mor a ke'e k'uwa lutziji'? %eng %spa se ira sus palabras. S tajin ka'an gravar. %mor tajin ka'an gravar. %eng %spa estan grabando. Rik a kaqa lajin kula weta kaqala sila. %mor a kaqa lajin kula weta kaqala sila. %eng %spa se ira si lo oimos, si es oya. Rik ya nan laj chib'ari kinta chi kanoq. %mor ya nan laj chib'ari kinta chi kanoq. %eng %spa eso si lo oigo. N k'ax kalajin kulanik a a san. *** %mor k'ax k-0/tajin k-0/ulan-ik a san. %eng %spa se oira el otro Santo. N le xu'an a milio. %mor le x-0-u/b'an a milio. %eng %spa el que hizo Emilio. S la ma'anom ta gravar. %mor la ma'anom ta gravar. %eng %spa no han gravado. S no pares ma kalaj isam taj. %mor no pares ma kalaj isam taj. %eng %spa por eso, no se sabe. S mo nu tom ta in. %mor mo nu tom ta in. %eng %spa no te oido yo. S xe wu nutom re inaj ak'al le ral al milia. %mor xe wu nutom re inaj ak'al le ral al milia. %eng %spa solo he oido a un ni¤o su hijo de Emilia. S ch'utikon, laj katzijonik. %mor ch'utikon, laj katzijonik. %eng %spa chuiticon, habla mucho. Rik a lare kach'awik lal le juna Carlos. %mor a lare kach'awik lal le juna Carlos. %eng %spa a el habla, pero Carlos. S joropa pu junab' le a Carlos? %mor joropa pu junab' le a Carlos? %eng %spa cuantos a¤os tiene Carlos. N te le xok pa le kijeb'. %mor te le x-0/ok pa le kijeb'. %eng %spa empezo los 4. S je k'u le jun kijeb' kuje. %mor je k'u le jun kijeb' kuje. %eng %spa el tambien 4. Rik pero mas kach'awik. %mor pero mas kach'awik. %eng %spa pero habla mas. Rik juna Carlos ma kach'aw taj. %mor juna Carlos ma kach'aw taj. %eng %spa Carlos no habla. *C2-19 Rik chalch'awm pe le a Carlos. %mor chalch'awm pe le a Carlos. %eng %spa habla pues Carlos. C jas k'o, jas kawil chupam? %mor jas k'o, jas kawil chupam? %eng %spa que hay, que ves adentro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik manay nan jub'ik kach'awik. %mor manay nan jub'ik kach'awik. %eng %spa dice que habla. S takan le: ku'an gravar le jun motor le. %mor takan le: ku'an gravar le jun motor le. %eng %spa esta gravando ese motor. C jun motor. %mor jun motor. %eng %spa un motor. Rik jasche akel puch? %mor jasche akel puch? %eng %spa acaso sale pues. N qalaj we xkisik le jun cinta le. %mor qalaj we x-0/k'is-ik le jun cinta le. %eng %spa se ve cuando se termina la cinta. S jun lado kak'isik a xa'an kub'ij gravar. %mor jun lado kak'isik a xa'an kub'ij gravar. %eng %spa un lado terminan, eran a grabar otro lado. S jun lado. %mor jun lado. %eng %spa otro lado. N xa'ana. %mor x-0-a/b'an-a. %eng %spa hagalo. S ah, k'o b'ari, k'olik. %mor ah, k'o b'ari, k'olik. %eng %spa ah hay, ha7. C kaya jun chikop. %mor kaya jun chikop. %eng %spa vas a dar un animal. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik a kaya jun cha. %mor a kaya jun cha. %eng %spa vas a dar uno dice. C akaya jun chikop chuwech. %mor akaya jun chikop chuwech. %eng %spa me vas a dar un animal. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. C a kaya le aq chawech? %mor a kaya le aq chawech? %eng %spa me vas a dar el coche. Rik ama kaya le aq cha'. %mor ama kaya le aq cha'. %eng %spa vas a dar el coche dice. Rik k'o kal ch'awik, a Carlos. %mor k'o kal ch'awik, a Carlos. %eng %spa habla recio Carlos. C chawech, ah, maltiox. %mor chawech, ah, maltiox. %eng %spa tuyo, gracias. C jas kab'an le aq? %mor jas kab'an le aq? %eng %spa que es lo que hace el coche. Rik kutij anim kalcha. %mor kutij anim kalcha. %eng %spa come diga. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. *C2-20 C jas kub'an le aq? %mor jas k-0-u/b'an le aq? %eng %spa que hace el coche. Ca tij anim, tina nim. = kutij anim. %mor *k-0-*u/tij anim. %eng %spa corre, corre. C kutij jun alih. %mor kutij jun alih. %eng %spa come a una muchacha. C jas kub'an le aq? %mor jas kub'an le aq? %eng %spa que hace el coche. Rik dacha', jas ku'ano cha'. %mor dacha', jas ku'ano cha'. %eng %spa muchacho dice, que hace dice. C kutijoh. %mor kutijoh. %eng %spa come. C jawi k'o wi le aq? %mor jawi k'o wi le aq? %eng %spa en donde esta el coche. S chat kul chiri a Carlos. %mor chat kul chiri a Carlos. %eng %spa sientate aqui Carlos. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. S xa jun rat. %mor xa jun rat. %eng %spa solo un rato. S ma kaxe'j ta wib'. %mor ma kaxe'j ta wib'. %eng %spa no te asustes. Rik ma kaxej tawib' tat. %mor ma kaxej tawib' tat. %eng %spa no te asustes papaito. C esta b'ien. %mor esta b'ien. %eng %spa esta bien. S Carlos, che jun awetz'ab'al. %mor Carlos, che jun awetz'ab'al. %eng %spa Carlos un tu juguete. S jas uwach riri? %mor jas uwach riri? %eng %spa que es esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas uwach riri? %mor jas uwach riri? %eng %spa que es esto. Ca ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. C jas uwach le le'. %mor jas uwach le le'. %eng %spa que es eso. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. C ah, linaj jak' aq. %mor ah, linaj jak' aq. %eng %spa ah, el cochito. S ak'. %mor ak'. %eng %spa coche. C linaj ak'. %mor linaj ak'. %eng %spa el cochito. S ak' jas ub'iriri' a Carlos? %mor ak' jas ub'iriri' a Carlos? %eng %spa cochito, como se llama este Carlos. Rik wakax kalcha'. %mor wakax kalcha'. %eng %spa vaca diga. Ca uxax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. *C2-21 S wakax le'. %mor wakax le'. %eng %spa vaca. S xayachu jun we. %mor xayachu jun we. %eng %spa dame un mio. C jas kub'ij le jun ak'. %mor jas kub'ij le jun ak'. %eng %spa que dice el coche. Rika da cha' chaya eh jun. %mor da cha' chaya eh jun. %eng %spa muchacho da otro. Rika jun cha'. %mor jun cha'. %eng %spa otro dice. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. C la chike chikop kanaj. %mor la chike chikop kanaj. %eng %spa cual animal se quedo. C chupam le rachoch. %mor chupam le rachoch. %eng %spa adentro de su casa. Rik no's kalcha, kal cha. %mor no's kalcha, kal cha. %eng %spa chompipe diga, diga. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. C no's, jawik'owi le no's? %mor no's, jawik'owi le no's? %eng %spa chompipe, en donde esta el chompipe. S kat kulampe k'uq Carlos. %mor kat kulampe k'uq Carlos. %eng %spa sientate con nosotros Carlos. Rik chal kula kut, a Carlos. %mor chal kula kut, a Carlos. %eng %spa sientate con nosotros Carlos. Rik kaya chi kuj la wetz'ab'al cha'. %mor kaya chi kuj la wetz'ab'al cha'. %eng %spa y te vamos a dar tu juguete. S are kuya le jun achich' le. %mor are kuya le jun achich' le. %eng %spa te va a dar tu carrito. S awe k'u wa le wa'ri le. %mor awe k'u wa le wa'ri le. %eng %spa y va hacer tuyo esto. Rik awecha kasipax kanok. %mor awecha kasipax kanok. %eng %spa es tuyo dice, te lo van a regalar. Rik are we ma kal chawi cha makayataj. %mor are we ma kal chawi cha makayataj. %eng %spa si no, hablas no te van a dar. Rik ka k'am b'ik chu'. %mor ka k'am b'ik chu'. %eng %spa se lo van a llevar dice. Rik chul k'ul chiriri, da sa:j. %mor chul k'ul chiriri, da sa:j. %eng %spa sientate aqui muchacho van. C esta b'ien. %mor esta b'ien. %eng %spa esta bien. S ri carlos la we tz'ab'al le'. %mor ri carlos la we tz'ab'al le'. %eng %spa aqui esta Carlos tu juguete. C a kawaj le patax? %mor a k-0-aw/aj le patax? %eng %spa quieres el pato. Ca tuwen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. C jawi k'owii le wakax? %mor jawi k'owii le wakax? %eng %spa en donde esta la vaca. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. *C2-22 C ja wi kowi le wakax. %mor ja wi kowi le wakax. %eng %spa en donde esta la vaca. C jawi kowile wakax. %mor jawi kowile wakax. %eng %spa en donde esta la vaca. C jas kanah? %mor jas kanah? %eng %spa que vas a hacer. Rik da cha'. %mor da cha'. %eng %spa muchacho. C jas kanah? jas k'o: chupam? %mor jas kanah? jas k'o: chupam? %eng %spa que vas hacer, que hay adentro. Rik da cha' jas k'o: chupam cha'. %mor da cha' jas k'o: chupam cha'. %eng %spa muchacho que hay adentro dice. Rik taj no's kal cha'. %mor taj no's kal cha'. %eng %spa no hay chompipe diga. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik ntaj no's. %mor ntaj no's. %eng %spa no hay chompipe. Ca taj no's. = ntaj no's. %mor ntaj no's. %eng %spa no hay chompipe. C k'o jun tz'i chupam. %mor k'o jun tz'i chupam. %eng %spa hay un perro adentro. C a k'o jun tz'i chupam. %mor a /k'o: jun tz'i chi-u-pam. %eng %spa hay un perro adentro? Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. C k'olik? jawi'. %mor k'olik? jawi'. %eng %spa hay en donde. Rika cha cha? ja wi k'owicha'. %mor cha cha? ja wi k'owicha'. %eng %spa muchacho en donde esta dice. C ja chike le, le. %mor ja chike le, le. %eng %spa cual de esos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C la chike le le, le la le. %mor la chike le le, le la le. %eng %spa cual de esos. Rika wakax kal cha'. %mor wakax kal cha'. %eng %spa vaca diga. Rika wakax kal cha? %mor wakax kal cha? %eng %spa vaca diga. Ca kax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. C no', le la le? %mor no', le la le? %eng %spa no eso. C le la le? %mor le la le? %eng %spa eso. Rikan uje' kalcha'. %mor uje' k-at/cha'. %eng %spa su cola diga. Ca uje'. = uje'. %mor u-je'. %eng %spa su cola. C ila le'. %mor ila le'. %eng %spa ese. *C2-23 Rik raq'an kalcha'. %mor r-aqan k-at/cha'. %eng %spa su pie diga. Ca raqan. = raqan. %mor r-aqan. %eng %spa su pie. C aje, ila le. %mor aje, ila le. %eng %spa a si y eso. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik chawesaj pelok, ri. %mor chawesaj pelok, ri. %eng %spa sacalo ve. Rik cha k'u tu k'utele. %mor cha k'u tu k'utele. %eng %spa muestralo. C le la le', ja chike, uwach'? %mor le la le', ja chike, uwach'? %eng %spa ese, que es. S jas ub'i le a Carlos. %mor jas ub'i le a Carlos. %eng %spa como se llama Carlos. Rik uxikin kalcha'. %mor u-xikin k-at/cha'. %eng %spa su oreja diga. Ca xikin. = uxikin. %mor *u-xikin. %eng %spa su oveja. S un ku le ri. %mor un ku le ri. %eng %spa y esto. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik utza'm kal cha'. %mor utza'm kal cha'. %eng %spa su nariz diga. Ca utzam. = utzam. %mor u-tzam. %eng %spa su nariz. Rik jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca utzam. = utzam. %mor u-tzam. %eng %spa su nariz. S ile wa'ri'? %mor ile wa'ri'? %eng %spa y esto. Rik uje' kalcha'. %mor uje' kalcha'. %eng %spa su cola dice. Ca uje'. = uje'. %mor u-je'. %eng %spa su cola. S unk'ule wa'ri'. %mor unk'ule wa'ri'. %eng %spa y esto. Rika kalcha'. %mor k-at/cha'. %eng %spa su pie diga. Ca raqan. = raqan. %mor r-aqan. %eng %spa su pie. S unk'ule wa'ri'? %mor unk'ule wa'ri'? %eng %spa y esto. Rik riij kul cha'. %mor riij kul cha'. %eng %spa lo que sube diga. *C2-24 Ca riij. = riij. %mor riij. %eng %spa lo que cubre. S riij, a unk'u le naj taq. %mor riij, a unk'u le naj taq. %eng %spa lo que cubre, y esos 2 cuentos. S keb' kuentari? %mor keb' kuentari? %eng %spa 2 cuentos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S le inaj wich' kuentari'. %mor le inaj wich' kuentari'. %eng %spa el peque¤o cuento. Rikani uwach kalcha'. %mor u-wach k-at/cha'. %eng %spa su cara diga. Ca uwach. = uwach. %mor u-wach. %eng %spa su cara. C y le no'os, le no's. %mor y le no'os, le no's. %eng %spa y el chompipe, el chompipe. C y la le' jas uwach? %mor y la le' jas uwach? %eng %spa y eso como es. Rik uxik kalcha'. %mor uxik kalcha'. %eng %spa su ala diga. Ca uxik. = uxik'. %mor u-xik'. %eng %spa su ala. Rik da cha' a Carlos le ri' cha'. %mor da cha' a Carlos le ri' cha'. %eng %spa muchacho, Carlos y esto. C je la le. %mor je la le. %eng %spa por alla. Rik jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Rik raqan. %mor raqan. %eng %spa su pie. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa m. Rik raqan. %mor raqan. %eng %spa su pie. Ca raqan. = raqan. %mor r-aqan. %eng %spa su pie. C raqan. %mor raqan. %eng %spa su pie. S le jun raqan le' a Carlos. %mor le jun raqan le' a Carlos. %eng %spa su pie de Carlos. S jas ub'i le jun riri. %mor jas ub'i le jun riri. %eng %spa como se llama esto. Rik uxikin kal cha'. %mor uxikin kal cha'. %eng %spa su oveja diga. Ca uxikin. = uxikin. %mor u-xikin. %eng %spa su oveja. S anim k'ut le jun aq. %mor anim k'u-t le jun aq. %eng %spa es grande el coche? Ca nim taj. *** = sitel taj. %mor sitel ta-j. %eng %spa no es grande. S jas chike. %mor jas chike. %eng %spa cual. *C2-25 Rik Carlos cha. %mor Carlos cha. %eng %spa Carlos dice. C jas kakib'an le chikop. %mor jas kakib'an le chikop. %eng %spa que es lo que hacen los animales. Rik jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kakib'an le chikop. %mor jas kakib'an le chikop. %eng %spa que hacen los animales. Rikia da cha'. %mor da cha'. %eng %spa muchacho dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik jas kaki'an le chikop cha'. %mor jas kaki'an le chikop cha'. %eng %spa que hacen los animales dice. C jas le kukitan le aq. %mor jas le kukitan le aq. %eng %spa que hacen los coche. Rik chal ch'awa:k'ut a Carlos. %mor chal ch'awa:k'ut a Carlos. %eng %spa habla pues Carlos. C ay, xtz'ak le aj. %mor ay, xtz'ak le aj. %eng %spa se cayo el coche. C jas kawiloh? %mor jas kawiloh? %eng %spa que ves. Rik awach kal cha? %mor awach kal cha? %eng %spa tus ojos diga. Ca wach. = awach. %mor *a-wach. %eng %spa ojos. C awach, jun awach, jun opowi. %mor awach, jun awach, jun opowi. %eng %spa tus ojos, un tu ojo, un tu sombrero. S chatb'inu k'ut chatb'inok. %mor ch-at/b'in-a k'u-t ch-at/b'in-oq. %eng %spa camina pues, camina pues. Rik chalb'ina k'ut cha'. %mor ch-at/b'in-a k'u-t /cha'. %eng %spa camina pues dice. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa Rik da cha chalb'ina k'ut cha'. %mor da cha chalb'ina k'ut cha'. %eng %spa muchacho camina dice. Rik jat ja ya jun awelta chilale. %mor jat ja ya jun awelta chilale. %eng %spa anda a dar una vuelta alla. Rik ri' linaj pa taxe' re. %mor ri' linaj pa taxe' re. %eng %spa aqui esta tu pato. Rik jas k'u wach le ri, jus k'u wach? %mor jas k'u wach le ri, jus k'u wach? %eng %spa que es esto, que es esto. Rik da chat k'ulampe, dah. %mor da chat k'ulampe, dah. %eng %spa muchacho sientate, muchacho. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik chal kulawaral ri. %mor chal kulawaral ri. %eng %spa sientate aqui. C jun ch'o. %mor jun ch'o. %eng %spa un raton. C le ja. %mor le ja. %eng %spa una casa. *C2-26 Rik luja naj. %mor luja naj. %eng %spa su casa, lejos. C jun ja chiri kamuxanik. %mor jun ja chiri kamuxanik. %eng %spa un rio aqui, nada. C kamuxan chiri, le patax. %mor kamuxan chiri, le patax. %eng %spa nada aqui el pato. C kamuxan le: patax. %mor kamuxan le: patax. %eng %spa nada el pato. Rik a Carlos, jas kuwach e inaj ri. %mor a Carlos, jas kuwach e inaj ri. %eng %spa Carlos que es esto. Rik jas kuwach. %mor jas kuwach. %eng %spa que es. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik uxik. %mor uxik. %eng %spa su ala. Ca uxik. = uxik'. %mor u-xik'. %eng %spa su ala. Rik un ku le inaj uri ri. %mor un ku le inaj uri ri. %eng %spa y esto. Rik las kuwach le riri'. %mor las kuwach le riri'. %eng %spa que es esto. Ca uxik'. = uxik'. %mor u-xik'. %eng %spa su ala. Rix uxik taj, uqul. %mor uxik taj, uqul. %eng %spa no es su ala, es su cuello. Ca uqul. = uqul. %mor u-qul. %eng %spa cuello. Rik un k'u le ri' un k'u le ri? %mor un k'u le ri' un k'u le ri? %eng %spa y esto, esto. Rik dah cha. %mor dah cha. %eng %spa muchacho, muchacho. C jun tonel, jun tonel arech. %mor jun tonel, jun tonel arech. %eng %spa un tonel, un tonel. C chikop. %mor chikop. %eng %spa animal. Ca intik, le'. = intik, le'. %mor intik, le'. %eng %spa T ke ta chiich ma ke ta chiich. %mor ke ta chiich ma ke ta chiich. %eng %spa no es asi, no es asi. Rika tempena jempena. %mor tempena jempena. %eng %spa me voy. Chutinan enau. %mor enau. %eng %spa adios. S eu. %mor eu. %eng %spa adios. Rik da chalch'awakub'ik. %mor da chalch'awakub'ik. %eng %spa muchacho habla pues. Rik chal. %mor chal. %eng C jas kakib'ij le chikop? %mor jas kakib'ij le chikop? %eng %spa que dicen los animales. *C2-27 Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik jas kikib'ij cha. %mor jas kikib'ij cha. %eng %spa que dicen dice. C kikib'ij utz, utz kakil a Carlos. %mor kikib'ij utz, utz kakil a Carlos. %eng %spa dicen bien, les gusta Carlos. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. Rik e, xqatik e', xqatik. %mor e, xqatik e', xqatik. %eng %spa le agregamos, agregamos. S Carlos, ta saj mpe'na, chawilampe'. %mor Carlos, ta saj mpe'na, chawilampe'. %eng %spa Carlos ven, mira ve. Rik chawila linaj luz, le'. %mor chawila linaj luz, le'. %eng %spa mira la luz. Rik a xawiloh? %mor a xawiloh? %eng %spa viste. S chakojo chiri', jas ub'i lale'? %mor chakojo chiri', jas ub'i lale'? %eng %spa es que esta aqui, como se llama eso. S k'o kab'ij. %mor k'o kab'ij. %eng %spa lo dice recio. Rik patax kalcha. %mor patax kalcha. %eng %spa pato diga. Ca tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. Rik je k'u la le kakab'ij. %mor je k'u la le kakab'ij. %eng %spa asi, lo dice duro. S jun chik, le ri'. %mor jun chik, le ri'. %eng %spa otro, este. Rik no's kalcha'. %mor no's kalcha'. %eng %spa ladino diga. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. S kokab'ij. %mor kokab'ij. %eng %spa lo dices recio. Rik no's kalcha. %mor no's kalcha. %eng %spa chompipe diga. Ca no's. = no's. %mor no's. %eng %spa chompipe. Rik je k'u la le'. %mor je k'u la le'. %eng %spa asi pues. S y jun chike'. %mor y jun chike'. %eng %spa y el otro ve. Rik wakax kalcha'. %mor wakax kalcha'. %eng %spa vaca diga. Ca kax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. S y jun chike'. %mor y jun chike'. %eng %spa y otro. Rik aq kalcha'. %mor aq kalcha'. %eng %spa coche diga. *C2-28 Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S y jun chike, le junam chike. %mor y jun chike, le junam chike. %eng %spa y otro es igual ve. Rik kachawoch kalcha'. %mor kachawoch kalcha'. %eng %spa habla diga. Ca achoch. = kachoch. %mor *k-achoch. %eng %spa su casa. Rik k'o kab'ij, kachoch kalcha. %mor k'o kab'ij, kachoch kalcha. %eng %spa recio dices, casa dice. Ca eh, e:choch. = kachoch. %mor *k-achoch. %eng %spa su casa. Rik je, k'u la le. %mor je, k'u la le. %eng %spa asi ese. S chasipaj jun rat le mus e. %mor chasipaj jun rat le mus e. %eng %spa regala un rato, el ladino ve. C a katkowin. %mor a katkowin. %eng %spa puedes? Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S chasipaj jun rat. %mor chasipaj jun rat. %eng %spa regala una rata. S kinya jun awe kalcha'. %mor kinya jun awe kalcha'. %eng %spa te doy uno diga. C ay, maltiox. %mor ay, maltiox. %eng %spa ay gracias. S jas ub'i, ri a Pe'l kacha'. %mor jas ub'i, ri a Pe'l kacha'. %eng %spa como se llama, aqui esta Felipe diga. Rik dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. S sipaj chi jun. %mor sipaj chi jun. %eng %spa regala otro. Rik saj k'ut, ri a Pe'l. %mor saj k'ut, ri a Pe'l. %eng %spa venga pues Felipe. Ca Pe'l. = Pe'l. %mor Pe'l. %eng %spa Felipe. C maltiox a Carlos. %mor maltiox a Carlos. %eng %spa gracias Carlos. Ratit a kach'awik a San la lal le. %mor a kach'awik a San la lal le. %eng %spa habla Santos ve. S kuch'awo k'ut. %mor kuch'awo k'ut. %eng %spa habla pues. Rat a kach'awik? takam b'ari. %mor a kach'awik? takam b'ari. %eng %spa habla, entonces esta. Rat kakol le inaj taq utzij. %mor kakol le inaj taq utzij. %eng %spa es muy peque¤o sus palabras. S le, takin kakolik e. %mor le, takin kakolik e. %eng %spa lo estan guardando. Rat uye, are la le'. %mor uye, are la le'. %eng %spa uye, y es ese. S takin e k'ut kak'olawele. %mor takin e k'ut kak'olawele. %eng %spa si pues lo estan guardando. *C2-29 Rat ay, xaq kab'ij. %mor ay, xaq kab'ij. %eng %spa ay nada mas dices. S saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. Rat y sir luwach tatita la, ay. %mor y sir luwach tatita la, ay. %eng %spa como es eso tatita. S ri a Carlos. %mor ri a Carlos. %eng %spa el Carlos. Rik taken b'a kakola le wein le'. %mor taken b'a kakola le wein le'. %eng %spa estan guardando el mio. Rat e tatale ali. %mor e tatale ali. %eng %spa como es eso muchacha. Ca tit. = tit. %mor tit. %eng %spa abuela. S la k'ute'. %mor la k'ute'. %eng %spa ya viste. Rik chaya chi la pe'l. %mor chaya chi la pe'l. %eng %spa dale pelipe. Ca in Pe'l. = ri' pe'l. %mor ri' pe'l. %eng %spa aqui esta Felipe. C jawi k'o wi le wakax? %mor jawi k'o wi le wakax? %eng %spa en donde esta la vaca. Rik k'o: puwi le jun coral kalcha'. %mor k'o: puwi le jun coral kalcha'. %eng %spa encima del corral diga. Ca e puwi' in ko'al. = e puwi' in ko'al. %mor e pa-u-wi' in ko'al. %eng %spa encima del corral. C ay ya, puwi le coral. %mor ay ya, puwi le coral. %eng %spa ay ya, encima del corral. C le patax, ja wi k'owi le patax? %mor le patax, ja wi k'owi le patax? %eng %spa el pato, en donde esta el pato. Rik k'o: ruk' le wakax kalcha'. %mor /k'o: r-uk' le wakax k-at/cha'. %eng %spa esta con la vaca diga. Ca uk' e: wakax. = k'o: ruk' e: wakax. %mor /*k'o: *r-uk' e: wakax. %eng %spa ay la vaca. C jawi'? pa le coral? %mor jawi'? pa le coral? %eng %spa donde, en el corral. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C le aq, jawi k'o wi le aq? %mor le aq, jawi k'o wi le aq? %eng %spa el coche en donde esta el coche. Rik k'o pa jun koral kacha. %mor /k'o: pa jun koral k-0/cha'. %eng %spa esta en un corral diga. Ca e'un kal. = jun koral. %mor jun koral. %eng %spa en un corral. Rik tzak ik. %mor tzak ik. %eng %spa se cayo. *xk'is le nabe uwach le cinta C-2. *C2-30 S le tat. %mor le tat. %eng %spa el papa. C chaya le wakax powi le coral. %mor chaya le wakax powi le coral. %eng %spa ponga la vaca encima del corral. Rik dacha', jeka'an la le chare. %mor dacha', jeka'an la le chare. %eng %spa muchacho, haga asi dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik kalcha'. %mor kalcha'. %eng %spa diga. Ca ja:h? = ja:h? %mor ja:h? %eng %spa que. Rik je, kula le. %mor je, kula le. %eng %spa asi haga. Rik jeka'an la le chareh. %mor jeka'an la le chareh. %eng %spa asi haces con el. C k'ax jub'iq le aq. %mor k'ax jub'iq le aq. %eng %spa cuesta un poco el coche. C no's, no's, no's. %mor no's, no's, no's. %eng %spa chompipe, chompipe, chompipe. C chaya le patax. %mor chaya le patax. %eng %spa da el pato. Rik dah, jas kuwach le inaj riri. %mor dah, jas kuwach le inaj riri. %eng %spa muchacho que es esto. Rik jas kuwach? %mor jas kuwach? %eng %spa que es esto. Ca wih. = jawih. %mor jawih. %eng %spa donde. Rik are lutza'm. %mor are lutza'm. %eng %spa es us nariz. Ca are utza'm? = are utza'm? %mor are u-tza'm? %eng %spa es su nariz. Rik nk'u le ri' linaj sulosik ri'. %mor nk'u le ri' linaj sulosik ri'. %eng %spa y esta, bolita. Rik dah. %mor dah. %eng %spa muchacho. Rik kakay lo lal nita chawe da le. %mor kakay lo lal nita chawe da le. %eng %spa te esta viendo la nita. Rik kakay loq lal nita chawe xaq. %mor kakay loq lal nita chawe xaq. %eng %spa te esta viendo la nita. Rik utukel. %mor utukel. %eng %spa esta sola. S k'o la wih. %mor k'o la wih. %eng %spa que este. Rik dah, jas kuwach le ri? %mor dah, jas kuwach le ri? %eng %spa muchacho que es esto. Rik qujolom. %mor qujolom. %eng %spa su cabeza. Ca jalom. = ujalom. %mor *u-jalom. %eng %spa cabeza. Rik jawi k'u wi lal nita kalcha chiya'a. %mor jawi k'u wi lal nita kalcha chiya'a. %eng %spa en donde esta la nita no dices pues. *C2-31 Rik le ate', in tal avida. %mor le ate', in tal avida. %eng %spa ud. ve, no dijo que importa. S jawi? %mor jawi? %eng %spa donde. Rik le. %mor le. %eng %spa ese. Rik jama loq kinya jun agua. %mor jama loq kinya jun agua. %eng %spa anda a traerlo te doy un agua. Rik kalcha ya ate'. %mor kalcha ya ate'. %eng %spa dices a si. Rik chaya chi k'u jun, le jun. %mor chaya chi k'u jun, le jun. %eng %spa da el otro, el otro. C la katkowin kaya le wakax powi le coral. %mor la katkowin kaya le wakax powi le coral. %eng %spa puedes poner la vaca encima del corral. S chatetz'an mpe a Carlos. %mor chatetz'an mpe a Carlos. %eng %spa juegas Carlos. Rik xat kub'e pa jun xaq'ol mem. %mor xat kub'e pa jun xaq'ol mem. %eng %spa te sentaste en un lodo. Ca wileh? = wileh? %mor wileh? %eng %spa donde. Rik le, chat kulab'a i xe wi xa uq aq'ojom. %mor le, chat kulab'a i xe wi xa uq aq'ojom. %eng %spa sientate ya que corte estas usando. C jun coral, le patax. %mor jun coral, le patax. %eng %spa un corral, el pato. C jas kiki'an? %mor jas kiki'an? %eng %spa que hacen. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jas kiki'an le chikop? %mor jas k-0-ki/b'an le chikop? %eng %spa que hacen los animales. Rik kech'ojenik. %mor k-e/ch'oje-n-ik. %eng INCOMP-6A/fight-ABS-IV. %spa se pelean. Ca ch'ojenik. = kech'ojenik. %mor *k-*e/ch'oje-n-ik. %eng INCOMP-6A/fight-ABS-IV. %spa pelean. C ay ya, jas kuch'e. %mor ay ya, jas kuch'e. %eng %spa ay, porque? Rik kiki'an ch'o'oj kalcha. %mor k-0-ki/b'an /ch'oje-oj k-at/cha'. %eng %spa se pelean diga. Ca kuchoj. = kiki'an ch'o'oj. %mor k-0-#ki/b'an /ch'oje-oj. %eng %spa se pelean. C jas kikib'ij? %mor jas kikib'ij? %eng %spa que dicen. Rik dacha', dah. %mor dacha', dah. %eng %spa muchacho. Rik le: jun chike: le'. %mor le: jun chike: le'. %eng %spa el uno de ellos. C le: no's le: aq. %mor le: no's le: aq. %eng %spa el chompipe, el coche. C k'o jun procession. %mor k'o jun procession. %eng %spa hay una procesion. Rik xe kamik e:, le'. %mor xe kamik e:, le'. %eng %spa se murieron ve. *C2-32 C jun procession rech la chikop. %mor jun procession rech la chikop. %eng %spa una procesion de tu animal. Rik je lari' homb're, le'. %mor je lari' homb're, le'. %eng %spa este asi hombre. C jachike le nab'e chikop? %mor jachike le nab'e chikop? %eng %spa cual es el primero, animal. Rik dachah. %mor dachah. %eng %spa muchacho. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik jachike le nab'e chah? %mor jachike le nab'e chah? %eng %spa cual es el primero dice. Rik are le no's. %mor are le no's. %eng %spa es el chompipe. Ca le: no's. = are le no's. %mor *are le no's. %eng %spa es el chompipe. Rik kokab'ij, are: le no's kalcha'. %mor kokab'ij, are: le no's kalcha'. %eng %spa dices duro, es el chompipe diga. Ca le: le no's. = are le no's. %mor are le no's. %eng %spa ese chompipe. C y la ultima. = are le k'isb'al. %mor are le k'isb'al. %eng %spa ese el ultimo. Rik wakax kalcha'. %mor wakax kalcha'. %eng %spa vaca diga. Ca kax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. S y k'u le ri a Carlos. %mor y k'u le ri a Carlos. %eng %spa y esto Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jas ub'i? %mor jas ub'i? %eng %spa como se llama. Rik aq kalcha'. %mor aq kalcha'. %eng %spa coche diga. Ca aq. = aq. %mor aq. %eng %spa coche. S y le juni'? %mor y le juni'? %eng %spa y este. Rik patax kalcha'. %mor patax kalcha'. %eng %spa pato diga. Ca patax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. S y le wari'? %mor y le wari'? %eng %spa y esto. Rik wakax kalcha'. %mor wakax kalcha'. %eng %spa vaca digo. C waka. %mor waka. %eng %spa vaca. Ca wakax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa tu vaca. S m k'u le jun ririri'? %mor m k'u le jun ririri'? %eng %spa y este. *C2-33 Ca no'. = no's. %mor no's. %eng %spa no. S jawi ke'e wi? %mor jawi ke'e wi? %eng %spa en donde se va. S jawi ke'e wi le chikop i'? %mor jawi ke'e wi le chikop i'? %eng %spa en donde va el animal. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho. C ke'e pa k'ayib'al. %mor ke'e pa k'ayib'al. %eng %spa se va en el mercado dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C ke'e pa k'ayib'al. %mor ke'e pa k'ayib'al. %eng %spa se va en el mercado. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C ke'e pa k'ayib'al. %mor ke'e pa k'ayib'al. %eng %spa se va en el mercado. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. C la ke'e pa k'ayib'al? %mor la ke'e pa k'ayib'al? %eng %spa se va en el mercado. Rik ke'ek kalcha'. %mor k-e/b'e:-ik k-at/cha'. %eng %spa se va diga. Ca ke'ek. = ke'ek. %mor k-e/b'e:-ik. %eng %spa se va. C jas kakib'an pa le k'ayib'al? %mor jas kakib'an pa le k'ayib'al? %eng %spa que es lo que hacen en el mercado. S kub'e k'ayinok kalcha a Carlos. %mor kub'e k'ayinok kalcha a Carlos. %eng %spa se van a vender diga Carlos. C la wakax k'ayix le no's. = kuk'ayij. %mor kuk'ayij. %eng %spa tu va, vendes el chompipe. C janipa kuya pa jun no7s? %mor janipa kuya pa jun no7s? %eng %spa cuando dan por el chompipe. Rik dacha, dachah. %mor dacha, dachah. %eng %spa muchacho, muchacho. C janipa kuya pa jun patax? %mor janipa kuya pa jun patax? %eng %spa cuanto dan por un pato. C jun leh. %mor jun leh. %eng %spa uno. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jun len? %mor jun len? %eng %spa un centavo. Ca si'. = si'. %mor si'. %eng %spa si. C le patax? %mor le patax? %eng %spa el pato. Rik cinco kalcha'. %mor cinco kalcha'. %eng %spa 5 diga. Ca cinc. = cinc. %mor cinc. %eng %spa 5. C cinc. %mor cinc. %eng %spa 5. C jun len le no'o. = no's. %mor no's. %eng %spa un centavo el chompipe. *C2-34 Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jun len le no'o, le no's. %mor jun len le no'o, le no's. %eng %spa un centavo el chompipe. Rik a junam cha'. %mor a junam cha'. %eng %spa es igual dice. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik a jun len cha'. %mor a jun len cha'. %eng %spa es un centavo dice. Ca juna len. = jun len. %mor jun len. %eng %spa un centavo. C jun len? y le aq? %mor jun len? y le aq? %eng %spa un centavo y el coche. Rik le, xpetik e'. %mor le, xpetik e'. %eng %spa ya viene. Rik le xulik e'. %mor le xulik e'. %eng %spa ya viene. Rik ruk'am ujarone', le'. %mor ruk'am ujarone', le'. %eng %spa tiene agua. C jas kab'an pa le k'ayib'al le aj? %mor jas kab'an pa le k'ayib'al le aj? %eng %spa que haces en el mercado del coche. Rik da cha'. %mor da cha'. %eng %spa muchacho dice. C a kak'ayij le aj pa k'ayib'al? %mor a k-0-a/k'ayi-j le aj pa /k'ayi-b'al? %eng %spa vendes el coche en el mercado. Ca yij taj. = ma kink'ayij taj. %mor *ma *k-0-*in/k'ayi-j ta-j. %eng %spa no lo vendo. C a kak'ayij le wakax pa k'ayib'al? %mor a k-0-a/k'ayi-j le wakax pa /k'ayi-b'al? %eng %spa vende la vaca en el mercado. Rik kink'ayij kalcha'. %mor k-0-in/k'ayi-j k-at/cha'. %eng %spa lo vendo diga. Ca kinyij. = kink'ayij. %mor k-0-in/k'ayi-j. %eng %spa lo vendo. C ah, pa janipa jun wakax? %mor ah, pa janipa jun wakax? %eng %spa ah, cuando cuesta una vaca. C janipa la wakax? %mor janipa la wakax? %eng %spa cuanto tu vaca. Rik dachah, dah joropa cha', cinc? %mor dachah, dah joropa cha', cinc? %eng %spa muchacho, cuanto dice 5. Ca cinca. = cinca. %mor cinca. %eng %spa 5. C cinca quetzales? jun wakax. %mor cinca quetzales? jun wakax. %eng %spa 5 quetzales una vaca. C pakalik tat, pakalik la wakax. %mor pakalik tat, pakalik la wakax. %eng %spa es caro se¤or, caro la vaca. C xtzak la wakax, xtzak. %mor xtzak la wakax, xtzak. %eng %spa se cayo tu vaca, cae. C jas kab'anoh? %mor jas kab'anoh? %eng %spa que hace. Rik kekamik kalcha'. %mor k-e/kam-ik k-at/cha'. %eng %spa se muere dice. *C2-35 Ca kekamik. = kekamik. %mor k-e/kam-ik. %eng %spa se mueren. C k'o le at. %mor k'o le at. %eng %spa estas tu. Rik kekamik e. %mor kekamik e. %eng %spa se mueren. C jachike tak'ik. = xtak'e'ik. %mor xtak'e'ik. %eng %spa cual. Rik e kamike. %mor e kamike. %eng %spa se mueren. Rik kamik, kamik. %mor kamik, kamik. %eng %spa muere, muere. Rik a Felip kalcha'. %mor a Felip kalcha'. %eng %spa Felipe diga. Ca Fik. = a Felip. %mor *a Felip. %eng %spa al nita. C jah? %mor jah? %eng %spa que. Rik al Lita kalcha'. %mor al Lita kalcha'. %eng %spa al lita diga. Rik e k'o le: pa juyub'. %mor e k'o le: pa juyub'. %eng %spa y en el monte. Rik tel k'ut. %mor tel k'ut. %eng %spa si pues. S cha na juntira aq'ab'. %mor cha na juntira aq'ab'. %eng %spa haga una vez tu mano. Rik tana b'ike. %mor tana b'ike. %eng %spa se termino. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S katzen lal Juan. %mor katzen lal Juan. %eng %spa se rie la Juana. S kawil k'ut xuch'ay le ral al Justa kuje. %mor k-0-aw/il k'u-t x-0-u/ch'ay le r-al al Justa kuje. %eng %spa ya viste que pego a su hija justala. N jachin pe le xuch'ayo. %mor jachin pe le x-0-u/ch'ay-o. %eng %spa a quien pego. S lal Juan. %mor lal Juan. %eng %spa la Juana. N jachin lu Juan. %mor jachin lu Juan. %eng %spa a quien Juana. S lu Juan, unan le puk. *** %mor lu Juan, u-nan le puk. %eng %spa Do¤a Juana la mama del "puk". N jachin xuch'ayo. %mor jachin x-0-u/ch'ay-o. %eng %spa a quien pego. C jas ka'an la no's? %mor jas ka'an la no's? %eng %spa que hace el chompipe. S ruk'. %mor ruk'. %eng %spa con. Rik xb'al katij b'ik chuwa jun swan chah. %mor xb'al katij b'ik chuwa jun swan chah. %eng %spa se resbalo en un precipicio. S tzijon la ruk' tekun na le jun qab'. %mor tzijon la ruk' tekun na le jun qab'. %eng %spa estaba hablando con el despues sintio una bofetada. *C2-36 S che uxikin. %mor che uxikin. %eng %spa en la mejilla. Rik b'al katij cha, jun swancha. %mor b'al katij cha, jun swancha. %eng %spa se resbalo en un barranco. Ca jen. = jen. %mor jen. %eng %spa si. Rik pa le ki coral ku ri cha. %mor pa le ki coral ku ri cha. %eng %spa en su corral dice. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S xax ya lu mes. %mor xax ya lu mes. %eng %spa le dieron su basura. C jawi k'o wi le chikop? %mor jawi k'o wi le chikop? %eng %spa en donde esta el animal. C k'o jun swan. %mor k'o jun swan. %eng %spa hay un barranco. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C jun swan. %mor jun swan. %eng %spa un barranco. Rik u xpetik cha. %mor u xpetik cha. %eng %spa ya viene dice. C xepetik, xpe pa le swan. %mor xepetik, xpe pa le swan. %eng %spa ya viene, viene en un barranco. Rik xek kawil cha'. %mor xek kawil cha'. %eng %spa solo eso miras dice. Rik x'e jakachi kut. %mor x'e jakachi kut. %eng %spa al rato pues. C xe'ek. %mor xe'ek. %eng %spa se fueron. C jas kab'anoh? %mor jas kab'anoh? %eng %spa que hace. C xe'ek pa le swan, ay. %mor xe'ek pa le swan, ay. %eng %spa se van en el barranco. Rik le'. %mor le'. %eng %spa ese. S n Carlos. %mor n Carlos. %eng %spa Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S le jun a waqi' ri? %mor le jun a waqi' ri? %eng %spa tu gallina. S jun patax i'. %mor jun patax i'. %eng %spa un tu pato. S le jun a no's i'. %mor le jun a no's i'. %eng %spa tu chompipe. C jawi k'o wi le wakax? %mor jawi k'o wi le wakax? %eng %spa en donde esta la vaca. Rik tajin kutzukuj recha' kacha dah. %mor tajin kutzukuj recha' kacha dah. %eng %spa esta buscando comida diga. Rik dah, je kab'ij ri, tajin kutzukuj recha katcha. %mor dah, je kab'ij ri, tajin kutzukuj recha katcha. %eng %spa muchacho diga asi esta buscando comida diga. *C2-37 C le wakax k'o. %mor le wakax k'o. %eng %spa la vaca esta. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. Rik b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. S Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. S le: jun a no'si contodo. %mor le: jun a no'si contodo. %eng %spa tu compipe con tu. S le: jun a patax. %mor le: jun a patax. %eng %spa pato aqui estan. Ca chupik e:. = chupik e:. %mor /chup-ik e:. %eng %spa se apago. Rik chupix e chi'. %mor /chup-ix e /chi'. %eng %spa se apago dice. C chupik e. %mor chupik e. %eng %spa se apago. Rik b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. Rik le: jun awaqi'. %mor le: jun awaqi'. %eng %spa tu gallina. Rik ja uwi k'u wi la waqi a Carlos? %mor ja uwi k'u wi la waqi a Carlos? %eng %spa en donde estan tus gallinas Carlos? Rik k'o pa juyub' kacha'. %mor /k'o: pa juyub' k-0/cha'. %eng %spa estan en la monta¤a diga. Ca juyub'. = e k'o pa juyub'. %mor e /*k'o: *pa juyub'. %eng %spa estan en la monta¤a. S juyub'. %mor juyub'. %eng %spa monta¤a. S in k'u le le. %mor in k'u le le. %eng %spa y ese. Rik ka'an ta k'ut. %mor ka'an ta k'ut. %eng %spa no hagas. S in k'u le nos ri ja wi. %mor in k'u le nos ri ja wi. %eng %spa y el chompipe en donde. S ca kuje wi Carlos Carlos. %mor ca kuje wi Carlos Carlos. %eng %spa se esta, Carlos. S ja wi ka kuje wile patax. %mor ja wi ka kuje wile patax. %eng %spa en donde esta el pato. Rik k'o pa jaron ka cha'. %mor k'o pa jaron ka cha'. %eng %spa esta en el agua. S pa jaron? %mor pa jaron? %eng %spa en el agua. S le: wa' ri'?, ja wi ka kuje wi'? %mor le: wa' ri'?, ja wi ka kuje wi'? %eng %spa y este en donde se esta. Rik da chah da chah. %mor da chah da chah. %eng %spa muchacho dice, muchacho dice. *C2-38 C k'o pa juyub'. %mor k'o pa juyub'. %eng %spa esta en la monta¤a. S Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. C le no's. %mor le no's. %eng %spa el chompipe. Rik k'o pa juyub' cha'. %mor /k'o: pa juyub' /cha'. %eng %spa esta en la monta¤a dice. Ca e kayos. *** = le Carlos. %mor le Carlos. %eng %spa Rik e Carlos cha', dacha, dah. %mor e Carlos cha', dacha, dah. %eng %spa Carlos dice, Carlos dice. Rik jawi k'u wila ri' cha'. %mor jawi k'u wila ri' cha'. %eng %spa en donde esta esto. C jas kawiloh? %mor jas kawiloh? %eng %spa que ves. Rik jun awach kacha'. %mor jun awach kacha'. %eng %spa un tu ojo diga. C jas kawiloh? jas kawiloh? %mor jas kawiloh? jas kawiloh? %eng %spa que ves, que ves. C jun awach, jun awach. %mor jun awach, jun awach. %eng %spa un tu ojo, un tu ojo. C ay, ay. %mor ay, ay. %eng %spa ay, ay. Ca kakaya luz. = kakaya luz. %mor k-0/ka'y-a luz. %eng %spa das el. C ay ya, k'o luz, k'o luz. %mor ay ya, k'o luz, k'o luz. %eng %spa ay, hay luz, hay luz. N kach'aw k'ut da le. %mor k-0/ch'aw k'u-t da le. %eng %spa habla pues. S kach'aw lale. %mor kach'aw lale. %eng %spa platica. C k'o luz. %mor k'o luz. %eng %spa hay luz. N in kach'aw tia kinta in. %mor in k-0/ch'aw tia k-0-in/ta' in. %eng %spa no hablas yo oigo que no habla. N maja kaqalajinik e. %mor maja k-0/q'alaj-in-ik e. %eng %spa todavia. S maja kak'is le jun lado, k'is jun lado le. %mor maja kak'is le jun lado, k'is jun lado le. %eng %spa todavia no termina el un lado y falta otro. C jas kawilo? jas kawilo? %mor jas kawilo? jas kawilo? %eng %spa que ves, que ves. C jas xawiloh?, jas xawilo? %mor jas xawiloh?, jas xawilo? %eng %spa que ves, que ves. Rik mpe la luzi'. %mor mpe la luzi'. %eng %spa miren. C jachike le mas alto? %mor jachike le mas alto? %eng %spa cual es el mas alto. Rik dachah. %mor dachah. %eng %spa muchacho. C kawilo?, jun alarga vista. %mor kawilo?, jun alarga vista. %eng %spa ves, un tu largavista. *C2-39 C a katkowin kawil le aq? %mor a katkowin kawil le aq? %eng %spa puedes ver al coche. S Carlos, jas ub'i le wa'ri'? %mor Carlos, jas ub'i le wa'ri'? %eng %spa Carlos, como se llama esto. Rik dacha, dacha, jas ub'i la le' cha? %mor dacha, dacha, jas ub'i la le' cha? %eng %spa muchacho, como se llama esto. Rik la le le'. %mor la le le'. %eng %spa ese. C je lale. %mor je lale. %eng %spa ese dice. Rik je la le' kat kay wi cha'. %mor je la le' kat kay wi cha'. %eng %spa por alla mira dice. C no, jelale, kawiloh? %mor no, jelale, kawiloh? %eng %spa no, por alla mira. C kawil le aq? %mor k-0-aw/il le aq? %eng %spa ves la coche. Ca wilo'. = kinwilo. %mor *k-0-inw/il-o. %eng %spa veo. C jawi k'o wih? %mor jawi k'o wih? %eng %spa en donde esta. S jawi k'u wi le wari'? Carlos. %mor jawi k'u wi le wari'? Carlos. %eng %spa en donde esta esto, Carlos. S Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. C kawil le: patax? %mor kawil le: patax? %eng %spa ves al pato. Rik da chah, kaya chi jun awetzab'al cha? %mor da chah, k-0-a/ya' chi jun aw/etzan-b'al /cha'? %eng %spa muchacho, te van a dar otro tu juguete. Ca u k'u wih. = jawi k'u wi? %mor *jawi /k'o: wi? %eng %spa en donde esta. Rik k'o inaja patax jas xya juntiro? %mor k'o inaja patax jas xya juntiro? %eng %spa hay un pato como dieron aquella ves. S m, a Carlos le. %mor m, a Carlos le. %eng %spa Carlos ve. C le: patax chuxe' le no'o. %mor le: patax chuxe' le no'o. %eng %spa el pato debajo del chompipe. S pe le jun chike, re, re. %mor pe le jun chike, re, re. %eng %spa mira al otro. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. C k'o jun chike. %mor k'o jun chike. %eng %spa hay otro ve. C jawi k'o wi le aq? %mor jawi k'o wi le aq? %eng %spa en donde esta el coche. Rik le' le le', dah. %mor le' le le', dah. %eng %spa ese, mira muchacho. C xe'ek, xe'ek, le kachoch le animales. %mor xe'ek, xe'ek, le kachoch le animales. %eng %spa se va la casa de los animales. C le chikop. %mor le chikop. %eng %spa el animal. Rik xaya lapah, kujjat'iq. %mor xaya lapah, kujjat'iq. %eng %spa haga otra vez, muchacho. *C2-40 Rik jatij la pas. %mor jatij la pas. %eng %spa amarra tu faja. Rik jatij pas. %mor jatij pas. %eng %spa amarra tu faja. S ya mero ne lo ku tzir le pach. %mor ya mero ne lo ku tzir le pach. %eng %spa yamero esta. S iwumal. %mor iwumal. %eng %spa los paches por uds. S je ku la, tur no ku ek. %mor je ku la, tur no ku ek. %eng %spa asi, se van en turno. C e. %mor e. %eng C jawi k'o wi a Carlos. %mor jawi k'o wi a Carlos. %eng %spa en donde esta Carlos. C a, a jawi k'o wi le wakax. %mor a, a jawi k'o wi le wakax. %eng %spa en donde esta la vaca. C chikil luwi, chikil luwi. %mor chikil luwi, chikil luwi. %eng %spa esta de cabeza, esta de cabeza. C Carlos, kawil le na'oj. %mor Carlos, kawil le na'oj. %eng %spa Carlos, el conocimiento. C kawil le na'oj. %mor kawil le na'oj. %eng %spa ves el conocimiento. S ya la ja nom chi trato uj ruk. %mor ya la ja nom chi trato uj ruk. %eng %spa ya hemos hecho trato nosotros con el. S sij wi nu carta xin b'a no. %mor sij wi nu carta xin b'a no. %eng %spa una carta hice. S xa ne xa, xa. %mor xa ne xa, xa. %eng %spa es que, es que. S ta saj wuk'. %mor ta saj wuk'. %eng %spa venga con el. S cat tzijonik. %mor cat tzijonik. %eng %spa vas hablar. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa no. S ja sach? %mor ja sach? %eng %spa que? S ku je tz'an k'u uj. %mor ku je tz'an k'u uj. %eng %spa y vamos a jugar nosotros. S ku je tz'am ta chik. %mor ku je tz'am ta chik. %eng %spa ya no jugamos. S col le ju, col la are xa. %mor col le ju, col la are xa. %eng %spa es que el. S ca tu ch'ayo. %mor ca tu ch'ayo. %eng %spa te pega. Ca keh? = jachike. %mor jachike. %eng %spa cual. S chu je tz'an uj. %mor chu je tz'an uj. %eng %spa juguemos nosotros. S ku je tz'am uj uj keb'. %mor ku je tz'am uj uj keb'. %eng %spa juguemos nosotros 2. N e Carlos. %mor e Carlos. %eng %spa Carlos. *C2-41 S rii, k'o lawetz'ab'al ri. %mor rii, k'o lawetz'ab'al ri. %eng %spa aqui esta tu juguete. S pues, chij'etz'an chiri. %mor pues, chij'etz'an chiri. %eng %spa pues, juguemos aqui. N ay no, ino. %mor ay no, ino. %eng %spa ay no. N al Juan, chatetz'an kut. %mor al Juan, ch-at/etz'an ku-t. %eng %spa Juana y vas a jugar. S se caso. %mor se caso. %eng %spa se caso. S le ri Felipa pa los E:UU ku'an wih. %mor le ri Felipa pa los E:UU ku'an wih. %eng %spa y esto en los E:UU los hacen. C no, pa Armita. %mor no, pa Armita. %eng %spa en Guatemala. C chikop erech. %mor chikop erech. %eng %spa animal de. N are ketz'ab'al le ri kanoq. %mor are k/etz'an-b'al le ri kan-oq. %eng %spa es el juguete de el. S je k'ut. %mor je k'ut. %eng %spa asi pues. N retz'ab'al la le', wi tatit. %mor r/etz'an-b'al la le', wi tatit. %eng %spa es juguete de el uy tatita. N kiya b'a wa. %mor k-0-i/ya' b'a wa. %eng %spa dan entonces. S kiya, pero xuya kan ri. %mor kiya, pero xuya kan ri. %eng %spa dan, pero dio bastante. S kiya k'uje. %mor kiya k'uje. %eng %spa tambien. N ay, xaq kab'ij. %mor ay, xaq k-0-a/b'i:-j. %eng %spa ay no mas dice. S xe, jun raqan chik. %mor xe, jun raqan chik. %eng %spa ya solo uno. N xaq kab'ij ri xuya kanoq. %mor xaq k-0-a/b'i:-j ri x-0-u/ya' kan-oq. %eng %spa no mas dice que dejo. S keya k'ut. *** %mor keya k'ut. %eng %spa lo da pues. N ay mpe. %mor ay mpe. %eng %spa que. Rik k'o chi juntij chik. %mor k'o chi juntij chik. %eng %spa hay otro dice. S la Carlos kach'awik chi, nojimal la. %mor la Carlos kach'awik chi, nojimal la. %eng %spa Carlos ya habla despacio. C nojimal. %mor nojimal. %eng %spa poco a poco. S no, nk'o taj. %mor no, nk'o taj. %eng %spa no, no hay. C xe le tiempo. %mor xe le tiempo. %eng %spa se fue el tiempo. Rik ma kub'an ta chik. %mor ma kub'an ta chik. %eng %spa ya no hace. C xaq k'o puro motor pa le. %mor xaq k'o puro motor pa le. %eng %spa solo hay puro motor en la. *C2-42 S lawetz'ab'al. %mor lawetz'ab'al. %eng %spa tu juguete. Ca jeke. = jeke. %mor jeke. %eng %spa se va. S xe k'ola kanoq. %mor xe k'ola kanoq. %eng %spa lo fueron a guardar. Ca je ku's. = je ku's. %mor je ku's. %eng %spa Ca je al cu's. = je al cu's. %mor je al cu's. %eng %spa si el ladino. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa a no. C la pantalones. %mor la pantalones. %eng %spa tus pantalones. N Carlos, Carlos. %mor Carlos, Carlos. %eng %spa Carlos, Carlos. Ca pe le laj kaloh. = mpe le laj carro. %mor mpe le laj carro. %eng %spa miren su casita. C kak'a pantalones. %mor kak'a pantalones. %eng %spa son nuevos tus pantalones. S jachin xloq'owik? %mor jachin x-0/loq'-ow-ik? %eng who COMP-3A/buy-FA-TIV. %spa quien lo compro. Ca ale: nunan. = are le nunan. %mor are le nunan. %eng %spa mi mama. S are la nan? %mor are la nan? %eng %spa tu mama. S y k'u le wari? la sweter? %mor y k'u le wari? la sweter? %eng %spa y esto? tu sweter. S jachinok? jachin xloq'owik? %mor jachinoq? jachin x-0/loq'-ow-ik? %eng who? who COMP-3A/buy-FA-TIV. %spa quien, quien lo compro. Ca ale nunan. = are le nunan. %mor are le nunan. %eng %spa mi mama. S la nan? in k'u le riri. %mor la nan? in k'u le riri. %eng %spa tu mama y esto. Ca nutzaq. = watz'iyaq. %mor #w-atz'iyaq. %eng %spa mi ropa. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca nucha. = watz'iyaq. %mor #w-atz'iyaq. %eng %spa mi ropa. S jachin xloq'owik? %mor jachin xloq'owik? %eng %spa quien lo compro. Ca le le nunan. = are: le: nunan. %mor are: le: nu-nan. %eng %spa mi mama. S n k'o ta b'a axajab'? %mor n /k'o: ta b'a a-xajab'? %eng %spa no tienes zapatos. Ca lik. = kolik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa tengo. S k'o:lik? %mor k'o:lik? %eng %spa tengo. *C2-43 C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa tengo. S k'olik. %mor k'olik. %eng %spa tengo. S ak'okut janipa xiya'a. %mor ak'okut janipa xiya'a. %eng %spa ay cuanto te costo. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jawi pa xiya'ah. %mor jawi pa x-0-i/ya'-ah. %eng %spa cuanto te costo. Ca lok xela. = xloq' xela. %mor x-0/loq'-PASS1 xela. %eng %spa lo compraron en Xela. S xok xela. *** %mor xok xela. %eng %spa lo compraron en Xela. S at jun k'u at tzi q'ik? %mor at jun k'u at tzi q'ik? %eng %spa y fuistes tu tambien a comprarlo. Ca jun taj. = ma jun taj. %mor ma jun ta-j. %eng %spa no fui yo. S mat juntaj. %mor mat juntaj. %eng %spa no fuistes tu. Ca uwe: le: nunan. = xewi le nunan. %mor xewi le nu-nan. %eng %spa solo mi mama. Ca lale: kut la lak'owik. = lare xloq'owik. %mor le are *x-0/loq'-ow-ik. %eng that one COMP-3A/buy-FA-TIV %spa el lo compro. S la puwi? %mor la puwi? %eng %spa y tu sombrero. S in k'o ta puwii? %mor in /k'o: ta a-puwii? %eng %spa no tienes sombrero. Ca k'o:lik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tengo. S k'o:lik. %mor k'o:lik. %eng %spa tengo. S jachin xlok'owix. *** %mor jachin x-0/loq'-ow-ik. %eng who COMP-3A/buy-FA-TIV. %spa quien te lo compro. C a utz le powi'. %mor a utz le powi'. %eng %spa esta bien el sombrero. C rech a Santos? %mor rech a Santos? %eng %spa es de Santos. Ca k'o: siikaj. = k'o: chikaj. %mor /k'o: chi-kaj. %eng %spa esta arriba. S k'o chikaj k'olom. %mor /k'o: chi-kaj /k'ol-om. %eng %spa esta arriba guardado. Ca k'o: chi le le'. = k'o: chi le le'. %mor /k'o: chi le le'. %eng %spa esta alli. Ca k'o: ne' chi jun, u patax. = k'o: ne chi jun patax. %mor /k'o: ne chi jun patax. %eng %spa tiene otro su pato. S a je k'u la ka te tz'awic. %mor a je k'u la ka te tz'awic. %eng %spa asi, juega. *C2-44 S jachin xa'ano lapantalon i'? *** %mor jachin x-0/b'an-ow le: a-pantalon i'? %eng who COMP-3A/do-FA the 2E-pants here. %spa quien hizo tu pantalon. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. S jachin xanow? %mor jachin x-0/b'an-ow? %eng who COMP-3A/do-FA. %spa quien lo hizo. Ca o: sik. = k'o: ajsik. %mor /k'o: ajsik. %eng %spa lo cocieron. S jachin k'ut? %mor jachin k'ut? %eng %spa con quien. N are: le: nupapa katcha'. %mor are: le: nu-papa k-at/cha'. %eng %spa mi papa diga. Ca ale: nupap. = are le: nupap. %mor are *le: nu-pap. %eng %spa mi papa. S le nu pap, jas ub'i la pap? %mor le nu pap, jas ub'i la pap? %eng %spa mi papa, como se llama tu papa? S jas ub'i'. %mor jas ub'i'. %eng %spa como se llama. Rik a Cis katcha'. %mor a Cis katcha'. %eng %spa Francisco diga. Ca e cis. = a cis. %mor a cis. %eng %spa Francisco. S jas ub'i lawanab'i'? %mor jas ub'i lawanab'i'? %eng %spa como se llama tu hermana. Rik dacha'. %mor dacha'. %eng %spa muchacho dice. S jas ub'i? %mor jas ub'i? %eng %spa como se llama. N Carlos, chana k'u lawetz'ab'a'l. %mor Carlos, ch-0-a/b'an-a k'u le: aw/etz'an-b'a'l. %eng %spa Carlos haga tu juguete. C kawetam uwach la wanab'? %mor kawetam uwach la wanab'? %eng %spa conoces a tu hermana. N a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? N tanab'a k'ut. %mor *k-0/tanab'a k'u-t. %eng %spa termina pues. S a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. Ca m. = m. %mor m. %eng %spa que. S a kawaj k'ut juna xajab'? %mor a kawaj k'ut juna xajab'? %eng %spa quieres un tu zapato. S a kawaj chi jun axajab'? %mor a k-0-aw/aj chi jun a-xajab'? %eng %spa quieres otro tu zapato. Ca kinja, kinwaj. *** = kinja, kinwaj. %mor kinja, k-0-inw/aj. %eng %spa quiero. S kawaj? %mor kawaj? %eng %spa quieres? C kawil aqab'. %mor kawil aqab'. %eng %spa ves tu mano. *C2-45 C kawil nuqab'. %mor k-0-aw/il nu-qab'. %eng %spa miras mi mano. Ca inwiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa veo. C jachike lele'? jun tiox. %mor jachike lele'? jun tiox. %eng %spa que es eso una iglesia. Ca jun chox. = tiox. %mor tiox. %eng %spa un santo. C jun tiox nuqab', kawil le torre? %mor jun tiox nu-q'ab', k-0-aw/il le torre? %eng %spa es una iglesia mi mano, ves la torre. Ca inwiloh. = kinwiloh. %mor *k-0-inw/il-oh. %eng %spa veo. C y le uchija? k'o jun uchija le tiox. %mor y le uchija? k'o jun uchija le tiox. %eng %spa y la puerta, tiene una puerta la iglesia. C kawilo? %mor k-0-aw/il-o? %eng %spa ves. Ca wiloh. = kinwilo. %mor *k-0-inw/il-o. %eng %spa veo. C y chupam le tiox k'o: le: winaq. %mor y chi-u-pam le tiox /k'o: le: winaq. %eng %spa y adentro estan las personas. Ca wiloh. = kinwilo. %mor *k-0-inw/il-o. %eng %spa veo. C le tiox. %mor le tiox. %eng %spa la iglesia. S kat ku'anik, le'. %mor kat ku'anik, le'. %eng %spa pues. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S je k'u la le. %mor je k'u la le. %eng %spa asi pues. C aje, k'u la le, k'o le. %mor aje, k'u la le, k'o le. %eng %spa asi, y ese, esta. S k'u le wak', je ka'an le wari'. %mor k'u le wak', je ka'an le wari'. %eng %spa y tu mano, asi haces. S che laq'ab' i' le'. %mor che laq'ab' i' le'. %eng %spa con tu mano. C le tiox, ruk' jun torre. %mor le tiox, ruk' jun torre. %eng %spa la iglesia con una torre. C le uchijah, katzapij le uchijah. %mor le u-chijah, k-0-a/tzapi-j le u-chijah. %eng %spa la puerta cierras la puerta. Ca intzapij. = kintzapij. %mor *k-0-in/tzapi-j. %eng %spa lo cierro. C y chupam, le winaq. %mor y chupam, le winaq. %eng %spa adentro las personas. S na ka le, le, le, le. %mor na ka le, le, le, le. %eng %spa no se va. C winaq. %mor winaq. %eng %spa personas. Rik je ka'ana le charech. %mor je ka'ana le charech. %eng %spa asi le haces. C jachike le le'. %mor jachike le le'. %eng %spa cual ese. *C2-46 Rik jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa cual. S jas ub'i leri a Carl? %mor jas ub'i leri a Carl? %eng %spa como se llama esto CArlos? Ca chacha:l. = chacha:l. %mor chacha:l. %eng %spa collar. S chacha:l, u le wari? %mor chacha:l, u le wari? %eng %spa collar, y esto. Rik pesa katcha'. %mor pesa katcha'. %eng %spa peso diga. Ca pesa. = pesa. %mor pesa. %eng %spa peso. S u le wari, latzyaq ri? %mor u le wari, latzyaq ri? %eng %spa y esto la ropa. S jas ukolor le wari?, a katch'ob'oh? %mor jas ukolor le wari?, a katch'ob'oh? %eng %spa que color es esto, sabes. S CArl. %mor CArl. %eng %spa Carlos. Rik q'eq. %mor q'eq. %eng %spa negro. Ca eq. = q'eq. %mor q'eq. %eng %spa negro. S jas kub'i le wari', le wari? %mor jas kub'i le wari', le wari? %eng %spa negro, como se llama esto. Rik atz'yaq kalcha'. %mor atz'yaq kalcha'. %eng %spa ropa diga. Ca mchaq. = atz'yaq. %mor atz'yaq. %eng %spa ropa. S atz'yaq. %mor atz'yaq. %eng %spa ropa. Ca mi. = si. %mor si. %eng %spa si. S a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa CArlos. C y le wari'? %mor y le wari'? %eng %spa y esto. S chawil ampe loq e. %mor chawil ampe loq e. %eng %spa miralo pues. C jas uwach le le'? %mor jas uwach le le'? %eng %spa que es eso. Rik granilla katcha'. %mor granilla katcha'. %eng %spa granillo diga. S jas ub'i Carlos? ma toro, si no. %mor jas ub'i Carlos? ma toro, si no. %eng %spa como se llama Carlos no. S katzaq la chawij. %mor k-at/tzaq la chi-aw-ij. %eng %spa lo destruyas, si no te vas a caer. N ch'aw k'ut le ku'an a san. %mor *k-*at/ch'aw k'u-t le k-0-u/b'an a san. %eng %spa platica pues, lo que hace Santos. N jat al San choq chare'. %mor /jat al San /choq chare'. %eng %spa anda santo digale. Ca jit al San. = jat a San. %mor /jat a San. %eng %spa anda Santos. *C2-47 S kin'ek yamer, yamero kinek. %mor kin'ek yamer, yamero kinek. %eng %spa me voy, yamero, me voy. N jat b'a at choqa chare. %mor /jat b'a at /choq-a chare. %eng %spa anda ud. digale. S yamero kin'ek pi b'esin. %mor yamero k-in/b'e:-ik pa b'esin. %eng %spa yamero me voy con la vecina. N xatpe kawilo pa dah. %mor x-at/pet k-0-aw/il-o pa dah. %eng %spa solo ves verdad santos. S a Carlos, a utz kinul iwuk'? %mor a Carlos, a utz kinul iwuk'? %eng %spa CArlos esta bien si vengo con uds. S a utz kinul iwuk'? %mor a utz kinul iwuk'? %eng %spa esta bien vengo con uds. N a carlos, je kab'ij le ri chare la san. %mor a carlos, je k-0-a/b'i:-j le ri chare le: a san. %eng %spa asi le dices esto a Santos. Ca tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. S awen, a kawaj puch? %mor awen, a kawaj puch? %eng %spa esta bien, y quieres pues. S kawaj, kawaj taj. %mor kawaj, kawaj taj. %eng %spa quiere, no quieres. N je kab'ij le ri chi la san. %mor je k-0-a/b'i:-j le ri chi le: a san. %eng %spa asi le dices a Santos. N awe lal nit choq charech. %mor aw-e le: al nit /choq charech. %eng %spa es tuyo la vista digale. Ca awe lal lit. *** = nita. %mor aw-e le: al nita. %eng %spa es tuyo la nita. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ca awe lal nita. = awe lal nita. %mor aw-e le: al nita. %eng %spa es tuyo la nita. N awe lal nita choqa chare'. %mor aw-e le: al nita /choq-a chare'. %eng %spa es tuyo la nita digale. Ca awe lal nit. = awe lal nit. %mor aw-e le: al nit. %eng %spa es tuyo la nita. C jub'iq mas pale:cinta. %mor jub'iq mas pale:cinta. %eng %spa un poco mas la cinta. N xa k' ne karaj chik e le. *** %mor xa k' ne k-0-r/aj chi-k e le. %eng %spa todavia hay ve. Ca upam. = upam. %mor u-pam. %eng %spa adentro. S pache, uwale. %mor pache, uwale. %eng %spa pache, su comida. N a k'ut kich'aw ya le. *** %mor a k'u-t k-in/ch'aw ya le. %eng %spa ya viste que hablo. N katzijo. %mor k-0/tzij-o. %eng %spa lo enciendes. Ca pach. = pach. %mor pach. %eng %spa pache. S ya loq', xa jun xil chikaraj le. %mor ya loq', xa jun xil chikaraj le. %eng %spa vaya que ya falta poco. Ca ..... = ..... %mor ..... %eng %spa ...... *C2-48 S xaj k'ut, tasaj k'ut. %mor /saj k'u-t, /tasaj k'u-t. %eng %spa ya pues, venga pues. N kak'ixa, kak'ixa. %mor k-0/k'is-a, k-0/k'is-a. %eng %spa is it done. Ca kak'ix puch? *** = kak'ix puch? %mor k-0/k'is pu-ch? %eng %spa is it finished. S tasaj b'ah, maja', karaj noh. %mor tasaj b'ah, maja', karaj noh. %eng %spa venga pues, todavia no. N ay, te litija lipach. %mor ay, te *k-0-ul-i/tij-a le i-pach. %eng %spa ay vengan a comer pache. N b'ay lapantalon ka'an che le xak'. %mor b'ay le: a-pantalon k-0-a/b'an che le xak'. %eng %spa baya tu pantalon lo manchaste con tisne. N chakowixtaj cha. %mor ch-0-a/kowi-xtaj /cha'. %eng %spa apurate dice. Rik utz' a kink'u b'i lapatax. %mor utz' a k-0-in/k'u b'i le: a-patax. %eng %spa esta bien llevo tu pato. Ca chara. = chara. %mor chara. %eng %spa Rik Carlos chi. %mor Carlos chi. %eng %spa Carlo dice. N k'o chi k'ut cha. %mor /k'o: chi k'u-t /cha'. %eng %spa hay dice. N jawila mpe taqen kasutin le. %mor j-0-aw/il-a mpe /tajin k-0/suti-n le. %eng DEP-3A-2E/see-TDEP EMPH /PROG INCOMP-3A/turn-ABS that. %spa anda a ver esta dando vueltas el. N jun la le, komo kata k'u lal san. %mor jun la le, komo k-0-a/ta' k'u le al san. %eng %spa una cosa, le preguntas a Santos. N komo kuta k'u na pan. *** %mor komo k-0-a/ta' k'u na pan. %eng %spa por vas a preguntar. N jat a san, jat kacha chare we. %mor /jat a san, /jat k-0/cha' chare we. %eng %spa anda santos diga, papacito. N xatek. %mor x-at/b'e:-ik. %eng %spa Ca jet a san. = jat a san. %mor /jat a san. %eng %spa anda santo. S jah kin'ek, yamero ne'. %mor jah kin'ek, yamero ne'. %eng %spa yamero me voy. Rik e k'u le naj. %mor e k'u le naj. %eng %spa y el. S ku jul b'a chwek' iwuk'. %mor ku jul b'a chwek' iwuk'. %eng %spa venimos con uds. ma¤ana. N a aji le talin choq chareh. %mor a aji le talin /choq chareh. %eng %spa es tu suegra do¤a Catarina. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N ajil le talin choq chare. %mor ajil le talin /choq chare. %eng %spa es tu suegra do¤a Catarina. Ca jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que. N ajil le talin choq chare. %mor ajil le talin /choq chare. %eng %spa es tu suegra do¤a Catarina. N kuxej rib' le. %mor k-0-u/xe'-j r-ib' le. %eng %spa tiene miedo ve. Rik le a Carlos xya chi nikaj e. %mor le a Carlos x-0/ya'-PASS1 chi nikaj e. %eng %spa Carlos dieron otros ve. N lawatit teren chawij e. %mor le: aw-atit *k-0/teren chi-aw-ij e. %eng %spa tu abuelita le sigue ve. *C2-49 Ca k'ule'. = wile. %mor wile. %eng %spa en donde. S a Carlos. %mor a Carlos. %eng %spa Carlos. C la chikop. %mor la chikop. %eng %spa tu animal. S a Carlos, a Carlos nxa. %mor a Carlos, a Carlos nxa. %eng %spa Carlos, Carlos. Ca mpatax. = jun patax. %mor jun patax. %eng %spa pato. S mxa katnum chix. %mor m xa k-at/num chix. %eng %spa Carlos tienes hambre. Ca um taj. = kinnum taj. %mor *k-*in/num ta-j. %eng %spa no tengo hambre. S num taj, nupach kacha ya'a. %mor *k-*in/num ta-j, nu-pach k-0/cha' ya'a. %eng %spa no tengo hambre, mi pache no decias pues. Ca nik'. = nik'. %mor nik'. %eng %spa tengo hambre. S jasche kat ek? %mor jasche k-at/b'e:-ik? %eng %spa porque te vas. Ca we xi'kaj ku's. = we xinkajik, al ku's. %mor we x-in/kaj-*ik, *al ku's. %eng %spa si me quiebro nombre. N wile. %mor wile. %eng %spa donde esta. Ca le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. N jawi la le jun lale tajin kasutinik. %mor jawi la le jun lale /tajin k-0/suti-n-ik. %eng where then the one that /PROG INCOMP-3A/turn-ABS-TIV. %spa en donde la casa, esta dando vuelta. N xe le chakowij mpe'. *** %mor xe le ch-0-a/kowi-j mpe'. %eng %spa apurate ve. N jas puwach le xu'ano a san kacha che la san. %mor jas pa u-wach le x-0-u/b'an-o a san k-0/cha' che le: a san. %eng %spa que es lo que hizo santo a si le dices a Santo. Ca axa ano a xan. = jas e: xu'ano a san? %mor jas e: *x-0-*u/b'an-o a san? %eng %spa que hizo santos. Ca wach a'anoh. = jas uwach xu'anoh. %mor *jas *u-wach *x-0-*u/b'an-oh. %eng %spa que hizo. N ..... %mor ..... %eng %spa .... S kawilo. %mor kawilo. %eng %spa ves. Rik k'o linaj luz e, le naj luz e:. %mor k'o linaj luz e, le naj luz e:. %eng %spa esta la lucita, la lucita ve. Ca in. = in. %mor in. %eng %spa yo. Rik chiya chi k'u le nik'aj i'. %mor ch-0-i/ya' chi k'u le nik'aj i'. %eng %spa da lo otros ve. Ca ay, k'o: chi' kaj, x'us. = ay, k'o: chi nik'aj al ku's. %mor ay, /k'o: chi nik'aj *al ku's. %eng %spa hay otros "kus". *C2-50 N jah. %mor jah. %eng %spa que. Ca k'o: chiikaj. = k'o: chi nik'aj. %mor /k'o: chi nik'aj. %eng %spa N jawi xu wii? *** %mor jawi x-0/b'e: wii? %eng %spa en donde estan. Ca le:. = le:. %mor le:. %eng %spa alli. N u, jachin xjowik. *** %mor u, jachin x-0/ya'-ow-ik. %eng who COMP-3A/give-FA-TIV. %spa quien lo dio. Ca alu, alu mu's. = are le mu's. %mor are le mu's. %eng %spa el ladino. N es ub'i le mus. %mor es u-b'i le mu's. %eng %spa como se llama el ladino. Rik ub'i. %mor ub'i. %eng %spa nombre. Ca ab' oxib', ochib' b'a le no's. = oxib' b'a le: no's. %mor oxib' b'a le: no's. %eng %spa 3 chompipes. N jas tajin ku'ano a Carlos. %mor jas /tajin k-0-u/b'an-o a Carlos. %eng %spa que estan haciendo Carlos. Ca osip ah kamik, kamike'e. = oxib' kekamik, kekamike'. %mor oxib' *k-*e/kam-ik, *k-*e/kam-ik e'. %eng %spa 3, se mueren, mueren. N jas kub'ij le mus chawech? %mor jas k-0-u/b'i:-j le: mu's chi-aw-e-ch? %eng %spa que te dice el ladino. C jas kinb'ij. %mor jas k-0-in/b'i:-j. %eng %spa que digo. Rik le cha. %mor le /cha'. %eng %spa esto dice. C Carlos. %mor Carlos. %eng %spa Carlos. *xk'is le cinta C-2.